Enzele Fiili

Enzele (İndirdi) Fiili [339]

Nüzul, aslında yüksekten inmektir. İnzal ise, ALLAH'ın nimetlerini ve nikmetlerini yaratıklarına indirmesi, onlara vermesidir. Bu, ya bizzat o şeyi indirmekle olur, Kur'ân inzali gibi. Yahut esbabını indirmekle ve ona yol göstermekle olur; demir, libas vb. inzali gibi. [340]

Yaratma anlamını ifade eden inzal fiilinin hepsi ALLAH'a nisbet edilmiştir. Bu anlamda Kur'ân-ı Kerîm'de el-Hadîd sûresinde geçer:

"Andolsun biz elçilerimizi açık delillerle gönderdik ve onlarla beraber kitabı ve (adalet) ölçü(sün)ü indirdik ki insanlar adaleti yerine getirsinler. Ve kendisinde büyük bir kuvvet ve birçok faydalar bulunan demiri indirdik ki ALLAH, kimin (ondan istifade ederek) görmeden ALLAH'a ve Rasûlüne yardım edeceğini bilsin, (ortaya çıkarsın). Şüphesiz ALLAH kuvvetlidir, daima üstündür" [341]. Bu âyet-i kerîmedeki "demiri indirdik" ifadesinin yarattık demek olduğu açıktır. Hatta kitabı "yazı" mânâsına cins isim ve mizanı da mücerret adalet ölçüsü olarak alıp bunları indirmenin de yaratma mânâsında olduğunu çıkaranlar vardır. Bunlan ALLAH'ın indirmesi, ilham ile bildirmesidir. Yani insanda yazı kabiliyeti ve doğruyu eğriden ayırma kabiliyeti ve fırsatı yaratmıştır [342]. "Demirin indirilmesi" ise çok daha bariz olarak, yaratılması mânâsını taşıyor. ALLAH madenleri ve bu arada beşerin onsuz yapamayacağı demiri, arzı yaratırken, onun çeşitli tabakalarına, çeşitli yerlerine çeşitli ölçülerde indirmiş, yani halketmiştir. Bu yaratma mânâsı Âlûsî'nin beyânına göre Hasan Basrî'nin kavlidir. "Enzelne'l-hadide", halaknâhu, demektir. Cenab-ı Hakk'ın "...Ve sizin için davarlardan sekiz eş indirdi" [343] kavli de böyledir. Bu tefsir, birşeyi lâzımı ile tefsir etmektir. Şüphesiz her yaratılan, levh-i Mahfuz'da sübut ve takdir edilişi bakımından, bulunduğu yerde mevcut iken sonradan indirilmiştir [344]. Âyet, demiri mebzulen yaratıp mevcudiyetini bildirdik, kullanılmasını öğrettik demektir. Demirde çok kuvvet vardır, iğneden ipliğe hiçbir san'at yoktur ki demire bağlı olmasın. Sanayiin temeli demirdir. Fahreddin Râzî, "altın bulunmasa dünya işlerinde bir eksiklik olmaz, lâkin demir bulunmasa bütün dünya işleri bozulur" der [345]. Hz. Musa'nın lisanından nakledilen şu âyette de yaratma anlamı buluyoruz: "Hemen (Musa) onlarınkini de suladı, sonra gölgeye çekildi: 'Rabbim' dedi, 'doğrusu bana indireceğin her hayra muhtacım, (azıcık azık indir de şu karnımı doyur)” [346]. Hz. Musa buradaki duasıyla ihtiyacını giderecek esbabı Cenab-ı Hak'tan istiyor. Konumuzun başında da Râgıb'ın beyanına göre, inzal ya ALLAH'ın bizzat indirmesiyle, yahut esbabını indirmekle ve ona yol göstermekle olur, denmişti, işte bu âyet-i kerîmede Hz. Musa Cenab-ı Hak'tan rızık sebebini, yolunu halk etmesini diliyor. Bu mânâda, indireceğin her hayra muhtacım, diyor.

Yaratma anlamında yine ez-Zümer sûresinde şu âyet geçer:

"Sizi bir tek candan yarattı, sonra ondan eşini meydana getirdi ve sizin için hayvanlardan sekiz eş indirdi:" (Deve, öküz, koyun, keçi) [347]. Bu âyetteki indirmek fiilinin de yaratmak mânâsına geldiği daha belirgin haldedir [348]. Yani hayvanların bellerinde sizin için sekiz eş yarattı demektir [349]. Biz şu âyetlerdeki indirmek fiillerinde de yaratma mânâsı seziyoruz; ALLAH'ın Tih sahrasında İsrailoğullarına bıldırcın eti ve kudret helvası indirmesini bildirdiği âyetler [350]. Çünkü bu ni'metler doğrudan doğruya, sırf lütuf olarak ALLAH tarafından var edilmiş ni'metlerdir.

Yine ALLAH Teâlânın yukarıda zikrettiğimiz yaratmak suretiyle indirdiği maddî ni'metlerinin yanında, harb zamanlarında Hz. Peygamber ve mü'minlere indirdiği emniyet, uyku ve sekînet (huzur ve sükun) gibi manevî lütuflan ifade eden âyetlerdeki [351] indirme fiili de yaratma kavramıyla yakından ilgilidir. Bu manevî lütuflar, hicret esnasında mağarada iken ve Hudeybiye musalâhasının çetin müzakereleri sırasındaki çok sıkıntılı zamanlarda da inmiştir. Müfessir Hamdi Yazır'ın dediği gibi bunlar, vâridat-ı Rahmaniye ve ilâhî sükun ve huzur cümlesindendir. Bu uyku alelade bir uyku olmayıp olağanüstü bir ilâhî yardım olmuş ve Müslümanlar bundan birçok bakımlardan faydalanmışlardır [352].

Nihayet hem maddî ve hem mânevi ni'meti ifade eden şu âyeti görelim:

"Ey Âdem oğulları, size çirkin yerlerinizi örtecek giysi, süslenecek elbise indirdik. Takva (ALLAH'ın azabından korunma) elbisesi daha hayırlıdır. İşte bu(nlar), ALLAH'ın âyetlerindendir, belki düşünüp öğüt alırlar" [353].

Gökten, yerden, sübjektif ve objektif, ferdî ve içtimaî, tabiî ve sun'î sebeplerini, yollarını yarattık ve ihsan ettik, demektir [354]. Takva elbisesi ise daha hayırlıdır.

Enzele fiili bu tesbit ettiğimiz âyetler içerisinde ilk olarak 39. sıradaki el-A'raf sûresinde yer alıyor [355]. İkinci olarak 45. sırada bulunan Tâhâ suresinde [356] geçer. Üçüncü olarak 59. sırada yer alan ez-Zümer sûresinde geçer [357]. Yukarıda bu âyetler üzerinde durulmuştur.

Görülüyor ki Kur'ân-ı Kerîm'de ALLAH Teâlânın en bariz tanıtıcı vasfı olan yaratıcılığı, çeşitli fiil ve vasıflarla ifade buyurulmaktadır. Bunların birbirlerinden farklı oluşları ALLAH Teâlânın birbirinden farklı kudret tecellilerini, yaratmanın çeşitli yönlerini, birbirinden farklı taraflarını ve inceliklerini beyan eder. Böylece canlı cansız, görünen görünmeyen, varlık nâmına ne varsa, en küçüğünden en büyüğüne kadar, hiçbirisi hariçte kalmamak üzere hepsini ihata etmiş ve bunlar Yüce ALLAH'ın yaratma fiilinin tecelligâhı, O'nu anlatan âyetleri olmuşlardır. [358]

[339] Bakara: 2/57, Zümer, 39/6

[340] Muf.,s.488.

[341] Hadid: 57/24

[342] Elmalılı.VII, 4756.

[343] Zümer: 39/6

[344] RM, XXVII, 188; ayrıca bk. Bey, I, 345.

[345] Elmalılı, VII, 4757.

[346] Kasas: 28/24

[347] Zümer: 39,6

[348] RM, XXVII, 118.

[349] İbn Kesîr, IV, 46; Bey., I, 345.

[350] Bakara: 2/57; A'râf, 7/160, Tâhâ, 20/80.

[351] Âl-i İmrân: 3/154; Tevbe, 9/26, 40; Fetih, 48/18, 26.

[352] Elmalılı, II, 1205(den sadeleştirerek).

[353] A'râf: 7/26

[354] Hmalılı, III, 2145(den sadeleştirerek); Bey., I, 345.

[355] A'râf: 7/26

[356] Taha: 20/80

[357] Zümer: 39/6

[358] Veli Ulutürk, Kur’an-ı Kerim’de Yaratma Kavramı, İnsan Yayınları: 63-66.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın