Kuran Yedi Harf Üzere İndi Hadîsinin Açıklanması

“Kur'an Yedi Harf Üzere İndi» Hadîsinin Açıklanması

Lugatta harf, kelimeleri meydana getiren harflerden başka; taraf, yüz (falan şeyin bir yüzü veya falanın yüzü gibi) yol anlamlarına kullanılır. Hadîsi şerifteki “harf» kelimesini ekseri âlimler “lehçe» anlamına kullanmışlardır. Ahteri Lugatında harfin “yol» anlamında da kullanıldığını ısbatlamak için bir de misal vererek diyor ki, falan kimse bir “harf» üzeredir denince, o kimsenin bir yol üzere olduğu anlaşılır.
Kur'an'ı Kerim, Arap lisanı üzere indiği için, yedi Arapça lehçesi üzere de okunur. Aslında Kur'an “Kureyş» lehçesi üzere inmiştir. Amma onu, konuşurken, başka lehçe kullanan Arapların da okuyacağı gözönüne alınarak, yedi çeşit Arap lehçesi tesbit edilmiş ve Kur'an'ın bu lehçelerle okunması caiz görülmüştür. Bunlara “vücühi seb'a» (yedi çeşit okuma) deniyor.
Lehçe hususunda kendi Türkçemizden örnekler bulabiliriz. Misal olarak elimize “haydi gidelim» sözünü alalım. Yurdumuzun bâzı bölgesinde bu “hadin gidek» bâzı bölgede “hayde gidelum»bâzı yerde “hayde gideh» diye konuşulmaktadır. Tabii ki Arapçada da böyle değişik lehçeler vardır.
Bu konuda Taberî der ki :
“Âlimlerden bir kısmı, yedi harfin; Emir, yasak, vâ'd, va'îd, cedel, kases, mesel gibi yedi mânâ grubu teşkil eden Ayetler olduğuna kail olmuşlarsa da bu doğru değildir. Yedi harf, yedi Arap lehçesidir. Çünkü Peygamber hayatında, Sahabîler, çeşitli kabileler, Kur'an-ı çeşitli şekilde okudular. Resülüllâha varıp herkes, kendi okuyuşunun doğruluğunu iddi'a etti. Peygamber okuyanın, okuyuşunun doğru olduğunu bildirdi. Her birine, öğrendikleri gibi okumalarım söyledi. Hatta bâzılarının kalbine bu işten şüphe bile girdi. Nasıl olur her okuyana, Peygamber doğru okuduğunu söyler, diye. Bunun üzerine Peygamber, mes'eleyi etraflıca onlara izah etti.»
Taberinin,. bu konuda verdiği örneklerden biri de şu Hadîstir.[642]
“Hz. Ömer diyor ki,
- Hişam Bini Hakimi, Furkân Sûresini Peygamberin bana okuduğundan başka türlü okurken işittim. Okumasını kesecektim, fakat namazını bitirsin diye bekledim. Selâm verdikten sonra yakasına yapıştım. Ona “bu sûreyi sana kim böyle okuttu?» dedim. “Resülüllâh» dedi. Ona “yalan, Peygamber bana senin okuttuğun gibi okutmuyor» dedim ve onunla Resülüllâha gittik. “Ya Resülüllâh! bu, Furkan Sûresini benim okuduğumdan başka türlü okuyor» dedim. Peygamber bana “bırak onu» dedikten sonra ona döndü “oku yâ Hişam» dedi. O da, benim işittiğim gibi okudu. Peygamber “böyle indi» dedi. Sonra bana “yâ Ömer sen oku» dedi. Ben de bana öğrettiği gibi okudum. Banada “böyle indi» dedi ve “Kur'an yedi harf üzere inmiştir, hangisi kolayınıza gelirse öyle okuyun» diye ilave etti.» (Buhari ve Müslim)
Hemen ifade edelim; bu demek değildir ki, herkes kendi bildiği tarzda Kura'n-ı okuyabilir. Mesele yalan olması ihtimali bulunmayan “mütevater» rivayetlerle okuma şekli belirlenen ayet ve kelimelerin, Peygamberden ve onun Sahabîlerinden işitilen şekilde okunması hususudur, yoksa başka türlü de okunabilir diye bir şey yoktur.
İbni Cerir Ettaberî, zihinlere gelen şu soruyu cevaplandırarak der ki :
Madem ki, Hz. Osman Kur'an-ı bir harf üzere topladı, diğer altı harf ne oldu? Halbu ki Peygamber onları da okumuş onlarla da okunabileceğini buyurmuşlardı. Bunlar, nesh mi oldu? (kalkdı mı?) Halbu ki onların nesh olduğuna dair bir şey yok. Yoksa ümmet bunları unuttu mu?
Taberi bu soruları yine kendisi şöyle cevaplandırıyor : Diğer altı harf neshedilip kaldırılmadı. Ümmet onları zayi' etmedi. Ancak ümmet bu yedi harften herhangi birisiyle okumakta serbesttir. Bunların hepsiyle okumak zorunluğu yoktur. Hz. Osmanın Kur'an-ı topladığı harf üzere okuyunca, diğer harfler üzere okumaya lüzum yoktur.»
Süyutî itkanında, Kur'an'ın yedi harf üzere indiği hadisinin doğruluğunu, yirmi bir şahabının şehadetiyle isbat ettikten sonra şunu ilave ediyor :
Hz. Osman bu Hadîsin doğruluğunu, vesikalandırmak istedi ve Mescitte toplanmış sahabîlere “bu Hadîsi Allah'ın Resulünden işiten ayağa kalksın» dedi. Bütün Mescitte olanlar ayağa kalktı. Bu defa Hz. Osman da “onlarla beraber ben de hidim» dedi.
Tirmizî Ubey îbni Kâ’b’dan şunu rivayet eder :
“Peygamber Efendimiz Cebraile demiş ki;
- Ya Cebrail, ben ümmî (okuyamaz, yazamaz) bir kavme gönderildim, bunların içinde ihtiyar kadın ve erkekler var, küçük kız ve oğlanlar, ömründe kitap okumamış adamlar var.
Cebrail de :
- Ya Muhammed, Kur'an muhakkak ki yedi harf üzerine nazil olmuştur. Kimin nasıl kolayına gelirse öyle okusun, dinde güçlük yoktur, kolaylık vardır.»
Kur'anda öyle harfler de var ki onları, hakkıyle okuyamayan kabîleler vardır. Meselâ Temim kabîlesi “Sin» harfini söyleyemez. “Ennas»i “Ennat» okur. Kays Kabîlesi sözün sonuna gelen “K» ları “Ş» okur. Kolaylık, bu gibi kabilelerin kendi lehçeleri üzerine okuyabilmesi içindir. [643]

[642] Buharî Muhtasarı Tecridin 1766, Hadîsidir.
[643] Ahmet Gürkan, Kur’an’ın Nasih Ve Mensuh Ayetleri, Yeni İlahiyat Kitabevi, Ankara, 1980: 203-205.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın