Toplanan Zekâtların Kimlere Verileceği

Toplanan Zekâtların Kimlere Verileceği

Bu konuda Kur'an şöyle buyurur :
“Sadakalar, Allah'tan bir farz olarak ancak fakirlere, miskinlere, Sadaka üzerine (toplamağa) memur olanlara, kalpleri (müslümanlığa) ısındırılmak istenenlere, kölelere, esirlere, borçlulara, Allah yolunda ve (ihtiyacı olan) yolculara mahsustur. Allah hakkıyle bilendir, tam bir hüküm ve hikmet sahibidir.» [65]
Sadaka, Allah rızası için muhtaçlara karşılıksız verilendir. Bu da iki kısımdır. Birisi farzdır ki buna Zekât deniyor. Diğeri ise, üzerine zekât farz olmayan kimsenin verdiğidir. Bu ayette geçen “sadakalar» dan maksat, ödenmesi farz kılınan zekâttır.
Bu açıklamalardan sonra şimdi de, Bakara S. yukarda meali yazılan 3. ayetini, zekât ayetinin neshedip etmediğini araştıralım.
Yukarda belirtildiği üzere gerçi (Bakara : 3) ayeti, haber mahiyetinde olup dolaysiyle emir anlamını taşımaktaysa da, ihtiva ettiği hükümde, zekâtla yükümlü olan veya olmayan diye bir açıklık yoktur. Genellikle ayet, nasıl olursa olsun, Allah yolunda harcama yapanları hedef edinmektedir. O halde, zekât ayeti ile bu hükümde her hangi bir değişme, yâni nesholma söz konusu değildir diyenleri daha isabetli görmek gerekir. Nitekim İmam Suyutı İtkanînda, ayni sebeplere temas ederek, “Bakara S.. 3. ayeti muhkemdir» der. [66]
2- “Muhakkak iman edenler, hidayete de erişenler, nasranîlerden de, Sabiîlerden de, Allah'a ve Ahiret gününe iman edenlerden ve iyi iş işleyenlerin, Allah katında müjdelenen ecirleri vardır, onlar için korku yoktur, mahzun da olmazlar.» [67]
Mücahit ve Dahhâk ile İbni Mezahim, bu 62. ayetin, neshedilmediğine inanırlar. Diğer bir kısım alimler ise bunun, meali altta yazılı ayetle neshe uğradığını söylerler : [68]
“Kim ki İslâmdan başka bir din ararsa, ondan asla (aradığı din) kabul olunmaz. Ve o, Ahirette en büyük zarara uğrayanlardandır» [69]
Bu ayeti Kerimede, geçmiş ümmetlerden, peygamberlerine iman edenler kasd edildiğine göre, neshedilmediğine inananların görüşlrine katılmak gerekir.
3- “... İnsanlara da güzellikle söyleyin...» [70]Meali yazılı olan şu emrin, Tevbe Sûresinin “Haram olan aylar çıktığı zaman, Allah'a ortak koşanları bulduğunuzda öldürün» mealindeki 5. Ayetiyle neshedildiğini söyleyenler varsa da, Ata İbni Ebi Rabah ve Ebu Ca'fer Muhamed Bini Hasan Bini Ali ibni Ebi Talip, aksi kanaatta olup muhkem olduğunu söylemişlerdir.[71] Ama karşı görüşlü fikir sahiplerinin neye istinaden bu görüşlerde olduklarına dair bir kayda rastlamadık.
Bununla beraber, mensûh olduğu iddia edilen bu ayetin tamamına ait mealini okuyunca “İnsanlara da güzellikle söyleyin» emrinin, Hz. Muhammedin ümmetine değil, İsrail oğullarına vaktiyle verilmiş olan bir emrin hikâyesi olduğu görülür. İşte ayetin tüm meali şerifi :
“Vakta ki İsrail oğullarından - Allah'tan başkasına ibadet etmeyin, anaya, babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara iyilik yapın, insanlara güzellikle söyleyin, namaza kıyamedin, zekât verin - diye teminatlı söz almıştır. Sonra içinizden birazı hariç, sözünüzden döndünüz ve siz hala da, yüz çevirmektesiniz.» [72]
Görüldüğü üzere haber mahiyetinde olduğundan bu Ayetin, neshedilmesi ilmî görüşe aykırıdır bizce.
4- “Kitap ehlinden bir çoğu, hak kendilerince besbelli olduktan sonra, hasetten ötürü, sizi imanınızdan sonra küfre döndürmek hevesine düştüler. Allah'ın emri gelinceye kadar, şimdilik onları affedin, dokunaklı konuşmayın. Şüphesiz Allâhu Taâlâ, her şeye kadirdir.» [73]
Bu mealin içinde geçen “şimdilk onları affedin, dokunaklı konuşmayın» tarzındaki beyan, meali altta yazılı ayeti kerime ile neshedümiş bulunuyor. [74]
“Kendilerine kitap verilenlerden, ne Allah'a, ne Ahiret gününe inanmayan, Allah ve Resulünün haram kıldıklarım haram tanımayan, hak dini din olarak kabul etmeyenlerle, aşağılık kendi elleriyle cizye verecekleri zamana kadar savaşın» [75]
Ayeti Kerimenin mealinde geçen “affedin dokunaklı konuşmayın» emirinin “şimdilik» kaydiyle ve bu hususta “Allah'ın emri gelinciye kadar» muvakkat olduğu bellidir. Nitekim Allah'ın emri, Tevbe süresinin meali yukarda yazılı 29. Ayetiyle geldi ve Ehli kitaba karşı gösterdikleri, affetme ve yumuşak konuşmaya ait hükümler, neshedilerek kalkmış, onlarla savaşmak emri gelmiştir.
Görülüyor ki Tevbe Sûresinin bu 29. Ayeti gelmeden önce Müslümanlar, henüz gerekli kuvvette değillerdi ve bunun için kafirlerle “mümkün mertebe iyi geçinme» emri verilmişti. Ama ne zaman ki kuvvetlendiler, işte o zaman da, onlarla cizye alıncıya kadar savaşma emri geldi, eski yumuşaklıktan vaz geçildi.
Tekrar edelim ki nesholan, “fa'fu vesfahû» (Şimdilik onları affedin dokunaklı konuşmayın) diye okunan emirlerdir. Ayetin geri kalanı muhkemdir. [76]

Bu Ayetin İniş Sebebi

Kâ'b Bini Malik diyor ki :
“Yahudi Şâ'iri Ka'b Bini Eşref, Resülüllâh aleyhisselâm Efendimizi hicveden şiirler okur, Kureyşli müşrikleri Müslümanlar aleyhine kışkırtırdı. Gerek Mekke müşrikleri ve gerek Yahudiler, hicretten sonra bile, Resülüllâh Aleyhisselâma ve onun sahabîlerine her fırsatta eziyyet etmekteydiler. Allah bu “affetme» ye ait Ayeti Kerimeyi göndermiş, Müslümanlara sabrı emretmiştir.» [77]
5- “Meşrık ve mağrıp Allah'ındır, (onun için) nereye yönelirseniz, Allah'ın yüzü (kıblesi) oradadır. Şüphe yok ki Allah, geniş kudretiyle her şeyi bilicidir»[78][79]

Ayetin İniş Sebebi

Hz. Cabir Bini Abdullah (r.d.) dedi ki :
“Resülüllâh Aleyhisselâm yola çıkardığı bir Askerî kıt'ada ben de vardım. Karanlık basınca kıbleyi bilemedik. Bir kısmımız “işte kıble bu taraftadır, biz biliyoruz» dedi o tarafa kıldı. Bâzılarımız da “işte kıble bu tarafta biz biliyoruz» dediler o tarafa kıldık. Fakat kıldığımız tarafları çizgilerle işaretlemiştik. Sabah olup güneş doğunca, çizgilerden yanlış tarafa yönelerek kıldığımızı anladık. Seferden dönünce bu durumu Resülüllâha söyledik. O da sükut etti, ve “şark ta garp ta Allah'ındır. Ayeti indi».
Bu Ayeti Kerimenin “Fe eynema tüvellü fesemme vechullahi» (yüzünüzü nereye çevirirseniz Allah'ın yüzü yanı kıblesi) oradadır» cümlesi, kıblenin değişimine ait, meali altta yazılı Ayetle neşhedilmiştir. Ayetin diğer cümleleri muhkemdir.
“Biz yüzünü (Vahyi bekliyerek) çok kerre göğe doğru çevirdiğini muhakkak görüyoruz. Şimdi seni (Ya Muhammed) hoşnut olacağın bir kıbleye dönderiyoruz. Yüzünü artık (namazda) Mescidi Haram tarafına (Kâ'beye) çevir. Siz de (ey mü'minler) nerede bulunursanız, yüzerinizi (namazda) o yana döndürün. Şüphe yok ki kendilerine kitap verilenler, bunun Rablarından gelen bir gerçek olduğunu bilirler. Allah onlann yapacaklarından gafil değildir.»[80][81]

Ayetin Nüzul Sebebi

Buharî ve Müslim, Berra Bini Azibden şu rivayeti naklederler :
“Resülüllâh, Medine'ye gelince ilk defa, Ensardan dayılarına indi. Ondan sonra Beyti Makdise doğru onaltı ay namaz kıldı. Kâ'be varken, Beyti Makdise doğru namaz kılması ona acayip geliyordu. Sonra Resülüllâh, Kâ'beye doğru, ilkin olarak bir kavımla İkindi namazını kıldı. Cemaat arasından birisi çıkıp Mescide geldi ki herkes, Beyti Makdise doğru rükü'a varmıştı. O gelen zat yüksek sesle “Allah'a şehadet ederim ki, Peygamberle beraber ben, namazı Mekke tarafına doğru kıldım» dedi. Mescittekiler ise, Beyti Makdise doğru namaz kılmakta devam ettiler.
Bunun üzerine, kıblenin Kâ'beye tahvilinden haberi olmayıp ta Beyti Makdise doğru namaz kılmış ve ölmüş olanların “namazları olmadı» yolunda bir endişe doğmuştu. Bunun üzerine meali “Allah sizin imanınızı, zayîeder olmadı» olan “Vemakânelâhu liyudı'a İmanekum» Ayeti indi.» [82]
Berra Bini Âzipten bir de şu rivayet var : “Resülüllâh, Beyti Makdise doğru namaz kılarken, çok kere, göğe bakar, vahyi beklerdi. Allâhu Taâlâ, (kıblenin tahviline ait olan) “Kad nera» (ile başlayan) Ayeti Kerimeyi indirdi.
Müslümanlardan bir kısmı; - Beyti Makdise doğru kıldığımız namazların ve bir de, Kıblenin Kâ'beye tahvilnden haberi olmadığı halde, oraya doğru namaz kılmakta devam ederken ölenlerin akıbetlerini bilseydik nolurdu - dediler. Bunun üzerine de (Vema kânellâhu liyudı'a îmanekum) Ayeti indi» [83]
İbni Abbastan da şöyle bir rivayet vardır : “Kur'anda ilk defa bir husus, iki defa nesholundu ki o da, Kıbledir. (Hangi tarafa dönerseniz, Allah'ın kıblesi oradadır) mealindeki ayet indi, Rsülüllâh, Beyti Makdise doğru kıldı, Beytüllâhı (Kâ'beyi) bıraktı. Ondan sonra, tekrar ayet geldi, bu defa, Beyti Makdisi bıraktı ve Kâ'beye yöneldi.»[84] İbni Kesir, çeşitli hadisi şeriflerden topladığı bilgileri özetliyerek der ki,
Resülüllâh, önce Beytül Makdise doğru namaz kılmakla emrolundu. Bu sebeple namazını, Kâ'benin iki rüknü (Haceri Esvet ile Rükni Yamani) arasında kılardı. Böylece hem Kâ'beye ve hemde, Beytül Makdise doğru kılmış oluyorlardı. Medine ye hicret ettikten sonra, Hem Kâ'beye ve hem de Beytül Makdise doğru kılmak imkânı kalmadığı için, Beytül Makdise doğru kılmak zorunda kalmıştı. Sonra kâ'beye dönüp kılması emredildi.[85]
Bakara Sûresinin 149, 150. ayetleri de, Kâ'beye doğru kılınmasını emreder.
6- “De ki (Ya Muhammed) siz (Arapdan bir Peygamber geldi diye) bizimle Allah Hakkında çekişiyor musunuz? Halbu ki o, bizim de Rabbimizdir, sizin de Rabbinizdir. Bizim yaptıklarımız bize, sizin yaptıklarınız size ait. Biz ona bütün samimiyetimizle bağlanmışız.» [86]
Meali yukarda yazılı Ayeti kerimede geçen “Lena A'malüna veleküm a'mâlüküm» (bizim yaptıklarımız bize sizin yaptıklarınız size) cümlesi, Tevbe Süresindeki 29. Ayetin “cizye verinciye kadar kâfirlerle savaşın» emri ile nesh olmuştur.
7- “Şüphe yok ki Safa ile Merve, Allah'ın ziyaret yerlerindendir. Kim o kâ'beyi, Hac veya Umre (niyeti) ile ziyaret ederse, bunları tavaf etmesinde üzerine bir günah...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın