Evlilikte Koşulan Şart Ne Zaman Bâtıl Olur

Evlilikte Koşulan Şart Ne Zaman Bâtıl Olur?

Koşulan şart, Allah'ın kitabına Rasulünün sünnetine uygun olmadığı, evliliğin maksat ve hedefleriyle uyuşmadığı ya da kendisiyle başkalarına zarar ve eziyet kastedildiği takdirde bâtıl ve geçersizdir. Rasûlullah (s.a.v.) bu konuda şöyle buyurmaktadır: "Allah'ın kitabında bir dayanağı bulunmayan şart yüz defa da ileri sürülmüş olsa bâtıldır. [561]

Yine şöyle buyurmaktadır: "Kızkardeşinin çanağındaki nimetin kendi kabına boşalmasını; Onun boşanmasını isteyip (onun yerine nikah olunmak) hiçbir kadına asla helal değildir." [562]

İbnu Mes'ud da bu anlamda şöyle demektedir: "Hiçbir kadın kendisi evlensin diye kızkardeşinin boşanmasını şart koşamaz." [563]

Buna dair misaller:

Bir kadın kocasına kendisinden sonra evlenmeyeceğine dair bir şart ileri sürdü. Bu, Allah'ın kitabına aykırı olduğu için Rasûlullah (s.a.v.) onu iptal etti.

Taberânî'nin Ümmü Mübeşşir'den nakline göre Peygamber (s.a.v.) Bera b. Ma'rur'un dul karısına evlenme teklif etti. Kadın: Kocama kendisinden sonra evlenmeyeceğime dair şart koştum, dedi. Bunun

Oysa Peygamber (s.a.v.) Allah'ın koyduğu kayıt dışında hiçbir kayıt getirmeden dört kadım mubah kıldı.

Geçmişte de, günümüzde de bu mesele hep tartışma konusu olagelmiştir. Burada meselenin çözümü, taaddüdün zaruret mi, yoksa mubah mı olduğunda düğümlenmektir.

imam Muhammed Abduh, birinci görüştedir. Bu görüşü Reşid Rızâ (Tefsiru'l-Menar, IV. 365-370) ondan nakleder.

Daha sonra Muhammed el-Medeni, el-Muctemau'l-Islâmi Kemâ Tunazzimuhu Sûretu'n-Nisâ, (s. 262-272) isimli kitabında aynı görüşü savundu.

Ondan sonra da Salih Şeref, Kahire'de yayınlanan el-Ahbâr gazetesinin 27 Cemâziyu'l-Evvel 1390 h. tarih ve 5648 sayılı nüshasında aynı görüşü savundu ve Dr. Abdu'l-Vahid el-Vâfi'nin yukarıya aldığımız görüşlere cevap verdi.

ikinci görüşü de, el-Islâm Akidetun ve Şeria, s. 175-177 isimli kitabında Mahmut Şeltût ile (Beytu't-Tâa Taaddüdü'z-Zevcat, s. 45-54) isimli kitabında Dr. Ali Abdu'l-Vahid Vâfi savunmuştur. Dr. Ali Abdu'l-Vahid, sözkonusu kitabında Şeltût'un söylediklerini naklettikten sonra kendisi de bunlara birtakım deliller, ilâve etmiştir.

Deliller, bu son görüşü te'yid etmektedir. Şeriatın ruhuna uygun olan da budur.

Bu konuda daha fazla bilgi edinmek isteyen işaret ettiğim kaynaklara müracaat etsin. Gerek merhum Mahmut Şeltut ve gerek Dr. Ali Abdu'l-Vâhid, meseleyi detaylı bir şekilde ve delilleriyle ortaya koymuşlardır.

Ancak biz de, taaddüdün mubah olduğunu söyleyenlerin temas etmedikleri önemli bir hususa işaret etmek istiyoruz. Bizden önce kimse bu hususa işaret etmemiştir ve bizce önemli bir husustur. O da, Pey-gamber'in (s.a.v.) Hz. Hafsa'yı istemesinden Önce Hz. Ömer'in onu Ebû Bekir ve Osman'a teklif etmesidir.

Hz. Ömer, Hafsa'yı Hz. Ebû Bekir'e teklif ederken Ebû Bekir Ümmu Rûman ile evli idi -kızı Aişe de (r.a.) Peygamber'in (s.a.v.) yanında idi ve Ümmu Rûman'in ne çocuk getirmeme durumu vardı, ne de hasta idi. Taaddüdün zaruret esnasında mubah olduğunu söyleyenlerin ileri sürdükleri diğer hususlar da mevcut değildi. Bununla birlikte Hz. Ömer, bütün bunları bilmesine rağmen Hafsa'yı Hz. Ebû Bekir'e teklif etti. Eğer taaddüt bizatihi mubah olmasaydı Hz. Ömer böyle davranmaz ve Ebû Bekir de bu teklifi normal karşılamazdı.

Sığınılması gereken bir zaruret olmaksızın taaddüdün caiz olduğuna bu olay delil değil midir?

Üçüncü bir delil de, Peygamber'in (s.a.v.) Ümmü Seleme'yi istemesinden önce Hz. Ebu Bekir ile Ömer'in ona talip olmalarıdır. Bu hususu ileride ele alacağız.

İkinci mesele: Adalet hangi hususlarla ilgilidir?

Allah kimseye gücünün yetmediğini yüklemez. O halde adalet ancak üstesinden gelinebilen nafaka, mesken ve giyim gibi şeylerde olur, sevgi, kalbi meyil gibi vicdani duygularla buna benzer şeylerde olmaz.

Yüce Allah: "Üzerine düşüp uğraşsanız da kadınlar arasında âdil davranmaya güç yetiremezsiniz"[564] sözüyle buna işaret ediyor.

Kişi, duygularını âdil bir şekilde eşleri arasına dağıtamıyorsa da, bir tarafa olan aşırı meylini bir dereceye kadar gemleyebilir. "Bari birisine tamamen kapılıp da diğerini askıya alınmış gibi bırakmayın"[565]sözüyle de buna işaret etmektedir.

îbnu Kesîr, âyetin tefsirinde şöyle diyor: 'Yani aralarından birine meyletseniz de tamamen meyledip diğerini muallakta bırakmayın." Ne boşanmış, ne de evli bir durumda terketmeyin. [566]

Hz. Aişe, Peygamber'in (s.a.v.) bu hususta takip ettiği metodu açıklamıştır. Ahmed, Ebû Dâvud, Hakim, Beyhakî, Ibnu Kesîr ve Ibnu'l-Kayyim, onun şöyle dediğini rivayet ederler: Rasûlullah (s.a.v.) yanımızda oturur, günlerimiz hususunda birimizi diğerine üstün tutmazdı. Hemen hergün hepimizi ziyaret eder; bir ihtiyacı olmasa da her birimizin yanında bir miktar otururdu. Nihayet sıramız geldiğinde de o gece yanımızda uyurdu. [567]

Yine Ahmed, Dârimî, Ebû Dâvud, Tirmizî, Nesaî, Ibnu Mâce, Hakim, Ibnu Hibbân, Ibnu Kesîr, Îbnu'l-Kayyim ve Beyhâki, Hz. Aişe'nin şöyle dediğini naklederler: Rasûlullah (s.a.v.) günlerimizi adaletle böler ve: "Allah'ım elimden gelen benim taksimim budur. Senin kadir olduğun ve benim elimden gelmeyen hususlardan dolayı beni kınama" der idi. [568]

ikinci soru ise: Şart koşulan adalet hangi hususlarla ilgilidir? Birinci Mesele:

Yukarıda da belirttiğimiz gibi ilk evlilikte gözetilen hedef ve gayelerle koşulan şartlar, ikinci evlilikte de gözetilmesi gereken hususlardır.

Ayrıca ikinci evliliğin, önceki aileye zarar vermemesi ve evliliğin hedef ve gayelerini engelleyici ya da onlarla çelişen bir durum taşımaması gerekir. İkinci evliliğe kalkışacak kişi, şehevi arzularının değil, aklın ışığı altında âdil davranacağından emin olmalıdır. Ancak o zaman ikinci evlilik, aile ve toplum açısından birinci evliliğin hedef ve gayelerinin gerçekleşmesine yardımcı olur.

işte bu kayıt ve sınırlar çerçevesinde ikinci evlilik mubah olur. ikinci evlilik, ancak onu meşru kılacak zaruri bir durum olduğunda sözkonusu olur, diyenler, taaddüdün meşru kılınmasının hikmeti ile mubah kılınmasının illetini aynı düzlemde görüyorlar; illet için söylenmesi gereken şeyi hikmeti için kullanıyorlar. Çünkü şöyle diyorlar: Kadının hasta olması veya doğum yapmaması, kocanın iffetli yaşaması için birden fazla kadına ihtiyaç duyması gibi taaddüdü meşru kılacak bir zaruret bulunmadıkça birden fazla kadınla evlenilemez.

Aslında bu gibi hususlar, taaddüdün hikmetinden sözedildiğinde söylenecek şeylerdir. Mubah olmasının illetiyle ilgili şeyler değiller. Bu sebeple taaddüdün olması ya da olmaması bunları o kadar ilgilendirmez.

Buna göre mubah kılınmasının illeti, halkın pratik hayatlarını gözönünde bulundurmak ve bunun gerektirdiğinden hareketle içtimaî olaylarda bazen zorluğa bazen de dost ve metres edinmekle hileli yollara götüren daraltmaya gitmeden orta yolu ve hikmete uygun olanı tutmaktır.

Ayrıca ifrata düşüp ve mubahhk çerçevesini genişleterek kuralsızlık ve anarşiye götürmemektir.

Dr. Abdu'I-Vahid Vâfi, fertlerin ve toplumların vakıalarını islâmın nasıl gözettiğini uzun uzadıya anlattıktan sonra şöyle demektedir. [569]

Bu genel durumlar ve özel zaruretlerle birlikte tek kadınla evlenme düzeninin yürütülmesi, ister istemez içtimaî felaketlere sebep olur. islâm dini, evrensel bir din ve hem fert, hem de toplumu zararlardan korumayı Önemle gözettiği için Kur'an'ın belirlediği sınırlar çerçevesinde taaddüdü mubah kılmıştır. Böylece fert ve aile hayatında işleri yokuşa sürmeyi ve zorlaştırmayı bertaraf etmiş, insanlık için genel maslahatı gerçekleştirmiş; insan toplumlarına iki cins arasında dengeyi gerçekleştirme ve bu dengenin bozulmasından kaynaklanan zarar-

Hanımlarının, onlarla yatma ve onlarla sohbet etme haklarına tam olarak riayet ederdi. Hanımını ihmal edip onu terkedeni de "eşinin senin üzerinde hakkı vardır" diyerek kınıyordu.

Aslında bunlar onda mevcut olan erdemliğin hususiyetlerindendir. Çünkü erkekliğin erdemliği, fizyolojik, aklî ve ruhî görevlerin yerine getirilmesidir.

Ayrıca o, şehvetin etken olması ve çok kadınla evlenmenin hedef edinilmesiyle bu iki şeyin görev ya da bazı hedefleri gerçekleştirmek için vesile edinilmelerini birbirinden ayırmıştır.

Kalbleri barıştırma, nefisleri eğitme, düşmanlarla cihad, dinin galip gelmesi, davanın tebliği, Allah'ın emirlerini yerine getirme ve toplumu ıslah etmek gibi hususların onu meşgul ettiği kadar başka birşey onu meşgul etmiş değildir. O, bunları gerçekleştirmek için bitmez tükenmez bir azimle sürekli çalışıyordu.

Onun evlilikleri de, bütün bunları gerçekleştirmek için etkin vasıtalardan biridir.

Evliliğin hedef ve gayelerini yerine getirmek, sorumluluklarını ifa etmek, hanımlarıyla çocuklarına karşı ailevi sorumluluklarını en mükemmel şekliyle eda etmekle birlikte onun evlilikleri, aynı zamanda dinî, ilmî, içtimaî ve insanî birer görev idi.

Onun düşünce ve vaktini meşgul eden meselelere insaflı bir bakış, evliliği hususunda ona saldıranlara en mükemmel bir şekilde cevap verir.

O (s.a.v.), içtimaî, siyasî, dinî ve ailevî görevlerini yerine getiriyor, sonra da Rabbiyle başbaşa kaldığında geceleri ayakları şişinceye kadar namaz kılıyordu. Hz. Aişe, onun bu durumuna acımış ve:

Ya Rasulallah, Allah geçmiş gelecek bütün günahlarını bağışladığı halde niçin kendini bu kadar yoruyorsun, demişti. Onun cevabı:

Şükreden bir kul olmayayım mı?" şeklinde olmuştu.[570] Günde yüz defa Allah'tan mağfiret diler ve O'na tevbe ederdi. [571]

Kur'an'ı okuması ise, üç günü aşmazd...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın