Konu Başlığı: Haman Gönderen: ღAşkullahღ üzerinde 26 Mart 2011, 21:42:45 HÂMÂN Hâmân Sözcüğünün Kökeni: Kur'an'da Hz. Musa ile ilgili anlatımlarda Firavun ve Karun'la birlikte yer alanlardan birisi de Hâmân'dir. Bu Hâmân, Tevrat'ta bahsedilen Persli Hâmân'la karıştırılmamalıdır. Kur'an'da kullanılan Hâmân sözcüğü, büyük bir ihtimalle, özel bir isim değil, eski Mısır dininde tanrı Amon'a nisbet edilen yüksek sınıftan rahiplere verilen Hâ-Amen unvanının Arapça'ya malolmuş şeklidir. Hz Musa'nın yaşadığı çağda (Mısır'ı istila eden ve İbranilerle ittifak kuran Arap kökenli Hyksos hanedanı sonrası dönemde), Mısır'da Amon kültü hâkim olduğuna göre, bu kültü temsil eden en yüksek dereceli rahibin de yönetimde Firavun'dan sonra ikinci adam olması tabiidir.[836] Şu halde Firavun yönetiminin dayandığı temellerden biri din kurumudur. Zaten Amon rahipleri, Mısır'da din alanında uzun süre hâkim olmuş din adamı sınıfıdır. Kral tarafından seçilen Amon başrahibi, yalnızca dini bir reis olmayıp, aynı zamanda siyasi bir rol de oynuyordu. Mısır kralları, ilâhın onayını başrahipten alırlardı. Bu yüzden, devlet idaresi için, daima başrahibin yardımına ihtiyaç.duyarlardı. Ayrıca Amon rahiplerine tahsis edilen vergi ile ve kralın bizzat hediyeleriyle gittikçe zenginleşen mabet gelirleri, bu kuruluşa maddi bir güç de kazandırmıştı. Bunun yanısıra, mabetlere ait topraklarda, devlet memurlarıyla ölçüşecek sayıda insan çalışırdı. Amon mabedi, âdeta devlet içinde devlet gibiydi. Bu yüzden siyasi iktidar ile dinî iktidar arasında zaman zaman anlaşmazlıklar doğardı. Bu Mısır devletini zaafa uğratmıştı.[837] Musa Hâmân İlişkisi: Hz. Musa'nın Mısır toplumuna peygamber olarak gönderilişi, Kur'an'da şöylece belirtilir: "Biz, memlekette güçsüz (mustaz'af) sayılanlara iyilikte bulunmak, onları önder kılmak, mirasçı yapmak, memlekette yerleştirmek. Firavun Hâmân ve her ikisinin yandaşlarına (cunûd), çekinmekte oldukları şeyleri göstermek istiyorduk."[838] Nil nehrine annesi tarafından bırakılan Hz. Musa'yı, Firavun'un adamları (ailesi) oradan almışlardı. Firavun, Hâmân ve yandaşları suçlu olduklarından, Musa onlara düşman ve başlarına dert olacaktı.[839] Peygamberlik görevine başlayan Hz. Musa, Kur'an'da kötü davranışların sembol tipleri olarak gösterilen Karun, Firavun ve Hâmân'a gerçeğin bütün belgelerini (beyyinât) getirmişti. Ama onlar, yeryüzünde büyüklük taslamışlardı. "Bu yalancı bir sihirbazdır" dediler. Hz. Musa,. Allah katından gerçeği onlara getirince, "Onunla beraber iman etmiş kimselerin oğullarını öldürün, kadınlarını sağ bırakın" dediler. Ama inkarcıların hilesi hep boşa gider. Allah'ın azabından kurtulamamışlardı.[840] Hz. Musa'nın getirdiği belgeleri (mucizeleri) kabul etmeyen Firavun, şöyle seslendi: "Ey ileri gelenler! Sizin benden başka bir tanrınız olduğunu bilmiyorum (kabul etmiyorum). Ey Hâmân! Benim için, toprak üzerine bir ateş yak, (tuğla hazırlayıp) bana yüksek bir kule yap. Belki yollara, göklerin yollarına erişirim de Musa'nın tanrısını görürüm. Doğrusu onun yalancı olduğuna inanıyorum. "Firavun'a yaptığı kötü iş, böylece güzel gösterildi ve doğru yoldan alıkoydu. Firavun'un hilesi, sonuçta boşa gidecekti."[841] Kur'an'da Firavun'un hemen yakınında bulunduğu anlatılan bu Hâmân'ın, gerçekten Amon kültünün baş rahibi olduğu görüşünü, Firavun'un ondan yüksek bir kule yapmasını istemesi de destekler gözükmektedir. Ayrıca Hâmân'dan "kule yapıcısı" olarak sözedilmesi, büyük Mısır piramitlerinin dinsel amacına ve başrahibin piramitlerin başmimarı olarak üstlendiği fonksiyonu işaret ediyor olabilir.[842] [836] Muhammed Esed, age, 2/782 (6). [837] Ali Sayı, Firavun, Hâmân ve Kânın Karşısında Hz. Musa, İstanbul. 1992, 146; Âfetinan, Mısır Tarihi Ankara 1987,80, 132, 162-163, 180-181,232. Kraliçe Haçepsut zamanında Amon başrahibinin vezirlik makamında olduğu konusunda bkz. Âfetinan, age, 177. Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 439-440. [838] Kasas, 28/6. [839] Kasas, 28/8. [840] Ankebut, 29/39; Mü'min, 40/24-25. [841] Kasas, 28/38; Mü'min, 40/36-37. [842] Muhammed Esed, age, 2/782-783 (6). Vecdi Akyüz, Kur’an’da Siyasi Kavramlar, Kitabevi Yayınları: 440-442. |