Bazı Surelerin Mensuh Ayetleri ve Nuzul Sebebleri

Bazı Surelerin Mensuh Ayetleri ve Nuzul Sebebleri

Su'arâ Sûresinin Mensûh Ayetleri

Bu Sûrenin sonundaki beş ayet hariç, diğerleri Mekkede inmiştir.
101- “Şairlere (gelince) onlara da sapıklar uyar.» “Onların her vadide hakikten ifrata düşegeldiklerini» “ve hakikaten daima yapmadıklarını söyler olduklarını görmedin mi?» [464]
Bu ayetler, bütün şairleri hedef almaktaydı. Fakat Müslüman şairlerden Abdullah İbni Revaha, Hasan Bini Sabit, Kâ'b Bini Züheyr ve Kâ'b Bini Malik, icabettikçe Müslümanları harba teşvik eden, Peygamber Efendimiz aleyhine söylenen hicviyelere cevaplar veren şiirler söylemekteydiler. Bunlar, ayetlerde takbih edilenlerden olamazdı elbet. İşte bu şairler, meali altta yazılı ayetle istisna edilmiş, kötülenen şairlerden sayılmadıkları bildirilmiştir. Bu durumu, bâzı tefsirciler nesih saymışlar, yâni üstteki ayetlerin, meali altta yazılan ayetle neshedildiğini söylemişlerdir. [465]
“Ancak iman edip iyi amelde bulunanlar, Allah'ı çok zikredenler ve zulme uğratıldıklarından sonra, öclerini alanlar, böyle değildir...»[466][467]

Neml Sûresinin Mensûh Ayeti

Bu sûre, Mekkede inmiştir. Tek mensûh ayeti şudur :
102 - “...Kim de doğru yoldan saparsa (ona) de ki: Ben ancak, fenalık edenlerin korkunç sonuçlarını bildirenlerdenim.» [468]
Meali yazılan bu ayet, filî bir mücadele mahiyetini taşımadığı için -müşrikleri bulduğunuzda öldürün- mealindeki Kılıç ayetiyle neshedilmiş bulunmaktadır. [469]

Kases Sûresinin Mensûh Ayeti

Bu da Mekkede inmiştir, mensûh ayetin meali şudur :
103- “...Onlar (müslümanlar) dahi dediler kî, bizim işlerimiz bize, sizin işleriniz size aittir. Size selam (olsun) Biz cahilleri aramayız.» [470]
Medarik Tefsirinin görüşüne göre müslümanların bu tarz sözleri bir mütareke ifadesidir. [471] Bu sebeple bu ayet de, Kılıç ayetiyle nesholmuş hükmü kalkmıştır.[472]

Ankebut Sûresinin Mensûh Ayetleri

Bu sûre de Mekkede inmiştir, mensûhu ise, meali yazılı şu iki ayettir :[473]
104- “Zulmedenleri hariç olmak üzere, kitap ehli (Hristiyan ve Yahudi) ile, en güzelden (kabalığı nezaketle, sabırla ve nasıhatla karşılamaktan) başka bir yolla mücadele etmeyin ve deyin ki: -bize indirilene de, size indirilene de inandık. Bizim Allah'ımız da, sizin Allah'ınız da hep birdir, (şu var ki) biz ancak ona teslim olanlarız-» [474]
Bu ayeti Kerime, meali altta yazılı ayetle neshedilmiştir.
“Kendilerine kitap verilenlerden, ne Allah'a ne Ahiret gününe inanmayan, hak dinini din olarak kabul etmeyenlerle, aşağılık kendi el(ler)inden cizyeyi verinceye kadar, savaşın.» [475]
105 - “Ona Rabbinden (Salih peygamberin devesi, Musa Peygamberin asası gibi) ayetler de indirilmeli değil miydi? dediler. (Resulüm) de ki: O ayetler ancak Allah'ın indindendir. Ben sadece (kötülüklerinizin başınıza getireceği fena sonu) apaşikâr bildirenim.» [476]
Bu ayet mealinin sonundaki “ben size sadece bildirenim» diye ifade edilen beyandan çıkan müsamaha, Tevbe Süresindeki Kılıç ayetiyle nesholmuş müşriklerle vuruşmaya başlanmıştır. [477]

Rum Sûresinin Mensûh Ayeti

Bu Sûre de Mekkede inmiştir. [478]

Nüzul Sebebi

Süleyman Nedevî'nin “Asri Saadet Tarihi»nde yazdığına göre, Romalılarla İranlılar, büyük bir savaşa tutuşmuşlar, sonunda Romalılar mağlup olmuşlardı. İranlılar ise, Irak, Suriye ve Mısırı zabtetmişler, bütün buralarda yaşayanları ateşperestliğe zorlamışlardı. Halbuki Romalılar, kitap ehlindendi. Bu vüzden büyük zulümler işlemişler, kanlar dökmüşlerdi.
Bu muharebe, Peygamber Efendimize peygamberlik geldiğinin tam 5. yılıydı. Roma ordularının perişan olması haberi Mekkeye ulaşınca, putperest müşrikler, çok sevinmişler ve Müslümanlara “O Rumlar da sizin gibi kitap ehliydi. Onları İranlılar nasıl perişan ettiyse, biz de bir gün sizleri böyle yapacağız» diye tehdide ve tazyıka başlamışlardı. Müslümanlar ise, bu mağlûbiyetten çok müteessir olmuş durumdaydılar. Çünkü kitap ehli olan Rum taraf, ateşperest olan diğer tarafa yenilmişti.
Müslümanlar, bu keder içindeyken, Rum Sûresinin, meali altta yazılı ayetleri nazil oldu.
“Rum mağlüb oldu. Yakın yerde (bununla beraber) onlar, bu mağlûbiyetlerinin arkasından, bir kaç yıl içinde muhakkak (onları) yeneceklerdir. Önünde de, sonunda da, emir Allah'ın ve o gün mü'minler, Allâhhn yardımıyle ferahlanacaklardır.» [479]
Bu Ayeti Kerime inince, Müslümanlar sevinç duymuşlardı. Bir ara Hz. Ebubekir (r.d.) azılı müşriklerin bulunduğu bir mecliste,
- Rasülüllâha Allah haber verdi ki, üç yıl içinde bu iki devlet tekrar harbedecekler ve o zaman İranlılar mağlüb olacaklardır.» der. İçlerinden Übey ibni Half,
- Yalan söylüyorsun, eğer güveniyorsan gel bahse girelim. Senin dediğin olursa ben on deve vereceğim, yalan çıkarsan sen on deve ver, razı mısın? der. Hz. Ebubekir bu teklife razı olur ve böylece sözleşirler.
Fakat Hz. Ebubekir, dönüp bu sözleşmeyi Peygamber Efendimize haber verince Resülüllâh ona,
- Ya Ebubekir, kabul ettiğin üç yıl müddet azdır. Kur' anda sözü edilen “bir kaç yıl» üç yıldan dokuz yıla kadar bir müddettir. Sen git, koyduğunuz develeri artır, ama müddeti de dokuz yıla kadar uzat, buyurur.
Hz. Ebubekir Übey İbni Halfi bulur ve ona seslenir. Übey
- Ya Ebubekir pişman mı oldun yoksa? der. Ebubekir (r.d.)
- Hayır pişman değilim. Ancak müddeti dokuz yıla çıkarırsan, develerin yüze çıkarılmasına razıyım ne dersin? der. Übey buna razı olur ve anlaşma yapılır.
Müddet dokuz yıla varmadan, vuku bulan Bedir savaşında, Rum ordularının İranlıları hezimete uğrattığı ve İranın baştan başa işgale uğradığı haberi gelir. Ayeti Kerimede haber verilen mucize tahakkuk etmiş ve Müslümanlar, hem Bedîr savaşını kazanmalarından ve hem de İranlıların mağlüb olma haberinden tamamiyle feraha kavuşmuşlardı.
Hz. Ebu Bekir, Bedirde öldürülen Übeyyin, Müslüman olan varislerinden bu develeri almış ve Resülüllâhın emirleri gereğince Ashabi suffa denen fakır Sahabîlere tevzi etmiştir.[480]
106- “(Ey Resulüm) Sen şimdi sabreyle, şüphesizdir ki, Allah'ın vâ'di yakındır.» [481]
Meali yazılan bu ayeti Kerime de, Kılıç ayetiyle neshedilmiş, müşrikler ile vuruşma emri gelmiş ve böylece sabır sona erdirilmiştir. [482]

Secde Sûresinin Mensûh Ayeti

Bu sûrenin 18 ,19, 20. ayetlçri hariç, diğer kısmı Mekkede nazil olmuştur.
107- “(Resulüm) artık onlardan yüz çevir, bekle. Çünkü onlar bekleyicidirler.» [483]
Kılıç ayeti, ayni sebeplerden ötürü, meali yazılan bu ayeti de neshe uğratmıştır. [484]

Ahzab Sûresinin Mensûh Ayetleri

Bu sûrenin 45, 46. ayetleri Mekkede, diğerleri Medinede inmiştir.
108- “(Resulüm) kâfirlere ve münafıklara uyma, onların eziyetlerine de aldırma, Allah'a güvenip dayan. Koruyucu olarak Allah yeter.» [485]
Bu ayetin mealinde geçen “onların eziyetlerine de aldırma» yolundaki emir, müşriklere karşı cihadı emreden Kılıç Ayetiyle neshedilmiş, sabru tahammüle son verilmiştir. [486]

Bu Ayetin İnişindeki Sebep

Ebu Süfyan, Ebucehilin oğlu İkrime, Ebul Â'verisselami Uhud savaşından sonra Medineye gelmişler, Abdullah İbni Ubeyyin evine misafir olmuşlardı. Önce Peygamber Efendimizden öldürülmeyeceklerine dair teminat almışlar ve sonra da onunla görüşmek istemişlerdi. Aleyhisselam Efendimiz onları yüce huzurlarına kabul buyurmuşlardı ki söze başlayan Ebu Süfyan şöyle der :
- Yâ Muhammed! Sen bizim Lât, Uzzâ ve Menat adlı ilahlarımıza (!) dil uzatma ve onlara tapanlara, onların şafaat edeceklerini söyle, biz de seni ve senin Allah'ını bırakalım.
Hz. Peygamber bu tekliften fazlaca asabileşir. Bu sefer orada bulunan Hz. Ömer (r.d.) “Ya Resülüllâh! izin ver de bunları öldüreyim» der. Önceden teminat verdiği için bu müşriklerin öldürülmelerine izin vermez ama, buna mukabil onları derhal Medineden çıkmaya mecbur bırakır. İşte bu olay üzerinedir ki, yukarda meali yazılan Ahzab Sûresinin 48. ayeti indi. [487]
109- “Bundan (9 zecveden) sonra kadınlar(la evlenmen) ve bunları (bırakıp) başka zevcelerle değişmen, güzellikleri hoşuna gitse bile, sana helal olmaz. Ancak sağ elinin (kazanarak) sahib olduğu (cariyeler) hariçtir. Allah (c.c.) her şeyi ziyadesiyle kavrayandır.» [488]
Bu ayetin inişinden sonradır ki Peygamber Efendimiz. Romanın Mısır valisi tarafından hediye gönderilen Mariye adlı cariyeyi almış ve ondan, çok yaşamayan İbrahim adındaki çocuğu doğmuştur. (Celâleyn)
Meali yazılan bu ayeti Kerime, yine mealini altta yazdığımız ayet ile nesholmuştur. [489]
“Ey Peygamber, mehrini verdiğin zevceleri ve Allah'ın sana ganimetle (nasib) ettiklerinden kuvvetinin malik olduğu cariyeleri, seninle beraber hicret eden amcanın kızlarını, halanın kızlarını, dayının kızlarını, teyzenin kızlarını, bir de, eğer mümin bir kadın kendisini hibe edip, peygamber de nikâhla almak isterse onu (kî bu sonuncusu) diğer müminlere değil, yalnız sana has olmak üzere, senin için halâl kıldık, öbür müminlerin zevceleri ve kuvvetlerinin sahib oldukları (cariyeleri) hakkında uhdelerine ne farz kılmış olduğumuzu bildirdik, (sana mahsus kolaylıklar) Senin üzerine bir darlık olmaması içindir. Allah mağfiret edici, rahmet edici oldu.» [490]
Mushaf ta önce okunan bu (Ahzab 50) ayetin, daha sonraki (Ahzab 52.) ayeti neshetmiş olması “acaba» ile karşılanmamalıdır. Zira, Bakara Sûresinin 240 ve 234. ayetlerinde de açıkladığımız üzere, Kur'an'ın sûre ve ayetleri, nüzul sırasına göre yazılmış değildir. Bu sebeple nesneden ayetin, neshedilenden önce yazılmış olması mümkündür. Nitekim meali yazılan şu hadîsler, bu imkânı isbat ederler :
İmam Ahmed, Hz. Ayişeden (r.d.) şöyle dediğini rivayet eder :
“Resülüllâh, kad...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın