İhtiyaç Halinde Gayri Müslim Ve Munafıklarla Münasebetlerin Ölçüleri

İHTİYAÇ HALİNDE GAYRİ MÜSLİM VE MÜNAFIKLARLA MÜNASEBETLERİN ÖLÇÜLERİ

Ğayr-i Müslimlere Karşı Takiyye Yapmak

Takiyye lügatte; ihtiyat, korku veya kitman/gizlemek manasında olup mecburiyet veya zarar tehdidi karşısında dinin icablarından muafiyet için kullanılan [255] iftial ve tefe'ul bablarından bir mastar olup Arapların şu sözlerinden alınmıştır:

Arabî kelimelerinin hepsi aynı manayadır, demiştir.[256]

Kavramın ıstılah yönünden tanımı ise şu şekilde yapılmaktadır: “Hafıyye vezninde takiyye: Canını veya ırzını veya malını düşman şerrinden muhafaza etmek demektir.”[257]

Kavramın sözlük ve ıstılah manalarım bu şekilde kısaca ortaya koyduktan sonra İslam'a göre takiyye yapmanın hüküm ve mahiyetini incelemeye geçebiliriz.

Cassas “Ahkâmü'l-Kur'ân'ında Al-i İmran 28. âyetinin “Ancak onlardan korkmanız/korunmanız hâli müstesna” kısmını tefsir ederken şöyle der:

“Ancak mü'min ile kâfir arasında akrabalık söz konusu olur da, bu sebeple sıla-i rahimde bulunursa, bu durum müstesnadır. Zira Allah Teala, takiyyeyi, kafirin akrabasına sıla-i rahim sebebi yapmıştır.”

Bu âyet, takiyye esnasında küfür izharında bulunmanın caiz olmasını iktiza etmektedir. Bu âyet, “Kalbi iman ile mutmain olduğu halde (dinden dönmeye) zorlanan kimse müstesna, kim iman ettikten sonra Allah'ı inkâr ederse, (ona Allah'ın gazabı vardır.) Ama kim kâfirliğe göğüs açarsa, onların üzerine Allah'tan bir gazap ve onlar için büyük bir azap vardır.”[258] âyetinin mürâdifidir.

Böyle bir durumda takiyye yapmak sadece Allah'tan bir ruhsattır, vacip değildir. Buna mukabil takiyyeyi terketmek daha efdaldir. Bizim alimlerimiz küfre zorlanıp da küfür izhar etmeyen ve neticede öldürülen kimsenin takiyye izhar edenden daha efdal olduğunu söylemişlerdir. Nitekim müşrikler Hubeyb İbn Adiyy'i yakaladıklarında Hubeyb takıyyeye başvurmamış ve neticede öldürülmüştü. Bu hareketinden ötürü o, Müslümanlar nezdinde takiyyeye başvurarak küfür izhârında bulunan Ammar İbn Yasir'den daha efdal sayılmıştır. Binaenaleyh Ammar İbn Yasir durumu Peygamber (s.a.v.)e sormuş, Peygamber (s.a.v) de

“(O sırada) kalbini nasıl hissetin?” diye sormuş, Ammar da,

“İmanla mutmain hissettim' cevabını verince, Nebî (s.a.v),

“Eğer onlar aynı şeyi yaparlarsa, sen de aynı şeyi yap” demişti. Peygamber (s.a.v)'in bu müsaadesi ruhsat verme tarzında olmuştur.

Rivayete göre Müseylemetü'l-Kezzab, Peygamber (s.a.v)'in ashabından iki kişiyi yakalamış ve onlardan birine: “Muhammed'in Allah'ın Resulü olduğuna şehadet ediyormusun?” demiş, o da;

“Evet, ediyorum,” demiş. Sonra,

“Benim Allah'ın Resulü olduğuma da şehadet ediyor musun?” demiş, o da;

“Evet” diye cevap verince serbest bırakmış. Sonra diğerini çağırıp;

“Muhammed'in Allah'ın Resulü olduğuna şehadet ediyor musun?' demiş, o da;

“Evet, ediyorum” deyince, Müseyleme,

“Benim de Allah'ın Resulü olduğuma şehadet eder misin?' diye sormuş, o da, üç kere

“Ben sağırım” cevabını verince, boynunu vurmuştu. Bu durum Resûlüllah (s.a.v)e ulaşınca:

“Şu öldürülen, fazileti seçerek sıdk ve yakîni üzere geçip gitti, mübarek olsun. Diğerine gelince, o da Allah'ın ruhsatını kabul etti. Binaenaleyh ona da beis yok.” buyurdu. Bu hadisde takiyyeye başvurmanın ruhsat olduğuna ve efdal olanın takiyyeyi terketmek olduğuna delil vardır. Aynı şekilde bizim ashabımız, kendisinde dinin izzet ve ikdamı söz konusu olan her hususta ölünceye kadar bu şekilde davranmanın, ondan vazgeçerek ruhsata sarılmaktan daha faziletli olduğunu söylemiştir.

Düşmanla cihad için canını ortaya koyarak öldürülenin, bundan kaçandan daha faziletli olduğunu görmez misin? Nitekim Allah Teala, şehîdlerin ölümden sonraki ahvâlini tasvir ederken onları katından rızıklanan diriler olarak nitelendirmektedir. Aynı şekilde Allah'ın dinini hâkim kılmak için canını feda etmek ve küfür izharını terketmek bu konuda takiyyeye başvurmaktan daha faziletlidir.”[259]

Netice itibariyle müşkil bir durumla karşı karşıya kalan bir müslümanın malını, canını, ırz ve namusunu korumak için takiyye yapmasına ruhsat verildiğinde hiç bir şüphe yoktur. Ancak âlimler takiyyenin, istenilen şeyi dil ile söyleme haliyle sınırlı olduğunu, kalb ve amel ile takiyye yapmanın asla caiz olamayacağını ifade etmektedirler.

Nitekim Taberî Al-i imran 28. âyetindeki istisna cümlesini açıklarken: “Ancak kâfirlerin hükmü altında olur da nefisleriniz hakkında onlardan korkarsanız bu müstesna. Bu durumda kendilerine karşı düşmanlığınızı gizleyerek üzerinde bulundukları küfürlerinde onlara tabi olmadan ve herhangi bir müslümanın aleyhine fiili olarak kendilerine yardım etmeden dillerinizle yüzlerine karşı dostluk izhar edebilirsiniz. [260] diyerek bu hususun altını çizmektedir. Taberî'nin “üzerlerinde bulundukları küfürde onlara tabî olmadan” ve “her hangi bir müslümanının aleyhine kendilerine yardım etmeden dillerinizle yüzlerine karşı dostluk izhar edebilirsiniz” şeklindeki açıklaması, takiyyenin sadece dil ile olup amel ile olmayacağını gösterir. “Kendilerine karşı düşmanlığınızı gizleyerek” ifadesi de takiyyenin kalp ile yapılamayacağını gösterir. Nitekim İbn Abbas (r.a)'tan rivayete göre o, “Takiyye, dil iledir. Her kim Allah'a isyan olan bir sözü söylemeye zorlanır da kalbi imanla mutmain olduğu halde insanlardan korkarak onu söylerse, bu söz ona zarar vermez, Takiyye ancak dil iledir.” demiştir. [261] Diğer bir rivayette ise, o: “Amelî olarak takiyye yoktur. Takiyye ancak dil iledir.”[262] Demiştir.

İbn Kesîr (ö. 774/1372), “Aynı şekilde, Ebu'l-Aliye, Ebu'ş-Şa'şaa, Dahhak ve Rebî' İbn Enes de bu görüştedirler. “Kalbi iman ile mutmain olduğu halde (dinden dönmeye) zorlanan kimse müstesna, kim iman ettikten sonra Allah'ı inkâr ederse, (ona Allah'ın gazabı vardır.) Ama kim kafirliğe göğüs açarsa, onların üzerine Allah'tan bir gazap ve onlar için büyük bir azap vardır.”[263] âyeti onların bu gürüşünü teyid etmektedir. “[264] demektedir.

Netice olarak gayr-i müslimlerin hükmü altında yaşayan veya geçici olarak böyle bir durumda kalan müslümanların mal, can, ırz ve namus emniyetini temin edebilmeleri için İslam'ın kendilerine tahsis ettiği bu kapı kıyamet gününe kadar açık [265] olmakla birlikte kalbî ve amelî eğilimleri içine almamaktadır. Bilâkis bu ruhsat, istenilen şeyleri sadece dil ile söylemekle sınırlı tutulmuştur.

Şerrinden ve fitnesinden korunulacak kimselerle ilgili olarak konumuzla yakından ilgisi olan diğer bir davranış şekli de mudârâdır. Şimdi de âyet ve hadisler ışığında İslam'ın bu konu ile ilgili hükmünü ele alalım. [266]

[255] İslam Ansiklopedisi, M.E.B. Yayınları, XI/680.

[256] İbn Manzur, Lisan, XV/402.

[257] Yazir, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dînî Kur'an Dili, ü/1074.

[258] Nahl: 16/106.

[259] Cassas, Ahkamü'l-Kur'an, II/9-10; Kurtubî, El-Câmiu li Ahkam, X/124.

[260] Taberî, Câmiu'l-Beyan, III/228.

[261] Taberî, a.g.e, III/228.

[262] İbn Kesîr, Tefsîru'l-Kur'ânUAzîm, (Ofset Baskı), İstanbul, 1985, 11/24; Taberî, a.g.e, III/228.

[263] Nahl: 16/106.

[264] İbn Kesîr, a.g.e. 11/24.

[265] Bkz: İbn Kesîr, a.g.e. 11/24.

[266] Mikdat Öccü, Kur’an’da Veli Ve Velayet, Suffe Yayınları, İstanbul, Ocak 1997: 116-120.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın