Tevbe Sûresindeki Ayetler

8- Tevbe Sûresi'ndeki Ayetler

Tevbe Sûresi'nde mensuh kabul edilen ayetler iki kısma ayrılır. Birincisi, neshi meşhur olan 41. ayet.[483] İkincisi, neshi ileri sürülen fakat araştırmamız sonunda mensuh olmadığını gördüğümüz ayetler. Bunlar:
Mensuh Ayetler Nâsih Ayetler
Tevbe Sûresi 34. Tevbe Sûresi 103.
39. 22. ayetleridir.
Bu ayetlere ilaveten, Kur'ân-ı Kerimle ilgili kitaplarda 2, 3 5 44, 80 ve 98 ayetlerin de neshi kabul edilir.[484] Söz konusu ayetlerin ve nâsihlerinin anlamlarına baktığımızda mensuh olması için bir illet bulunamamıştır. Bu bilgiler, Kur'ân ilimleriyle ilgili kitaplarda bir sebep belirtilmeden zikredilir. Dolayısıyla gelen nakiller, alimlerin kendi görüş ve düşüncelerini yansıtmaktadır.
a) "...Altun ve gümüşü biriktirip AUah yolunda sarf etmeyenlere can yakıcı bir azabı müjdele."[485]
Buraya anlamını aldığımız ve ahıretteki azabı konu eden ayetin mensuh olduğu nakledilir.[486] Ömer b. Abdilaziz ve Irak b. Malik'ten gelen rivayete göre adı geçen ayet, "Onların mallarından bir miktar sadaka a! kir onunla onları temizlemesin..."[487] ayeti tarafından nesh edilmiştir.[488] Yüce Allah, birinci ayette cimrilik yaparak, meşru yolda gereği gibi harcama yapmayan insanların durumu konu edinmekte, diğer ayette ise, farz olan zekata işaret edilmektedir. Mensuh olduğu kabul edilen söz konusu ayetin tefsir kitaplarında geniş tahlili yapılmaktadır. Bu yorumlar arasında hangi malın "kenz" (Biriktirilerek saklanan mal) kapsamına gireceği tartışılarak, zekat ve diğer mallar bir birinden ayrılmaktadır. Nesihle ilgili gelen nakiller değerlendirildikten sonra, ayetin muhkem olduğu görüşü ağırlık kazanmaktadır.[489]
Yüce Allah incelemeye aldığımız ayette Haham ve Papazların insanları nasıl kandırdıklarını haber verdikten sonra, altın ve gümüşü biriktirerek, Allah yolunda gerektiği gibi sarf etmeyenlerin azap göreceğini haber vermiştir. Ayetin anlamında, cimrilik ihtikar ve iyi yolda harcama yapmayanlar kınanmaktadır. İslâm cimriliği ve savurganlığı yasaklamakta, meşru bir şekilde harcamayı teşvik etmektedir.[490] Burada şu soru aklımıza gelmektedir. Zekatı verilen mal "kenz" kapsamına alınabilir mi? Tabii ki bu mümkün değildir.[491] Allah'ın haber verdiği mal, İslâm'ın yasak ettiği bir şekilde biriktirilen servettir. Zekatı verilen mallar bunların dışındadır. Kur'ân, insanların haklarını vermeyerek biriktirilen malları "kenz" ismiyle açıklamaktadır. Bu tür insanlar fakirlerin haklarını vermedikleri için ceza göreceklerdir. Neshe konu olan ayet bu durumu açıklamaktadır.[492] O mallar kıyamet günü, kızdırılmış olarak sahiplerinin vücutlarına yapıştırılacaktır. Hz. Peygamber'de, zekatı verilmeyen malla ilgili olarak benzer açıklamalarda bulunmuştur.[493] Netice olarak, anlamında iyi ve kötü hasletleri bulunduran ve nasih ve mensuh arasında zıtlık olmayan ayetlerin neshi mümkün görülmez. Ayrıca söz konusu ayetler nesihten ziyade birbirlerini tamamlamaktadır. Birincisinde kötü hasletler belirtilmekte, diğerinde farz olan zekat açıklanmaktadır. Nesih kurallarına göre, anlamında haber bulunan ayetlerin neshi mümkün görülmez. Mensuh kabul edilen ayette de ahırette verilecek azaptan haber verilmektedir.
b) "Eğer savaşa çıkmazsanız Allah sizi acıklı bir azaba uğratır. Yerinize sizden başka bir kavim meydana getirir. O'na bir şey yapamazsınız. Allah her şeye kadirdir."[494]
İkrime ve Hasan Basri'den gelen rivayetlere göre, buraya alınan ayet, aynı suredeki "Bütün İnsanların toptan sefere çıkmaları doğru değildir.F,"[495] şeklindeki ayet tarafından nesih edilmiştir.[496]
Müfessirler; ikrime ve Hasan Basri'den gelen bu nakilleri zayıf kabul ederler. Taberi söz konusu nakillere yer vermekle birlikte, yetin muhkem olduğu görüşünü tercih etmektedir.[497] Diğer müfessirler de benzer açıklamalarda bulunurlar.[498]
Neshe konu olan ayette savaşa katılmayanların cezalandırılacağı. Allah'ın emirlerini yerine getirmeyenlerin yerine, İslam'ı yaşayan başka insanların getirileceği ve Allah'ın her şeye kadir olduğu ifade edilmektedir. Bu ifadelere baktığımızda nesih rivayetlerin ne kadar zayıf olduğu anlaşılmaktadır. Her şeyden önce, ayetin münferit değil, bir öncesi ve sonrasıyla değerlendirilmesi gerekecektir. Bu durumda muhkem olduğu görülmektedir. Ayetlerde yer alan tehdit, vaat ve Allah'ın kudretini ifade eden cümlenin neshi mümkün değildir. Bu hükümlerin değiştirilmesi mümkün değildir. Benzer ifadeler, Mâide Sûresi 54. ayette de geçmektedir. "...Sizden kim dininden dönerse, Allah yakında öyle bir toplum meydana getirir ki, (O) onları sever, onlarda Allah' severler..." Yine, Muhammed Sûresi 38, ayette, "Allah zengindir. Eğer yüz çevirecek olursanız, yerinize başka bir toplum meydana getirir de onlar sizin gibi olmazlar." buyurulur. Zikredilen bu ayetler, Tevbe Sûresfnde mensuh kabul edilen ayetle benzer anlamdadır. Tevbe Süresindeki ayeti mensuh kabul ettiğimizde bunların da mensuh olması gerekecektir. Oysa, nesihle ilgili kitaplarda bunların mensuh olduğuna dair bilgi bulunmaz. Buna göre, ayet hakkında gelen nakiller, konuyla ilgili eser veren alimlerin kendi görüşleridir. Diğer bir ifade, ile mensuh kabul edilen ayet savaşa çıkmayı teşvik etmekte, nâsihi kabul edilen ayette ise, topluma yön veren insanların savaşa katılmayıp İlim öğrenerek toplum düzenini sağlamaları istenmektedir. Ayetler arasında nesihten ziyade toplumun bütün fertlerinin savaşa katılmasının doğru olmadığı ifade edilmiştir. Böylelikle, topluma yon veren ve ilim Öğrenenlerin istisna edildiği belirtilmiş olur.[499]

[483] Bu ayetle ilgili üçüncü bölümde geniş bilgi verilecektir.
[484] Daha geniş bilgi için bk. Hibetullah, Vrk. 27b-28b: İbn Hazm, s. 178-179; İsferâînî s 167-168.
[485] Kur'ân-ı Kerim, Tevbe. 9/34.
[486] Bk. Hibetullah, Vrk. 28a: İbn Hazm. s. 178.
[487] Kur'ân-ı Kerim, Tevbe, 9/103.
[488] İbn Arabî. 11/930. İbn Kesir. 11/350.
[489] Bk Taberi. Te(sir. X/118-120; İbn Arabi, Tefsir. 11/930; İbn Kesîr, 11/350- Alûsî. X/86; R.Rıda. X/469; Elmahlı. IV/2520.
[490] Bk. Kur'ân-ı Kerim, İsrâ. 17/29.
[491] Bk. Buharî, Zekat, 4; İbn Mâce, Zekat, 3.
[492] Bk. Kur'ân-ı Kerim, Tevbe, 9/35. tefsiriyle ilgili olarak bk. Zernahşerî, Tefsir, 11/149-150.
[493] Bk. Müslim, Zekat. 26; Ebû Dâvud, Zekat, 32; Ahmed b. Hanbel, 11/262.
[494] Kur'ân-ı Kerim. Tevbe, 9/39.
[495] Kur'ân-ı Kerim. Tevbe. 9/122.
[496] Bk. Taberi, Tefsir, X/l 34-135; İbn Kesir, 11/358.
[497] Bk. Taberi. Tefsir, X/135.
[498] Bk. İbn Kesir, Tefsir, 11/358; Alûsî, Tefsir, X/95-96; Kâsımî. VIH/3155; R. Rıdâ, X/495; Elmalılı, İV/2545.
[499] Doç. Dr. Remzi Kaya, Kur'ân-ı Kerim'de Nesih, ISBN : 975-97468-1-6, Bursa Nisan 2001: 90-93.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın