İhtilaf ve İhtilafa Düşenler Hakkında Sünnetullah

İHTİLAF VE İHTİLAFA DÜŞÜNLER HAKKINDA SÜNNETULLÂH {İHTİLAF KÂNUNU)

İhtilafın Lügat Mânâsı:

İhtilaf, lugatta, herkes birbirinden başka bir yol tutarak herhangi bir konuda anlaşamamak, söz birliği edememek, aynı olmamak demektir. Her aynı olmayan, aynı zamanda ihtilaf etmiş, karşı çıkmış, uyuşamamış ve ittifak edememiş demektir. Hilaf, ihtilaf kelimesinin ifade ettiği mânâya delalet eder. Karşı çıkmak demek olup daha geneldir. Her iki zıt aynı zamanda muhtelif olsa da, her iki muhtelifin zıt olması lazım gelmez. [1]

İhtilafın İstilahi Mânâsı:

Fakihlere göre, şer'i ıstılah (terim) olarak ihtilaf, insanların dünyâ ve âhirette kendisiyle mutlu veya mutsuz (şakavet) olduğu fikir ve görüşlerde, dinler, mezhebler ve inançlarda kullanılırdım.[2] Fakihlerin ıstılahında ihtilaf lafzı, hilaf lafzıyla aynı anlamdadır. [3]

İslam, İhtilafı Yasaklar:

Şeyhul İslâm İbn Tcymiyye (r.h) (612/1263) şöyle der:

"Allah (c.c.) bize, birleşip anlaşmayı emrederken, ihtilafa düşmeyi ve ayrılıp bölünmeyi ya saklamıştır. [4] İbn-i Teymiyye'nin dediği, Kur'anın da ifade ettiği bîr gerçektir. Bu konuda Resulullah (a.s)ın da sünneti mevcuttur. Allah Teala (c.c):

"Ve topluca Allah'ın ipine yapışın, ayrılmayın." [5] buyururken, Efendimiz Hz. Muhammed (a.s) de firmizi'nin tahric ettiği bir hadiste şu tavsiyede bulunmaktadır:

"Cemaatten ayrılmayınız. Bölünmekten sakınınız. Çünkü şeytan tek başına bulunanla beraber olup, iki kişiden çok uzaktır." [6]

Bir başka hadisinde de:

"İhtilafa düşmeyiniz. Çünkü sizden öncekiler ihtilafa düştükleri için helak olup gittiler. [7] buyurmaktadır.[8]

İhtilafın Yasaklanmasından Anlaşılanlar:

İslam'ın, birleşip anlaşmayı emretmesinde ve ihtilafa düşerek bölünmekten nehyetmesinde bilinmesi gereken bir takım hususlar vardır:

1- Müslümanlarla diğer insanlar arasında ihtilaf mümkündür. Mümkün olmasaydı İslam bunu yasaklamazdı. Mümkün olmayan bir şeyi yasaklamak abesle itiğal etmektir. Şari-i Hakim Allah (c.c.) ise bundan münezzehtir.

2- Müslümanlar arasında ihtilaf mümkün olduğu gibi ondan korunmak ta, zıddı olan ittifak ta mümkün demektir. Nitekim Usül-ü Şerîat'ta "Ancak; güç yetirilen şeylerde teklif vardır" ve "mümkün olmayan (olağandışı) şeylerde teklif yoktur" şeklindeki kaideler bilinmektedir.

3-İhtilaf şer'an, yasaklanınca, bu durumda onun yerilmiş (mezmum) bir fiil olduğu anlaşılır. Çünkü yermek (zemm), istisnası hariç, ya yasağı (nehyi) takip eder, yahut ona bitişiktir.

4- İhtilaf yasaklanmış ve yerilmiş bir fiil olduğuna göre, ayrılığa düşen ve ayrılığı yaşayan kimse dini bir mes'uliyet içeriside olup şeriatın koyduğu cezayı hakketmiş demektir.

5- İhtilaf yasaklanmış, yerilmiş ve üzerine ceza terettüp eden bir fiil olunca, ondan korunmanın, ona düşmeye engel olacak ve düştükten sonra onu bertaraf edecek sebeb ve vesileler edinmenin gereği ortaya çıkmaktadır.[9]

Müslümanlar Arasında İhtilafın Meydana Gelmesi:

İslam'ın yasaklamasına ve sakındırmasına rağmen, Peygamber (a.s)'ın meydana geleceğini bildirdiği haberleri doğrularcasına müslümanlar arasında ihtilaf olmuştur ve olacaktırda. Peygamber (a.s) buyuruyor ki:

"Sizden öncekilerin yolunu adım adım, karış karış izleyeceksiniz. Eğer onlar bir sürüngen deliğine girse, siz de gireceksiniz.”

'Ey Allah'ın Resulü, Yahudiler'in ve Hıristiyan'ların yolunu mu? diye sorduk. Başka kim olacak? [10]'

Ayrılığa düşüp ihtilaf etmek, bizden öncekilerin adetleriydi. Nitekim hadiste şöyle buyruluyor:

"Yahudiler 71 fırkaya, Hıristiyanlar da 72 fırkaya bölünmüştü. Ümmetim ise 73 fırkaya ayrılacak. [11]

Düşüleceği Kesin Olmakla Beraber, İhtilaftan Sakındırmanın Hikmeti:

Biz müslümanlar arasında ihtilafın olacağını ve bilfiil olduğunu; Sadık nebi (a.s)'ın verdiği haberin aynen vuku’ bulacağını söylemiştik. Öyle ise, bu kesinliğe rağmen, ihtilafa düşmekten men etmenin, sakındırmanın hikmeti nedir? Buna bir kaç yönden cevap verilir:

1- Söz konusu ihtilaf, bütün ümmeti kapsamaz. Peygamber (a.s) bu konuda şöyle buyuruyor:

"Ümmetimden bir sınıf vardır ki, daima hakkı müdafaa eder. Kıyamete kadar muhalifleri onlara zarar veremez."

Kuşkusuz, ihtilaftan sakındırmak bu sınıfa fayda verir. Ayrılığa düşmeden, ittifakla hakka sarılarak varlıklarını sürdürürler.

2- Şeriatın (ihtilaf gibi) hoş karşılamadığı, (birlik beraberlik gibi) güzel gördüğü şeyleri bilmek ve Resulullah'ın (a.s) olacağını söyledikleri haberleri tasdik etmek müslümanın, Şerîat'ın haberlerini doğruladığı için, imanını artıran hayırlı bir haslettir.

3- İhtilafa düşmekten sakındırmak, insanlara tebliği vacib olan İslam ahkamı cümlesindendir. Malumdur ki, Allah'ın ilm-i ezelisinde kimi insanların veya tamamının İslam ahkamına veya bir kısmına icabet etmeyeceği sabit olsa da, onu (insanlara) ulaştırmak vacibtir.

4- Kuşkusuz, dini sorumluluk ve ona terettüb edecek ceza, iblağ (insanlara ulaştırmak) ve inzar (onları korkutmak) dan sonradır. Allah (c.c.) şöyle buyuruyor:

"Biz elçi göndermedikçe (hiçbir kavme) azab edecek değiliz." [12]

Öyle ise, ihtilaf etmeleri durumunda insanların aleyhinde bir delil olsun diye onları bölük bölük olmaktan, çekişip ayrı düşmekten menetmek ve sakındırmak gerekmektedir.[13]

Ümmetin Helaki İhtilafı Sebebiyledir:

Milletin helak olma sebeblerinden olan ihtilaf, Allah'ın milletler hakkındaki sürekli kânunlarından (Sünnetullâh) biridir. Bunu, îmam'ul Muhaddisin (hadisçilerin imamı) Buhari'nin çıkardığı şu hadisten öğreniyoruz. Resulullah (a.s) buyuruyor ki:

"Sizden önceki (milletler) ihtilaf ettiler de helak oldular" Bir diğer revâyetle "helak edildiler" şeklindedir [14]

Hakim ve İbn Hibban'ın İbn Mes'ud'tan rivayetlerinde ise, "Sizden öncekileri ihtilâf batırdı" [15] şeklindedir.

İbn-i Hacer (773/1371) şöyle diyor:

"Bu ve önceki hadîslerde, cemâat olmaya, ünsiyet ye ülfet etmeye teşvîk, ihtilâf edip ayrı düşmekten tahzîr (sakındırmak) söz konusudur. [16] Şu hadîsi de İmâm Müslim, Abdullah İbn Mes'ûd'tan rivayet ederek O'nun şöyle dediğini naklediyor:

"Bir adamı Resulullah'tan işittiğimin aksine, bir âyeti okurken işittim. Elinden tutup Nebi' (a.s)a götürdüm. Durumu anlatınca yüzünde bir hoşnutsuzluk farkettim. Sonra buyurdu:

Her ikinizin de okuduğu tamam ve doğrudur. İhtilaf etmeyiniz. Sizden öncekiler ihtilaf ettiler de helak oldular".

Şeyhul İslam İbn-i Teymiyye (662/1263) bu hadis hakkında şöyle diyor:

"Bu hadisi İmam Müslim çıkarmıştır. Resulullah (a.s), burada, tarafların birbirlerinin yanında bulunan hakkı inkar anlamına gelen ihtilaftan menetmektedir. Çünkü her iki sahabe de güzel okumaktadır. Peygamber (a.s) bunu şu sözüyle sebeblendiriyor:

"Çünkü sizden öncekiler ihtilaf ettiler de helak oldular [17] öyleyse ihtilaf, ümmetin (milletlerin) yok olmasının sebebidir. [18]

Milletleri Helake Götüren İhtilaf, Yerilen İhtilaftır:

Milletleri helake sürükleyen ihtilaf, tarafları bölük pörçük olmaya, aralarında yardımlaşmamaya ve dağılıp perişan olmaya, çoğu defa da düşmanlığa götüren ihtilaftır. Çünkü tarafların kendi bilgilerini hak, karşı tarafın bilgisini bâtıl görmeleri bütün tehlikelere sebebiyet verirken, bazan bu tutum aralarında çatışmayı bile hoş gösterebilir.[19]

Fakihlerin İhtilafı Yerilen İhtilaftan Değildir:

Fakihlerin, içtihadlarında ihtilaf etmeleri, ümmeti helake götüren yerilmiş ihtilaf türüne girmez. Bu tür ihtilaf caiz olup, zemmedilmemiştir. Zemmedilen husus, mezheb mukallitlerinin, taklid edip tâbi oldukları mezheb konusunda taassup göstermeleri ve karşı mezhebe hasmane tavır almalarıdır.[20]

Ümmetin, İhtilafları Sebebiyle Helak Olmalarının Nedeni:

İhtilaf, ümmetin helakine sebeb olmuştur. Nitekim hadis-i şerifte de bu gerçek dile getirilmiştir. Çünkü bahsettiğimiz yerilen ihtilaf, ümmeti birçok fırkalara ayırarak zayıf düşürür. Halbuki onun topyekünken var olan gücü, paramparça olduğu zamanki gücünden daha fazladır. Çünkü paramparça iken mevcut gücü, bütün fırkalara taksim edecektir. Her fırkanın ayrı ayrı günü ise, toplu iken sahip oldukları güçlerden daha az ve zayıftır. Ümmetin tamamına isabet eden bu umûmî zaaf, düşmanı cesaretlendirmektedir. Ümmet üzerine saldırı emellerini, ülkelerinde karşılık çıkarma, istila etme, insanları köleleştirme ve kişiliksiz hale getirme gayretlerini artırmaktadır. Bütün bunlar, ümmetin helak ve yıkımı demektir. [21]

Kimilerinin İyi Niyetli, Kimilerinin Doğru Olmalarıyla Birikte Ümmetin İhtilaf Zaafı:

Ümmetin zaafına (zayıf düşmesi), kimi muhaliflerin kendilerini doğru, iyi niyetli ve isabetli zannetmelerine rağmen ihtilafları sebeb olmaktadır. Çünkü ihtilafı, çeşitli fırkalara ayrılması sebebiyle ümmete hasıl olan zaaf, bölünmenin mecburi sonucu olup, doğru ve yanlışla, iyi ve kötü niyyetle ilişkili 'değildir. Zira fırkalaşma maddi bir olgu olup sonucunu zorunlu kılar. O da, ihtilafa düşenlerin topluca zayıf düşmeleridir ki, buna onların iyi niyetleri dahi engel olmamaktadır.

Şu bilge babanın oğullarına olan nasihati ve ihtilafın, parçalanmanın zararlarını somut bir misalle onlara öğretmesi ne kadar hoştur! On oğlundan her birine bir çubuk getirmelerini emreder. Onlar da babalarının istediğini yerine getirerek çubukları ona verirler. O da onları bir demet halinde bağlayarak tek tek hepsinden bu demeti kırmalarını ister. Fakat kimsenin bunu yapmaya gücü yetmez. Sonra demet halindeki çubukları ayırarak kırmaları için her bir oğluna ve...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın