Önsöz

ÖNSÖZ

Varlığa anlam kazandıran, ona pozitif ya da negatif etkide bulunan zaman, tarihin her döneminde insan zihnini meşgul etmiştir. Zaman konusundaki merak, insanın özünde var olan ortak bir paydadır. Bu yüzdeden onun varlığı ve yokluğu, kökeni, varlığının mahiyeti, zamansız bir mekân ve hayat, mutlak ve statik bir zaman olup olamayacağı, gece mi gündüz mü, zihnin algılaması mı, saatin ölçtüğü süre mi, hareketin sayısı mı olduğu; varlığa önceliği veya birlikteliği, varlıktan soyutlanıp soyutlanamayacağı, ezel ve ebed ile ilişkilendirilip ilişkilendirilemeyeceği daima sorulmuştur. Zamanı bildiğini zannedenler, niçin kendisine bu konuda soru sorulduğunda tutulup kalmıştır!... İnsanın, yaşayıp algıladığı ve inkar edemediği gerçeği açıklayamaması ne kadar ilginçtir.

Mitolojik anlayıştan Yahudiliğe, Hıristiyanlıktan, Kur'ân'ın nüzul çağındaki insana, kısacası ilk insandan sonuncusuna kadar herkesin ve her düşünce sisteminin yakînen ilgilendiği, daha doğrusu ilgilenmek zorunda olduğu bir kavramla, tevhid inancına sahip bir ferdin ilgilenmemesi düşünülemez. Bilimin, konuya duyarlılık derecesi ve yaklaşımı ayrı bîr merak konusudur. Rölativite, uzaya giden ikiziz bir yılına karşılık yeryüzündekinin 14 yıl yaşlanması, uzaydan dönen ikizin torunlarıyla karşılaşması, "bir günün bin yıl" olması nasıl bir şeydir. Varlığın başlangıcı ve sonu, nereden gelip nereye gittiği ve var olan bir şeyin yok olup olamayacağı hususunda yapılan tartışmalar neyi sorgulamaktadır. Başa gelen felaketlerin sorumlusu zaman olabilir mi?varlığın enerjiye, enerjinin varlığa dönüşmesinde varlıkta meydana gelen değişimin zamana yansıması, varlık ve zamanın başlangıcı, kara delikler ve ötesi, kozmik arka planın varlık ve zaman açısından mahiyeti, sürekli aynı merakı uyandırmaktadır.

İnsan hayatı açısından zamanın önemi, günümüzde, gelişen toplumların zaman anlayışı, planlama ve başarı, geçmiş ile gelecek kavramları, bunların gerçekliği, zaman yönetiminin hayata pozitif ya da negatif etkileri, bireysel ve toplumsal alanda gündemi oluşturan konuların başında gelmektedir. Zamanın dairevî, lineer/ doğrusal, öznel veya nesnel olabilirliği yönünde yürütülen tartışmalar da bu konulara eklenebilir. Acaba zamanın olmadığı bir olay düşünmek mümkün müdür? Bütün bunlara ilâveten metafizik boyuttaki zaman, düşünen İnsanın zihnindeki istifhamlardandır. İşte böylesine zor sualleri, sağlıklı bir şekilde yorumlayabiliri ek ve zamanın fizik ve metafizik boyuttaki kullanımını anlayabilmek için birbirinden ayrı düşünülemeyen varlık ve zamanın Yaratıcısının sözüne, Kur'ân'a başvurmanın zorunluluğu aşikardır. İnsan zihninin belki de ebediyen çözemeyeceği zamanı biraz olsun anlaşılabilir kılmak için başka yol gözükmemektedir. Kavram hakkındaki istifhamı giderecek olan Kur'ân'ın, günümüze kadar bu amaçla detaylı bir şekilde incelenmiş olduğu söylenemez. Onun dışında yazılan makale ve belirli filozofların görüşlerine dayalı çalışmaların, böyle bir sorunu çözmesini beklemek yanlış olacaktır. Çünkü bu tür çalışmaların hemen hepsinin, konunun bir yönünü ele alırken diğer yönlerini ihmal ettikleri ortadadır.

Çalışma, bir giriş ile üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında, genel olarak zaman hakkında yapılan tanımlar, diğer dillerde zaman anlamında kullanılan kelimeler, varlık ve zamanın tabiatı gibi konular özet olarak ele alınmıştır. Birinci bölümde, felsefe ve bilim açısından zamanla ilgili problemler ele alınarak sorgulanmıştır. İkinci bölümde, Kur'an'da etimolojik yapı ve semantik analiz, zaman açısından incelenmiş, zaman ifade eden kelimeler ise ifade ettikleri zaman ölçümüne göre tasnife tabi tutularak, kozmolojik zaman ifade edenler, biyolojik zaman ifade edenler ve süresizlik ifade edenler diye üç başlık altında işlenmeye çalışılmıştır. Bu bölümde ele alınan ayetler, lügat, tefsir, hadis, kelâm, felsefe, fizik, tıp ve jeolojiden elde edilen bilgilere, kavram, semantik, dil ve anlambilimle ilgili çalışmalardan elde edilenler de katılarak, bir bütün olarak değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Birinci ve ikinci bölümlerde tartışılan konuların işlevi, üçüncü bölümde Kur'an'da varlık ve zaman stratejisinde gösterilmeye çalışılmıştır. Bu bölümde varlık ve zaman, ontolojik yönden ele alınarak, ebedî âlem ve ara dönemler, kendi içindeki aşama ve ardışıklığı ihmal edilemeden incelenmiştir. Aynı bölümde ele alınan, bize göre çok önemli diğer bir başlık ise Kur'ân'ın içeriğine ait zaman stratejisidir. Burada ise fizik, felsefe ve kelâmın en önemli tartışma konuları olan geçmiş, şimdi ve gelecek ile tedrîcilik, planlama ve bazı olağanüstü durumlardaki zaman sorgulanmıştır.

Çalışmanın çeşitli yerlerinde zaman kavramı ve bu kavramı ifade eden terimlerin ya da herhangi bir konunun daha iyi anlaşılması için, bazı şemalar oluşturulmuştur.

Bu çalışmada yardımlarını benden esirgemeyen Muhterem Hocam Prof Dr. Ali Eroğlu'na şükranlarımı arz ederim. Ayrıca Fakültemizde, Üniversitemizin diğer fakültelerinde ve değişik üniversitelerde bulunan ve bana yardımlarını esirgemeyen hocalarıma ve arkadaşlarıma teşekkür ederim.

Böylesine problemli ve soyut bir konuyu çalışırken amacımız, daima varlığı ve varlık ötesini kuşatan Kur'ân'ın anlaşılmasına küçük bir katkıda bulunmak olmuştur. Bu niyetle yapmış olduğumuz bu çalışmanın, bundan sonra yapılacak olan çalışmalara katkıda bulunacağını ümit ediyorum. Zaman ve mekân üstü, ezelin ve ebedin Kuşatıcısı’ın yardımıyla... [2]

[2] Dr. Faiz Kalın, Kur’an’da Zaman Kavramı, Rağbet Yayınları: 11-13.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın