Sayfayı Yazdır - Kuranda Neshedilen Ayetler

Kur'anda Neshedilen Ayetler

Kur'anda neshedilmiş olan ayetler :
A- Hem metni ve hem de hükmü kaldırılan,
B- Hükümlerinin vasıfları değiştirilen,
C- Hükümleri bakı kalmak üzere metinleri kaldırılan,
D- Metinleri bakı kalmak üzere hükümleri değiştirilen veya kaldırılan ayetler olarak dört gruba ayırmak mümkündür. Sırasiyle bunları açıklamaya çalışalım. [26]

Hem Metni Ve Hem De Hükmü Kaldırılan Ayetler :

Enes İbni Malik (rd) rivayet eder ki,
“Allah'ın Resulünün sağlığında, Tevbe Sûresine eşit bir sûreyi okurduk. Şu ayetten başkasını unuttum :
Velev enne libni ademe vadiyani min zehebin lebteğa ileyhima salisa. Velev enne lehu salisen, lebteğa ileyhima râbia. Velâ yemleu cevfebni ademe illetturabu. Ve yetubüllâhu alâ men tab»[27]
Meali şudur :
“Eğer Ademoğlunu altundan iki vadisi olsa, ister ki ona üçüncü su satılsın. Üçüncüsü de olsa isterki ona dördüncüsü katılsın. Ademoğlunun karnını topraktan başkası doyurmaz. Allah tevbe edenlerin tevbesini kabul eder»
Metni nesholan bu ayeti, bazı kelime değişikleriyle ve ayni anlamda olmak üzere, Ebu Vakıdı Elleysî, Ebu Musal Eş'arî ve Zeyd İbni Sabit de rivayet etmişlerdir.[28]
Abdullah İbni Mes'ud da şunu rivayet eder :
“Allah'ın Resulü bana, bir ayeti okudu ki ben onu ezber lemiş ve musahıfma da yazmış ve yatacağım yere bu yazıyı götürmüştüm. Ertesi günü mushafi elim ealınca, yazının bulunduğu sahifenin bembeyaz olduğunu gördüm. Durumu Hz Peygambere haber verince bana,
“Ya İbni Mes'ud, o ayet geçen gece kaldırıldı” dedî.[29]
Hüseyin Bini Elmenâri de der ki :
“Kur'andan metni kalkmış olmakla beraber, kalberde saklı kalan Vitir namazında okuduğumuz Kunut Sûreleridir, Bunlardan birisine (İnna nesteînüke) “Hal» diğerine ise “Hafd» tesmiye edilir.[30]
Kadı Ebubekir “El İntişar» adlı kitabında, bu rivayetleri, Ahâd Hadislerle verildikleri için kabul etmez. Ebubekir Errazî ise, bu rivayetleri mümkün görmektedir. Ancak üzerinde asla ihtilaf olmayan bir husus varsa oda, Peygamberimizin vefatından sonra her hangi bir neshin vuku bulamayacağıdır. [31]

Hükümlerinin Yalnız Vasıflarında “Nesh» Bulunan Ayetler :

Hükümleri devam ettiği halde, yalnız o hükümlerin vasıflarında “nesh» bulunan ayetlere ait malûmatı, “Sahihi Müslim şerhi Fethul Mülhem» den naklen “İstılâhati Fıkhiye» de okuruz. Diğer eserlerde buna ait bir kayde raslamadık. Bu konuya ait gösterilen misal şudur :
İlk önce Aşura günü oruç tutmak farzdı. Fakat sonradan bu orucun farz olma vasfı nesholmuş, mendüb olarak tutulmasına cevaz verilmiştir. Burada asıl hüküm, oruçtur. O neshedilmemiş, onun vasfı olan farz olma hali neshedilmiş, mendûbe çevrilmiştir.[32]

Hükmü Bakı Kalıp Metni Neshedilmiş Olan Ayet :

Burada “neshedilmiş» denmekteki maksat, mushafımızda bulunmayan demektir. Yoksa diğer neshedilmiş ayetler gibi, neshedici bir ayeti yoktur.
Bu konuda altı sahih hadîs kitabında Hz. Ömer'in hutbede şöyle dediği rivayet edilir :
“Allah (c.c.) Muhammedi (s.a.) gerçekten elçi gönderdi, ona kitap da indirdi. Ona indirdiği kitapta “Recm» ayeti de vardı. Onu okuduk, onu ezberledik, onu Peygamber uyguladı, ondan sonra biz de uyguladık. Korkuyorum ki uzun bir zaman sonra, nastan birisi “recmi Allah'ın kitabında bulamıyoruz» der ve Allah'ın indirdiği bu farzı bırakıp sapıtırlar. İyi bilin ki, zina ettiği şahitlerle, yahut hamilelikle veya itiraf etmekle sabit olan erkek ve kadına, eğer evlilik görmüş kimselerdenseler, recm ile cezalandırılmaları haktır. Allah'a yemin ederim eğer insanlar, Allah'ın kelamına Ömer ilave yaptı demeselerdi o ayeti, kendi elimle yazardım.[33]
Hz. Ömer'in, hutbesinde kasdettiği ayetin metni şudur:
“Eşşeyhu veş-şeyhatu iza zeneya fercumuhuma elbettete nekâlen minellâhi vellâhü Azizun Hakîm»[34]
Mealen şu demektir :
İhtiyar erkek ve ihtiyar kadın zina ettikleri vakit, Allah'dan bir ceza olarak onları “recm» edin, Allah Azizdir, Hakimdir.
Gerçi ayette ihtiyar erkek ve kadın ifadesi kullanılıyorsa da buradaki ihtiyar sözünden, ister meşru ister gayri meşru olsun, cinsi münasebette bulunmuş erkek ve kadının kasd edildiğini, Peygamberimiz ve dört halife devirlerindeki recm uygulamasından anlıyoruz. Nitekim Hz. Ömer de hutbesinde, zinadan hamile kalmış kadınlardan söz etmiştir, ihtiyar bir kadının hamile kalması şüphesiz mümkün değildir. Şu halde demek oluyor ki Hz. Ömer, bu ifadesiyle hamile kalabilecek veya onu hamile bırakabilecek kimseleri (ki bunlar ihtiyar sayılmaz) işaret etmiştir.
Şunu da ilave edelim ki, Ehli Sünnetten olmayan bâzıları, bu ayeti haber veren sahih hadislerin, mütevater hadisler kuvvetinde olmadığını bahane ederek, recm ayetini inkâr etmişlerdir. Nitekim hariciler, der ki :
“Bu kadar şiddetli bir ceza eğer meşru olsaydı, Kur'anda yazılı bulunurdu. Kur'anda bunun yazılı olmaması Rec-min meşru olmadığını gösterir.
Ehli Sünnet alimlerinin bunlara verdikleri cevapta derler ki :
“Kur'anda yazılı bulunmadığı için, recmi caiz görmediğimiz taktirde, halen uygulamakta olduğumuz namazın şekilleri, rekât sayıları gibi bîr çok peygamber sünnetinin de caiz görülmemeleri gerekir. Zira Kur'anda, rekâtların sayıları hakkında açık bir bilgi yoktur. Biz namaza ait olan uygulamayı, Peygamberimizin söz ve hareketlerine bakarak, ondan Öğrenerek yerine getiriyoruz. Çünkü Kura'n bize “Peygamberin size verdiğini alın, yasakladığından da kaçının» [35] buyuruyor. Bundan başka yine Kur'anda “O, kendiliğinden konuşmaz, onun sözü Allah'ın vahyinden başkası değildir» [36] buyurulur. O halde nasıl olur? Peygamberin bizzat uygulattığı Recm cezasından vaz geçebiliriz? Ba husus bu uygulama tevatüren sabittir.
Buharî'de ise, konu edilen recm ayetinin Nur Sûresinden olduğu rivayet edilir. İbni Hayyanin “sahıh»ınde, Übey İbni Kâbın “Nur Sûresi uzunluk bakımından Ahzap Sûresi kadardı. Sonradan recm ayeti ondan çıkarıldı» dediği bildirilir.[37]
Nesa'î'nin rivayetine göre, Mersan İbni Hakem, vahy kâtibi ve mushafi derleyenlerden Zeyd İbni Sabite,
“Recm ayetini Mushafa yazmadın mı? diye sorar. O da cevaben,
“Görmüyor musun? zina edenler recm cezasına çarpılıyorlar, der.
İbni Darır de “Fezailul Kur'an»ında, Hz. Ömer'in bir başka hitabesinde şöyle dediği yazılmıştır :
“Recm cezası haktır, ondan şikâyet etmeyin. Ben recm ayetini Mushafa yazmayı kasd ettiğim için Ubey İbni Kâba (vahy kâtibi) sordum. O da bana cevaben,
“Ben recm ayetini Resulullâha okutmak istediğimde, sen göksümden beni iteleyip “sen recm ayetini okutmak istersin, öbür tarafta onlar eşekler gibi çiftleşip duruyorlar» diyen değil miydin? dedi.
İbni Hacer, Recm ayetinin Mushafta yazılmamasına sebep olarak, sahabîler arasında çıkan ihtilafi gösterir. Hz. Ömer'in şöyle dediği de rivayet edilir :
“Resülüllâha, izin ver Recm ayetini yazayım, deyince Resülüllâh “takatin yetmez» dedi.
Yine bir rivayete göre, Zeyd İbni Sabit ile Saîd Bini As, mushafi yazıyorlarken Zeyd, Recm ayetini “Eşşeyhu veş-şeyhetü iza zeneya fercümuhuma» diye Peygamberden duyduğunu söyler. (Fakat ayetin geri kalan kısmını nedense okumamış.) Orada bulunan Hz. Ömer de,
“Recm ayeti indiği zaman, Resülüllâha gidip -izin ver bunu yazayım- deyince Resülüllâh, sanki bu teklifimi hoş karşılamamış gibiydi, der ve şöyle devam eder;
“Görmüyor musun? bir ihtiyar zina ederse, bekâr da olsa recmedilir, ama bir genç zina ederse ve bekârsa recmedilmez.
Minhac şerhinde İbni Hacer, Recm ayetinin neshedilmesine: sebep olarak ve Hz, Ömer'in bu son ifadesini de kasde derek, ayetin ameli bakımdan açıklığa kavuşturulamamış olmasını gösterir.[38]
Ebu Emame Bini Sehl, bir sahabiye olan halasının şöyle dediğini rivayet ediyor :
“Resülüllâh bize Recm ayetini “Eşşeyhu veş-şeyhuhetu iza zeneya fercumuhuma elbettete bima kadaya minellezzeti» diye okuttu.
Bu rivayete göre Recm ayetinde “bima kadaya minellezzeti» ibaresi de varmış. Diğer rivayetlerin bir kısmında Recm ayeti biraz daha uzun, diğer bâzı rivayetlerde ise daha kısadır. Anlaşılan odur ki, Recm ayetinin metni üzerinde bir uyuşmazlık var. Ama buna mukabil, bu ayetin getirdiği Recm hükmünde hiç bir anlaşmazlık yok.[39]
Ord. Prof. ismail Hakkı İzmirli de, Tarihul Kur'an eserinin S. II. de şöyle der :
“- Hatta Ömerulfaruk-Recm ayetini haber verdiği halde, tek şahit olduğundan naşi Zeyd, onu kabul etmedi» [40]
İleride de okunacağı üzere, Kur'an-ı Kerime ait ayetler toplanırken, Peygamber Efendimizin huzurlarında okunduğu iki şahitle isbat edildikten sonradır ki, Mushafı Şerife konmuştur. Nitekim, ayetleri toplamak için kurulan komisyona başkanlık eden Vahy kâtibi Hz. Zeyd dahi, bir ayet olduğunu yakinen bildiği “Lekad câekum» ile başlayan Allah kelamının, Kur'ana ilavesini teklif etmemiş, başka bir şahit bulana kadar beklemiştir. Nihayet bu ayet, Hüzeymetül Ansarîde bulunmuş ve başka şahit aranmaksızın Mushafi Şerife konmuştur. Hüzeymeden daha başka bir şahit istenmeyişinin bir sebebi, bu ayeti bizzat Zeydin bilmekte olması, ikinci sebebi ise, bir konuda Peygamber Efendimizin, Hüzeymenin tek şahitliğini kabul edip fetva vermesiydi. Bunun dışında hiç bir ayet, iki şahitle isbat edilmeden Mushafa eklenmemiştir. [41]

Metni Bakı Olup, Hükmü Neshedilen Ayetler

Bir ayet, ya daha külfetli bir emir getiren diğer bir ayetle neshedilir, Aşura orucu yerine, Ramazanı emreden ayet gibi. Veya külfetli bir emri getiren ayet, o emri hafifleten başka ayetle neshedilir, ölen bir erkeğin karısına, evlenebilmek için bir yıl beklemeyi emreden ayetin, bu müddeti 4 ay 10 güne indiren ayetle neshedilmesi gibi. Ve yahüy da aynî külfette olan yeni bir ilâhî emri getiren ayetin, önceki hükmü getîrmiş olan ayeti neshetmesi gibi. [42]

Bir Hadîsin, Başka Bir Hadîsle Neshi

Ayetlerde olduğu gibi hadislerde de, nesheden ve neshedilenler vardır tabiî. Şu kadar ki, biri birini nesheden hadîslerin, rivayet bakımından kuvvet dereceleri bilinmeden, şu hadis, şu hadîsi neshetmiştir denemez. Nesheden hadîsin, neshettiği hadîsten daha kuvvetli olması veya her ikisinin ayni kuvvette bulunması şarttır. Meselâ mütevater olan bir hadîs, ancak mütevater olan başka bir hadîsle neshedilebilir, daha az kuvvette olan Meşhur, Hasen veya Ahad olan hadîslerle neshedilemez.
Bununla beraber, biri birine zıt iki hadîsten hangisi sonradan varid olmuşsa, işte o hadîs, önce varid olanın hükmünü kaldırmış sayılır. Bu konuda şu iki misali gösterebiliriz :
Müslimin, Ebu Davudun, Nisâî'nin, İbni Macenin, İmam Ahmedin ve İbni Habbanin rivayet ettikleri sahih bir hadiste Peygamber Efendimiz, şöyle buyurdu.
“Vaktiyle ben, muvakkat nikâhla kadınlardan faydalanın diye size izin vermiştim. Ama Allah, Kıyamete kadar bunu haram kıldı. Kimin yanında böyle bir kadın varsa, o kadını bıraksın. Eğer o kadınlara bir şey vermişseniz, onları da geri almayın [43]
Yine Müslimin, ibni Macenin, Tirmizî'nin, Ebu Davudun, Nisaîinin, Muvattaın ve İmam Hanbilînin müsnedinde de şu hadîs rivayet edilir :
“Ben sizleri kabirleri ziyaret etmekten gerçi alakoymuştum. Ama iyi bilin ki kabir ziyaretlerinde ahiret gününü hatırlama; işte bu, sebeple siz, kabirleri .ziyaret etmelisiniz.»[44]
Bu iki hadiste görülüyor ki Peygamber Efendimiz, ikinci hadîsleriyle önceki hadislerinin hükümlerini neshedip kaldırmışlardır.
Nasih ve mensûh hadisler konusu, fakîh İslâm alimlerini ziyadesiyle meşgul etmiştir, diyen Ezzührî, bu hususta kendisinin ilk defa bir eser yazdığını gururla ifade eder. Elhazının ifadesine göre, Zuhrî'den Şafiîye kadar bâzı çalışmalar olmuşsa da, özellikle bunun üzerinde durulmamış, nesneden veya neshedilen hadisler, bir kitap haline getirilmemiştir. [45]

[26] Ahmet Gürkan, Kur’an’ın Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni İlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 14-15.
[27] Nasih-Mensûh : S. 5-6.
[28] El İtkan : C. 2 S. 25.
[29] Nasih-Mensûh : S. 56.
[30] El İtkan : C. 2 S. 26.
[31] Ahmet Gürkan, Kur’an’ın Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni İlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 15-16.
[32] İstılâhati Fıkhiye : C. 1 S. 100. Ahmet Gürkan, Kur’an’ın Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni İlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 16.
[33] Tefsiru Ayatil Ahkâm: C. 1 S. 104, Tefsiru Alusî: C, 1 S, S. 79.
[34] Tefsiru Ayatil Ahkâm: C. 1 S. 104, Tefsiru Alusî: C, 1 S, S. 79.
[35] Haşr: 59/7.
[36] Necm: 53/4.
[37] Tef. Ayatul Ahkam : C. 1, S. 104 Tef. AIusî : C. 1, S. 79.
[38] İtkan : C. 2, S. 25-27.
[39] El İtkanu Fil Kur'an : C. 2 S. 25, 26, 27
[40] İ.H. İzmirlinin Tarihul Kur'an-ı : S. 11
[41] Ahmet Gürkan, Kur’an’ın Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni İlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 16-20.
[42] Ahmet Gürkan, Kur’an’ın Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni İlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 20-21.
[43] Buîugul Meram : S. 183
[44] Müslim C. 3 S. 65, Tirmizi : C. 4 S. 274, Ebu Da. C. 2 S. 72, Nis. C. 4 S. 89, İbni Mace : C. 1 S. 175
[45] Kitabul ttibar : S. 4 Ahmet Gürkan, Kur’an’ın Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni İlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 21-22.

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Kuranda İnsan Psikolojisi => Konuyu başlatan: müzzemmil üzerinde 16 Eylül 2011, 19:08:47