Göz ve Görmek Kalp ve Gönül

Göz ve Görmek Kalp ve Gönül

Basar ve basiret kelimeleri türevleriyle birlikte toplam olarak Kur'an'da 148 defa zikredilmişlerdir. Basar'ın lügat karşılığı: göz, görme; basiret 'in ise: feraset, kavrayış, sezgi, uzağı görme, kalp ile görme , doğru ve ölçülü görüş, uyanıklık, dikkat, tedbir, ihtiyatlı hareket'tir.
Basar kelimesi basir şekliyle, şu ayette olduğu gibi 36 yerde geçmektedir:
"De ki: 'Körle gören (el-basiru), yahut karanlıkla nur bir olur mu?' " [103]
Ebsar lafzı şu ayeti kerimede olduğu gibi 18 yerde tekrar olmuştur:
"Ey basiret (el-ebsar) sahipleri, ibret alın."[104]
Basiren kelimesi de Allah’u tealanın şu sözü gibi 15 yerde gelmektedir:
"Doğrusu biz insanı, halden hale geçirdiğimiz karışık bir nutfeden yarattık da onu işitici, görücü (basiren) yaptık."[105]
Ayrıca ebsarihim kelimesi de şu ayetteki gibi 14 ayette gelmiştir:
"Allah dileseydi elbette işitmelerini ve görmelerini (ebsarihim) de (alıp) götürürdü."[106]
Yübsirune kelimesi ise şu ayeti kerimede olduğu gibi 12 yerde geçmektedir:
"Onların sana baktıklarını sanırsın, oysa onlar görmezler (yübsirûne)."[107]
Tübsirune lafzı da şu ayette olduğu gibi 9 ayette tekrarlanmıştır:
"Kendi canlarınızda da öyle. Görmüyor musunuz (tübsirune)."[108]
El-basara ıstılahı ise şu ayeti kerimede olduğu gibi 8 yerde gelmiştir:
"Gözünü döndür de bak (el-basara), bir bozukluk görüyor musun?”[109]
Besair kelimesi de şu ayetteki gibi 5 yerde zikredilmiştir:
"Bu Kur'an, insanlara hak ölçüleri gösteren (basair) nurlardan ibarettir; ve şüphesiz iman edecek bir toplum için hidayettir, rahmettir"[110]
Mübsiran kelimesi ise şu ayetteki gibi 3 yerde geçmektedir:
"Allah O'dur ki geceyi, içinde istirahat etmeniz için (serin ve karanlık); gündüzü de (işinizi) görmeniz (mübsiran) için aydınlık yaptı."[111]
Ayrıca mübsiraten ıstılahı da şu ayeti kerimede olduğu gibi 3 yerde zikredilmiştir:
"Biz, geceyi ve gündüzü kudretimize delalet eden iki alamet yaptık da, sonra gece alametini giderip yerme gündüz alametini, (eşyayı) gösterici (mübsiraten) kıldık ki, Rabbinizden (geçim için) bir lütuf arayasınız, yılların sayısını ve vakitlerin hesabını bilesiniz."[112]
Ebsir kelimesi Allah’u tealanın şu sözünde olduğu gibi 2 yerde geçmektedir:
"Bize geldikleri gün ne güzel işitir, ne güzel görürler (ebsir)."[113]
Ve yine basiretlin lafzı şu ayette olduğu gibi 2 ayette geçmektedir:
"Daha doğrusu insan kendi nefsini görür (basiretün)."[114]
Ebsarekum kelimesi de şu ayeti kerimede olduğu gibi 2 ayette zikredilmiştir:
"Eğer Allah, kulaklarınızı sağır, gözlerinizi kör eder (ebsarekum) ve kalplerinizi mühürleyiverirse Allah'dan başka onları size getirecek ilah kimdir?"[115]
Sözünü ettiğimiz kelimeden türeme olup da Kur'an’ı Kerim’de yalnızca birer ayette geçen kelimeler de şunlardır:
" 'Ben', dedi, 'onların görmediklerini gördüm, (basurtü)'."[116]
"(Musa'nın) kız kardeşine 'Onun izini takip et,' dedi. O da onlar farkına varmadan onu uzaktan gözetledi (fe-besuret)."[117]
"Birbirlerine gösterilirler (yübessirunehüm). (Fakat herkes kendi derdine düştüğünden başkasıyla ilgilenemez). Suçlu ister ki o günün azabından (kurtulmak) için) fidye versin: oğullarını."[118]
"Doğrusu size Rabb'inizden basiretler (ebsara) geldi."[119]
"Rabbimiz, gördük, (ebserna), işittik, bizi geri döndür iyi iş yapalım; artık kesin olarak inandık"[120]
"(Sen de) göreceksin (fesetübsiru), onlar da görecekler"[121]
"Babasına demişti ki: 'Babacığım, işitmeyen, görmeyen (layübsiru) ve sana hiçbir şey kazandırmayacak olan şeylere niçin tapıyorsun?' "[122]
"Ve (bekle de) gör (ebsir), onlar da göreceklerdir"[123]
“Ve (azab indiği zaman) onlar(ın halin)i gör (ebsirhüm). Onlar da yakında göreceklerdir."[124]
"(Bütün bunları) Allah'a yönelen her kulun, gönül gözünü açmak (tebsireten) için ve (ona) ibret vermek için (yaptık)." [125]
"Allah'tan korkanlar, kendilerine şeytandan gelen bir vesvese dokunduğu zaman (Allah'ın emir ve yasaklarını) hatırlarlar, hemen (gerçeği) görürler, (mübsirune)."[126]
"Şeytan onlara yaptıkları işleri süsleyip onları yoldan çıkardı. Halbuki bakıp (mütebsirine) ibret alabilirlerdi."[127]
"Biz sen(in gözün)den perdeni açtık; bugün artık görüşün (febeserüke) keskindir."[128]
"Heva ve hevesini tanrı edinen ve Allah'ın, (yanındaki) bir bilgiye göre saptırdığı, kulağını ve kalbini mühürledıği, gözünün üstüne de perde çektiği kimseyi gördün mü? Şimdi ona Allah'tan sonra kim doğru yolu gösterecek (basarihi), düşünmüyor musunuz?"[129]
"Onlara kulaklar, gözler (ebsaren), ve gönüller yaratmıştık."[130]
"Herhalde gözlerimiz (ebsarü) döndürüldü, biz büyülenmiş bir topluluğuz,' derler."[131]
"O gün kalbler, (kaygıdan) oynar. Gözleri (ebsaruha) (korkudan) donakalır."[132]
"Mü'min kadınlara da söyle: Gözlerini (ebsarihinne) (haramdan) sakınsınlar."[133]
Kalb ve fuâd (gönül) kelimeleri türevleriyle birlikte toplamları da 148'dir. Kalb ve fuâddan maksat, idrak ve ezberleme mekanizmasıdır"[134], Kulübehüm lafzı, şu ayette olduğu gibi 68 yerde tekrarlanmıştır:
"Onlar (doğruluktan sapıp) eğrilince Allah da kalblerini (kulübehüm) eğriltti."[135]
Kulûb kelimesi de şu ayette olduğu gibi 21 kere tekrarlanmıştır:
"İyi bilin ki ancak Allah'ı anmakla kalbler (kulûb) yatışır."[136]
Kulübikum ıstılahı da Allah’u teala’nın şu sözünde olduğu gibi 15 yerde geçmektedir:
"Kalblerinizi (kulûbikum) (birbirine) bağlamak ve ayaklannızı pekiştirmek için üzerinize gökten bir su indiriyordu."[137]
Kalbehû kelimesi ise şu ayette olduğu gibi 8 yerde kullanılmıştır:
"Kim Allah'a inanırsa (Allah) onun kalbine (kalbehû) hidayet eder, Allah, herşeyi bilendir."[138]
Kulûbina lafzı şu ayette olduğu gibi 6 yerde tekrarlanmaktadır:
"Kalblerimizde (kulübina) inananlara karşı bir kin bırakma."[139]
Yine kalb ıstılahı da şu ayeti kerimede olduğu gibi 6 yerde gelmiştir:
"Ancak Allah'a (küfür ve nifak hastalıklarından korunmuş) sağlam ve temiz kalb (kalb) getiren (fayda görür.)"[140]
Kalbike kelimesi ise şu ayette olduğu gibi 3 yerde zikredilmiştir:
"Senin kalbine (kalbike); uyarıcılardan olman için." [141]
Bu kelimeden türeyip de birer ayette geçen kelimeler de şunlardan ibarettir:
"Eğer biz, (va'dimize) inananlardan olması için onun kalbini (kalbihâ) iyice pekiştirmemiş olsaydık, nerdeyse işi açığa vuracaktı." [142]"Hayır (inandım), fakat kalbim (kalbî) kuvvet bulsun diye (görmek istiyorum)." [143]“Allah, bir adamın (göğüs) boşluğunda iki kalb (katbeyni) yaratmadı." [144]"Eğer ikiniz Allah'a tevbe ederseniz, kalbiniz (kulûbükümâ) gerçekten (tevbeyi gerektiren bir duruma) yönelmişti." [145]"Bu hem sizin kalbleriniz, hem de onların kalbleri (kulûbihinne) için daha temizdir."
Ef'ideh kelimesi de Allahu tealanın şu sözünde olduğu gibi 8 yerde gelmiştir:
"Bir de yaldızlı lafa, ahirete inanmayanların kalbleri (ef'ideh) meyletsin." [146]
el-fûadu kelimesi ise şu ayette olduğu gibi 3 yerde geçmektedir:
"Onun gördüğünü gönül (el-fûadu) yalanlamadı," [147]
Ayrıca efidetühüm lafzı da şu ayette olduğu gibi 3 yerde gelmiştir:
"Fakat ne kulakları, ne gözleri, ne de gönülleri (efidetühüm) kendilerine bir şey sağlamadı." [148]
Fuâdeke kelimesi ise şu ayette olduğu gibi 2 yerde kullanılmıştır:
"Biz onunla senin kalbini (fuâdeke) sağlamlaştırmak için onu böyle (parça parça indirdik) ve onu (Kur'an'ı) ağır ağır okuduk." [149]
Böylece 148 kere tekrarlanan basar ve basiret kelimeleriyle yine 148 defa tekrarlanan kalb ve fuâd (gönül) kelimeleri birbirine eşittir.[150]

[103] Ra'd: 13/16.
[104] Haşr: 59/2.
[105] İnsan: 76/2.
[106] Bakara: 2/20.
[107] A'raf: 7/198.
[108] Zâriyat: 5/21.
[109] Mülk: 67/3.
[110] Casiye 45/20.
[111] Mü'min: 40/61
[112] İsra: 17/12.
[113] Meryem: 19/38
[114] Kıyamet: 75/14.
[115] En'am: 6/46.
[116] Taha: 20/96.
[117] Kasas: 28/11.
[118] Mearic: 70/11.
[119] En’am: 6/104.
[120] Secde: 32/12.
[121] Kalem: 68/5.
[122] Meryem: 19/42.
[123] Saffat: 37/179.
[124] Saffat: 37/175.
[125] Kaf: 50/8.
[126] Araf: 7/201.
[127] Ankebut: 29/38.
[128] Kaf: 50/22
[129] Câsiye: 45/23
[130] Ahkâf: 46/26.
[131] Hicr: 15/15.
[132] Nâzi'at: 79/8-9.
[133] Nur: 71/31.
[134] Kur'an-ı Kerim'de kalb kelimesinin genel olarak tabii kalb ya da idrak ve hıfzetme mekanizması anlamına geldiği söylenemez. Çünkü Kur'an-ı Kerimde şöyle buyruluyor: "Muhakkak ki bunda, kalbi olan yahut şâhid olarak kulak veren kimse için bir öğüt vardır.” (Kaf: 50/37). Kalbi olmaktan maksat, tabii bir kalbe sahip olmak değildir. Çünkü böyle bir kalb Ebu Cehil'de de vardı. Ama Kur'an ayetleri onun uyanmasına sebep teşkil etmedi. Ayrıca idrak ve hıfzetme mekanizması bütün kâfirlerde bulunmaktadır, ama Allah-u tealanın sözü onların hidayetine ve uslanmasına sebebiyet vermemiştir, öyleyse bu ayetteki 'kalb'den maksat, canlı vicdan, sağlam şuur ve insaflı olmaktır ki, Kur'an'ın tesiri altında kalsın ve ayetlerinden nasihat ve öğüt alsın... (Tabatabaî).
[135] Saff: 61/5.
[136] R'ad:13/28
[137] Enfal: 8/11.
[138] Teğabûn: 64/11.
[139] Haşr: 59/10.
[140] Şuara. 26/89.
[141] Şuara: 26/194.
[142] Kasas: 28/10.
[143] Bakara: 2/260.
[144] Ahzab: 33/4.
[145] Tahrim: 66/4.
[146] En'am: 6/113.
[147] Necm: 53/11.
[148] Ahkaf: 46/26.
[149] Furkan: 25/32.
[150] Abdurrezzak Nevfel, Kur’an’da Ölçü ve Ahenk, İnkilap Yayınları, İstanbul, 1988: 27-32.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın