Sonuç

SONUÇ

'Ümmet', Kur'an'ın temel ve en önemli kavramlarından biridir. Kur'an'da birden fazla anlamda kullanılan 'ümmet' kelimesi, genel olarak, az olsun (grup), çok olsun (toplum) bazı ortak özelliklere sahip insanlar topluluğunu ifade etmekle birlikte, bir kısım âyetlerde insanların dışındaki bazı canlı varlıklar topluluğunu da ifade etmektedir. Genelde belli bir maksat (zaman, mekan, ırk, dil, inanç, yaşam tarzı, v.b) etrafında toplanan toplulukları anlatan 'ümmet'in, insanların oluşturduğu topluluklar ve onları bir araya getiren şey (maksat) olmak üzere iki öğesi bulunmaktadır. Kur'an'da da 'ümmet' genellikle bu iki öğeyi bünyesinde toplayacak bir anlamda kullanılmaktadır. Her ne kadar Kur'an'da cinler ve değişik tür hayvan toplulukları için 'ümmet' tabiri kullanılmış olsa da, genelde bu kelimenin zihinlerde ilk çağrıştırdığı anlam -gerek inançları, gerek yaşam tarzları, gerek örf adetleri ve dilleri v.b özellikleriyle ayrı ayrı gruplar oluşturup birlikte yaşayan (grup, cemaat gibi) küçük veya (toplum, millet gibi) büyük- insan topluluklarıdır. 'Ümmet'in Kur'an'daki en yaygın kullanımı bu çerçevededir. Bu da göstermektedir ki değişik özelliklere sahip olan ve farklı kelimelerle ifade edilen topluluklardan bir kısmı, Kur'an'da 'ümmet' kelimesiyle anlatılmaktadır. Bu sebeple 'ümmet' kelimesi her geçtiği âyette aynı topluluğu anlatmamaktadır. 'Ümmet' kelimesinin geçtiği âyetin muhteva ve bağlamı, orada yer alan söz konusu kelimenin hangi topluluğu anlattığını tespitte en önemli kriterdir. Dolayısıyla 'ümmet' kelimesini anlamlandırırken Kur'an’daki kullanım farklılıklarını göz önünde bulundurmamız gerekmektedir. Kur'an'da yer alan 'ümmet' kelimesinin topluluk ile ilgili anlamları, dilimizde topluluk, toplum, millet, kavim, nesil, kabile, grup gibi sözcüklerle ifade edilebilir.

'Ümmet'in bazı ortak özelliklere sahip az ya da çok insanlar topluluğu anlamlarının dışında, 'uyulacak lider’, 'yaşam tarzı', 'müddet' gibi anlamlardaki kullanımları ise oldukça azdır.

Ayetlerde çeşitli formlarda altmış dört yerde geçen 'ümmet' Kur'an'da en çok, toplum, millet anlamlarında kullanılmaktadır. 'Ümmet'in bu anlamda yer aldığı âyetlerin bazılarında her topluma peygamber gönderildiği, her toplumun belli bir yaşam süresinin bulunduğu, hesap günü her toplumdan şahitlerin getirileceği bildirilmektedir. 'Ümmet'in bu kullanımlarının yanında Kur'an'da 'ümmet' kelimesinin, bir peygambere bağlı topluluk, bir dine bağlı olanlar, bir nebinin ümmeti içerisindeki alt gruplar anlamında kullanıldığı da görülmektedir. Bu cümleden olarak Kur'an'da, Medine'de nazil olan bazı âyetlerde ‘Hz. Muhammed'e inanan insanlar topluluğu' anlamında 'ümmet' tabiri yer almaktadır. Bundan da söz konusu kelimenin Medine'de dînî bir toplum hüviyeti kazandığı anlaşılmaktadır. Zira Kur'an'ın nazil olduğu dönemde Arabistan'da sosyal birlikler o zamana kadar kabilecilîk esasına dayanırken, bu devrin üstünlük anlayışının zıddına Kur'an, bundan sonra ortak inanca dayalı yeni bir sosyal birliktelik anlayışını geliştirmiştir.

Ayetlerde tevhit inancı üzerinde bulunan erdemli ümmetlerden bahsedildiği gibi, iyi hasletleri kaybetmiş, kendilerine gönderilen peygamberleri yalanlayan, onları cezalandırmaya kalkışan inkarcı ümmetler de söz konusu edilmektedir. İnsanlığa hidâyet rehberi olsun diye tüm insanlara gelen Kur'ân, önce ideal insanı, sonra da bu bireylerden oluşan ideal bir toplumu hedeflemektedir. Bu sebeple Kur'an, müminleri hayırlı, âdil, dengeli, örnek ve önder bir ümmet olarak yâd etmektedir.

Ayrıca böyle bir ümmetin oluşması için müminler içerisinde 'maruf'u emredecek, 'münker'i de yasaklayacak özel bir grubun (ümmet) sürekli var olmasını teşvik etmektedir.

Sonuç olarak bu alanda yapılacak çalışmalara yönelik hem bir örnek ortaya koymak ve hem de Kur'an'ın anlaşılmasına bir katkı sağlamak temennisiyle bu tür kavram çalışmalarının teşvik edilmesini diliyoruz. [475]

[475] Yrd. Doç. Dr. Hasan Keskin, Kur’an’da Ümmet Kavramı, Rağbet Yayınları: 109-111.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın