Gözleme Davet ve Düşündürme

Gözleme Davet ve Düşündürme

Gözlem, nesneleri ve olayları tarafsız bir şekilde gözlemek, aralarındaki ilişkilerin kurulmasına yarayan ilk bilgileri elde etmeye çalışmaktır. Bir bakıma gözlem, bilimin kalkış noktasıdır.[307] Bu açıdan bakıldığında, ilim adamlarının ortak vasıflarının da "iyi gözlemcilik" olduğunu görürüz.

Kur'an insanı, kendi yaratılışından tutunuz da, geçmiş toplumların helâk oluşlarına, tabiat olaylarının meydana gelişlerine kadar, çok yönlü bir gözleme davet eder ve bu konuda doğru sorular sorulmasını ister.

Kur'an'da gözlenmesi düşünülmesi istenen temel hususlar şunlardır:

a. Varlıkların yaratılışı ve hikmeti.

b. Kâinatta bir düzenin varlığı.

c. Yaratılışta bir gayenin oluşu.[308]

Konuyla ilgili bir kaç misâli aşağıya alıyoruz:

"De ki: Yeryüzünde dolaşın da O'nun yaratmaya nasıl başladığını görün. Allah yeni bir ahiret hayatını da tekrar yaratacaktır. Elbette Allah her şeye kâdirdir."[309]

Bu âyet başta, yer yüzündeki yaratılışın iyi gözlenmesini istemektedir. Aynı zamanda, tekrar yaratılışın; yine ayni güç ve bilgi ile olacağını işaret etmektedir.

Görüldüğü gibi Kur'an, insanları, yaratıkları gözlemeye ve üzerinde düşünmeye davet etmektedir. Aynı zamanda bu konuda sorular yöneltmekte ve cevap istemektedir.

Bu sorularda da daha çok şu özellikler dikkatimizi çekmektedir:

a. İnsanın aciz olup kendisini, yeri ve göğü yaratamayacağı...

b. Yaratma konusunda alternatiflerin ve ihtimallerin ortaya konması.

c. Bu varlıkları kendilerinin yaratıp yaratamayacağı?

d. "Allah'ın yaratmış olup olamayacağı?" sorusu.

Yine Kur'an, insanın kafasını çalıştırması için şu sorulan yöneltir:

a. (Rasûlüm!) De ki: "Göklerin ve yerin Rabbi kimdir?" De ki: "Allah'tır." O halde de ki: "O'nu "bırakıp da kendilerine fayda ya da zarar verme gücüne sahip olmayan dostlar mı edindiniz?" De ki: "Körle gören bir olur mu? Ya da karanlıklarla aydınlıklar eşit olur mu?" Yoksa O'nun yarattığı gibi yaratan ortaklar buldular da bu yaratma onlarca birbirine benzer mi göründü? De ki: Allah her şeyi yaratandır. Ve O, birdir, karşı durulamaz güç sahibidir.[310]

b. Herkesin kazandığını gözetleyip muhafaza eden, (hiç öyle yapmayan gibi olur mu?). Onlar Allah'a ortak koştular. De ki: "Onlara ad verin (onlar necidir?). Yoksa siz Allah'a yer yüzünde bilemeyeceği bir şeyi mi haber veriyorsunuz?.,.[311]

c. De ki: O'na (Allah'a) kattığınız ortaklarınızı bana gösterin. Hayır! Bilakis, yegâne galip ve her şeyi hikmetle idare eden ancak Allah'tır.[312]

Bütün bu soruların özü şu olabilir: "İnsan neyi ve hangi maddeyi Allah'a ortak koşarak, onu Allah kabul ederek ileri sürecektir?" Çünkü dünyada pek çok madde vardır. Bu maddelerin birisi mi diğerlerini yarattı? Bu sorularda dikkatimizi çeken bir başka özellik de şudur:

Kur'an, hem soruları soruyor, hem meseleleri bilmece şekline getiriyor, hem de doğru cevabını veriyor. Bu tip bir öğrenmede, öğrenilecek şeylere karşı ilgi oldukça artmaktadır.

İnsanların bu konuda doğru soru sormalarına engel olan hususlardan biri de, çevrenin, geleneklerin ve kültürlerin, insan üzerinde oluşturduğu bir baskıdır. İnsan bu baskılardan kurtulduğu takdirde, aklı ile hareket eder ve Yaratıcı'nın Allah olduğunu kavrar. Konuyla ilgili olarak Kur'an'ın verdiği bir kaç misâli aşağıya alıyoruz:

a. Ve O, yaşatan ve öldürendir. Gecenin ve gündüzün değişmesi O'nun eseridir. Hala aklınızı kullanmaz mısınız.

Buna rağmen onlar, öncekilerin dedikleri gibi dediler. Dediler ki: Sahi biz, ölüp de bir toprak ve kemik yığını haline gelmişken, mutlaka yeniden diriltileceğiz öyle mi? (Rasûlüm!) de ki: Eğer biliyorsanız (söyleyin bakalım), bu dünya ve onda bulunanlar kime aittir? "Allah'a aittir." diyecekler. Öyleyse siz hiç düşünüp taşınmaz mısınız! de. Yedi kat göklerin Rabbı, azametli arşın Rabbı kimdir? diye sor." (Banlar da) Allah'ındır." diyecekler. Şu halde siz Allah'tan korkmaz mısınız! de. Eğer biliyorsanız(söyleyin), her şeyin melekûtu (mülkiyet ve yönetimi) kendisinin elinde olan, kendisi her şeyi koruyup kollayan, fakat kendisi korunmayan (buna muhtaç olmayan) kimdir? diye sor. "(Bunların hepsi) Allah'ındır." diyecekler. "Öyleyse nasıl olup da büyüye kapılıyorsunuz?" de.[313]

b. Andolsun ki onlara: "Gökleri ve yeri yaratan, güneşi ve ayı buyruğu altında tutan kimdir?" diye sorsan, mutlaka, "Allah" derler. O halde nasıl (haktan) çevrilip döndürülüyorlar?

Allah rızkı kullarından dilediğine bol bol verir, dilediğine de sıkar. Şüphesiz Allah her şeyi hakkıyla bilendir.

Andolsun ki onlara: "Gökten su indirip onunla ölümünün ardından yer yüzünü canlandıran kimdir?" diye sorsan, mutlaka, "Allah" derler. De ki: (Öyleyse) hamd da Allah'a mahsustur. Fakat onların çoğu, (söyledikleri üzerinde) düşünmezler.[314]

c. Andolsun ki onlara, "Gökleri ve yeri kim yarattı?" diye sorsan, mutlaka "Allah" derler. De ki: (Öyleyse) övgü de yalnız Allah'a mahsustur, ama onların çoğu bilmezler.[315]

Andolsun ki onlara: "Gökleri ve yeri kim yarattı?" diye sorsan, elbette "Allah'tır." derler. De ki: Öyleyse bana söyler misiniz? Allah bana bir zarar vermek isterse, Allah'ı bırakıp da taptıklarınız, O'nun verdiği zararı giderebilir mi? Yahut Allah bana bir rahmet dilerse, onlar O'nun rahmetini önleyebilirler mi? De ki: Bana Allah yeter. Tevekkül edenler, ancak O'na güvenip dayanırlar.[316]

Andolsun ki onlara, "Gökleri ve yeri kim yarattı?" diye sorsan; "Onları şüphesiz güçlü olan, her şeyi bilen Allah yarattı." derler.[317]

d. İşte bunlar Allah'ın yarattıklarıdır. Şimdi (ey kâfirler!) O'ndan başkasının ne yarattığını bana gösterin! Hayır (gösteremezler!) Zalimler açık bir sapıklık içindedirler.

e. Andolsun onlara kendilerini kimin yarattığını sorsan elbette "Allah" derler. O halde nasıl Allah'a kulluktan çeviriliyorlar?

Kur’an'da konuların bir gözlem ve sebeplilik çerçevesinde sunulmasının gayesi, insanın bu yolla gerçek bilgiye ulaşacak şekilde yaratılmasından dolayıdır. Tabiî ki bütün bu delillerin temel hedefi, insanın hür iradesinin kulluk yapmaya ikna edilmesidir. Gerçi Allah'ın yarattığı genel kanunların dışına çıkarak hareket etmek mümkün değildir. Fakat asıl mesele, bunun inanarak ve hür bir şekilde yapılmasıdır.[318]

[307] Muzaffer Sencer: Toplum Bilimlerinde Yöntem, Beta Yay. 3. Baskı, İst.1989, s, 63.

[308] Bak:Vakıa: 56/57-59, 63-64.68-69, 71-72.

[309] Ankebut: 29/20.

[310] Rad: 13/16

[311] Rad: 13/33.

[312] Sebe: 34/27.

[313] Mü'minun: 23/81-i

[314] Ankebut: 29/61-63.

[315] Lokman: 31/25.

[316] Zümer: 39/38.

[317] Zuhruf: 43/9.

[318] Doç. Dr. Abdullah Özbek, Kur’an’da Tevhid Eğitimi, Esra Yayınları:128-133.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın