Leyi, bütün türevleri ile karanlığı ifade etmektedir. Leylun elyelu ifadesi ise çok karanlık demektir. Güneşin batışından, fecr-i sadık yahut güneşin doğuşuna kadar olan süre gece olarak kabul edilmektedir [652]. Bu nedenle nehâr'in ortaya koyduğu mana­nın karşıtı bir kozmik, sosyolojik ve psikolojik yapıya sahiptir. Yevm odak kelimesi ile anlam ilişkisi olan "leyi" kozmik olarak nehâr kelimesinin karşıt anlamlısı olan anahtar kelime olarak kar­şımıza çıkar. Leyi kelimesinin leyâl şeklinde çoğulu olmakla bir­likte ikili yoktur [653]. Ânâe'1-leyl (Âl-i İmrân, 113; Zümer, 9) terkibi, gece saatleri, gece boyunca, gecenin başı, ortası, sonu, bu saatlerde yapılan iş ve ibadetler [654], nâşiete' (Müzemmil, 6) gecenin bir kısmı, belli bir gecenin belli bir kısmı [655], kat'un min el- leyl (Hûd, 81) gecenin sonudur. Teheccüd (İsrâ, 79) kelimesinin ifade ettiği vakit ise gecenin bir bölümüne tekabül eder [656].

Karanlık, gece yapılan işler, gecenin değişik bölümleri, be­yazla siyah arası durum, gece, konuşmamak, karanlık gece ve dshr gibi manaları ifade eden bir başka kelime ise s-m-r kökünden türeyen, [657] sâmir (Tâhâ-85, 87, 95; Mü'minûn, 67) lafzıdır. Ayrıca sâmir, bir kabile ismi olarak kullanılmaktadır [658]. Leyi ke­limesinin kuşattığı zaman, yevm kelimesinin ifade ettiği 24 saatlik zaman diliminin bir parçası olması sebebiyle, yevm ile anlam iliş­kisi olan anahtar bir kelimedir. Yevm'in ifade ettiği 24 saatlik za­manın, leyl/gece nin kapsadığı zamanın yansından başlatılıp ertesi gece aynı vakitte sona erdiği [659] şeklindeki açıklamalar günümüzde kabul görmektedir.

Kur'ân'da esas olan, gecenin istirahat vakti oluşudur. Ancak geceleyin ibadet övgüye daha layık (Furkân, 47, 64), ihlâsı yaka­lamaya daha müsait bir zaman (Müzzemmil, 2-8) olarak belirtil­miştir. Gündüzü ifade eden nehâr kelimesiyle birlikte zikredilişinde, hep geceyi ifade eden "leyi" önceliklidir. Böyle bir filolojik sıralama kozmolojik sıralamanın ifadeye dökülmesidir. Nitekim Araplar'da da her günün gecesi gündüzünden önce kabul edil­mektedir [660]. Bu nedenle 24 saatlik bir zaman dilimi anlamında, günü gece yarısından başlatmak yevm hakkında yapılan açıkla­malara, insanın yaratılışına tekabül eden vakte, leyi kelimesi için anlam ilişkisi içerisinde bulunan kelimelerin kapsadığı zamana, namaz vakitleri ile ilgili açıklamalara ve pratik hayatın gerçeklerine uygun düşmem ekte tir.

Kur'ân, dinî, iktisâdi, sosyolojik ve psikolojik olarak 24 saatlik zamanı fecr ile başlatmakta, güneşin belirtisinin kaybolması ile de i bu zamanı sona erdirmektedir. Binaenaleyh "leyi" kelimesinin ifa­de ettiği gece süresince bir sorumluluk söz konusu değildir. Ayrıca gece ve uykunun ölüme benzetilmesi, bu durumu destekleyen ayrı bir delil olmalıdır. Bütün bu durumların yanı sıra Kur'ânın, geceyi, hayatın olmazsa olmazı (Nahl, 12; Furkân, 62) olarak takdim et­mesi pratik hayatın ve kozmolojinin bir realitesidir. Sürekli geceye veya sürekli gündüze varlığın hangi kısmı tahammül edebilir [661].

Kur'ân'da 92 yerde zikredilen "leyi" kelimesi, ister gündüzü ifade eden nehâr kelimesiyle ister gündüzde yapılan bir amel ile geçsin, hep Allah'ın kudretine delil olarak gösterilen süreklilik arz eden bir yapıdadır.

Kozmolojinin hareketi ile işleyen leyi/gece ahiret sahnesinde görülmemektedir. Zira evrenin yapısının bozulmasıyla varlık sah­nesinden silinmiş olur. Geceyi yaratan kudret (Enbiyâ, 33), onun işlevini dünyevî hayatn hizmetine sunmuştur. Onunla ilgili taksi­matlar konusunda, gecenin yansından, yarıdan az eksiği veya faz­lası, üçte biri (Müzzemmil, 2-4, 20), şafak, karanlık ve dolunay olmuş ay (İnşikâk, 16-18) gecenin çok mühim vakitleridir. Böylece 24 saatlik zaman diliminin anlatımı için, Kur'ân'da geçen kelimele­rin tahlil ve değerlendirilmesine çalışıldı. Günlük zaman ölçekleri, daha büyük zaman ölçümleri yapmanın önceliğini oluşturur. Do­layısıyla bu öncelikli ölçeklerle ölçülen sürelere geçilebilir. [662]

[652] el-Ferâhîdî, VIII; 363; el-Cevherî, V, 1815; er-Râgıb el-Isfahânî, s. 457; ez-Zebîdî, VIII, 109.

[653] İbn Manzûr, XI, 67, 610.

[654] İbn Kuteybe, s. 493; er-Râzî, Tefsir, VIII, 85-86, 164-165; XVI, 218.

[655] er-Râzî, Tefsir, XIX, 160.

[656] er-Râzî, Tefsir, XXI, 25; İbn Kayyim el-Cevziyye, et-Tibyân fi Aksâmi'l-Kur'ân, s. 368.

[657] er-Râgıb el-Isfahânî, s. 242; İbn Kuteybe. s. 298; ez-Zâvî, II, 610.

[658] el-Beydâvî, 11, 65, 124.

[659] Yeni Hayat Ansiklopedisi, III, 1420.

[660] İbn Manzür, VI, 66.

[661] er-Râzî, Tefsir, XXXI, 173.

[662] Dr. Faiz Kalın, Kur’an’da Zaman Kavramı, Rağbet Yayınları: 163-165.

Leylin manasınnı da kapsamlı bir şekilde öğrenmiş olduk.Allah razı olsun.Rabbim ilmimizi ziyadeleştirsin.

Esselamu Aleyküm. Leyl kelimesini ilk kez duydum. Ve sizin vesileniz üzere öğrendim. Paylaşım için Rabbim razı olsun.

Ve aleykümüsselam ve rahmetüllah. Leyl geceyi ifade etmektedir. Gece de bizlere direk uykuyu değil ibadeti de ifade etmelidir. Rabbim(celle celalühü) bizleri gece ibadet edenlerden eylesin.

Esselamü aleyküm.
Leyl kelimesi geceyi ifade etmektedir.Leyl kelimesini öğrenmiş olduk.Allah razı olsun.

Rabbimiz geceyı dinlenmek için yaratmıs ancak gece ibadetininde buyuk sevapları vardır..  Gece ve gunduz yapılan ibadetlerımızı Allahım katında kabul etlesın

Leyl geceyi anımsatmasıdır.  Rabbim bilgiler için razı olsun inşaAllahý