Sayfayı Yazdır - Dipnotlar

Dipnotlar

[1] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 5-6.

[2] Hadisi Beyhakî rivayet etmiş ve sahih olduğuna dair görüşü tercih etmiştir. Bey-hakfnin görüşleri için bk. Menakibu'ş-Şafiî, I. 7-9. Ayrıca Ahmed Sakar'ın dipnotta hadisle ilgili tahkiklerine de bk.

[3] Rum. 30/21.

[4] Yûnus, 10/101.

[5] Zariyat, 51/21.

[6] En'am, e/124.

[7] Fussilet, 41/41-42.

[8] Hadisin kaynağı yeri geldiğinde verilecektir.

[9] Bakara, 2/229

[10] Bakara, 2/228

[11] Hadisin kaynağı ileride verilecektir.

[12] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 6-18.

[13] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 18-20.

[14] Tûr, 52/20, Ibnu Kesir, IV. 141

[15] Şûra, 42/50, Lisanu'l-Arab, III. 117

[16] Saffât, 37/22, Lisanu'l-Arab, III. 117

[17] Ibnu Kesir, IV. 4

[18] Ibnu Kesir, IV. 4

[19] Lisanul-Arab, III. 117

[20] Ahzâb, 33/37

[21] Hadisin kaynağı ileride verilecektir.

[22] sözcüğünün dördüncü anlamına dair bk. Fethu'l-Bârî, IX. 84; Şerhu'n-Nevevîalâ Müslim, IX. 171-172; üsanu'l-Arab, III. 465-466.

[23] Ayetin anlamı: "Ergin çağına varıncaya kadar yetimleri (gözleyip) deneyin." Nisa, 4/4 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 23-25.

[24] Hadisin kaynağı ileride verilecektir.

[25] Hadisin kaynağı ileride verilecektir.

[26] Bakara, 2/230

[27] Bakara, 2/232 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 25-26.

[28] A'raf, 7/58

[29] Nisa, 4/1, Zamahşerî, âyet-i kerimede takvadan bahsedilmesinin hikmetine dair iki görüş zikreder. Bu görüşlerin ilki şöyledir: Yaratılışın bu şekilde oluşu yüce bir kudret ve engin nimetlere delalet eder ki bu, o yüce kudret ve nimet sahibine şükretmeyi, O'na itaati, O'ndan korkmayı ve O'ndan sakınmayı gerektirir. İkincisi ise: Maksat, aralarındaki sosyal bağların, insanî hakların korunmasına dair özel bir takvayı emretmektedir. Ta ki Allah'ın ziyaret edilip ha! ve hatırının sorulmasını İstediği kimseleri ziyaretten vazgeçmesinler, yeryüzünde fitne ve fesat çıkarmasınlar, onları birbirlerine akraba kıiandan; onları tek bir nefisten yaratandan sakınsınlar...

Zamahşerî, daha sonra bu ikinci görüşün sûrede anlatılanlarla uyum içerisinde olduğuna dikkatçeker. bk. Keşşaf, I. 461-462.

Aslında bize göre İki görüş arasında bir çelişki yoktur. Ayette her iki görüş birlikte kastedilmiş olabilir. Şüphe yok ki Allah daha iyi bilir. Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 26-27.

[30] Zâriyât, 51/49

[31] Şûra, 42/11

[32] Yasin, 36/36 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 27-28.

[33] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 28.

[34] Nahl, 16/72

[35] Ra'd, 13/38 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 28-29.

[36] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 29.

[37] Sünen, 1.122, Tavus'îan, İbrahim b. Meysere yoluyla rivayet edilmiştir. Sünen, Kitabu'n-Nikah, I. 593. İbrahim b. Meysere, Tavus'tan ve o da Ibnu Abbas'tan merfu olarak iki rivayet şeklinde nakledilmiştir. Bu rivayetlerin birinde "bulamadık" diğerinde ise, "bulunmamıştır" denilmektedir. Zavâid müellifi, İsnadının sahih ve ravilerin sika (güvenilir) olduklarını belirtmektedir.

Müstedrek, I. 160. Mevsûl olarak rivayet edilmiştir. Hâkim bu hadis hakkında şöyle demektedir: Bu hadis Müslim'in şartlarını taşımaktadır. Ancak Müslim'in bu hadisi rivayet etmemesinin sebebi Süfyan, Uyeyne ve Ma'mer b. Rüşd'ün, İbrahim b. Meysere'den onu Ibnu Abbas'a mevkuf olarak rivayet etmeleridir. Zehebî de, Hâkim'in bu tesbitine katılmaktadır.

es-Sünenü'l-Kübrâ, VIII. 87. Mürsel ve mevsûl olarak rivayet edilmiştir. Ibnu Ebî Şeybe, başka bir vecihten Tavus'tan mertû olarak rivayet etmiştir, bk. Musannaf, ll-lll. 159.

[38] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 29-30.

[39] Müsned, XVI. 143 el-Fethu'r-Rabbani'den; Müslim, Kitabu'r-Radâ, II. 1090; Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 72-73; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 596

[40] Sünen, Mil, 124. Hadis, mürseldir. Yahya b. Ca'de, tabiînden olup sikadır. Hal tercemesi için bk. et-Tehzîb, XI. 192-193

[41] Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 566. Lakin Zevaid'in müellifi bu hadis hakkında şöyle demektedir: Hadisin senedinde Ali b. Zeyd vardır ve Buhârî, bu zatın münkerü'l-hadis olduğunu söylemektedir. Hadisi, Nesâî, Ebû Hüreyre'nİn hadisinden nakletmekte ve sıhhati hakkında herhangi birşey söylememektedir. Bu hadisin ayrıca Abdullah b. Umer hadisinden bir şahidi vardır, bk. Nesâî, II. 72

[42] Müstedrek, Kitatu'n-Nikâh, II. 162. Hâkim, hadisin ravilerini değerlendirirken şöyle demektedir. Halİd b. Abdillah el-Vasitî'den sadece Muhammed b. Bükey onu rivayet etmiştir. Şayet bu zatın hıfzı tam olsaydı, hadis, Buharî ve Müslim'in şartlarını taşıyor olurdu. Zehebî de sözkonusu şahıs hakkında Ebu Hatim'İn şu değerlendirmesini naklediyor: Sadûk biri ama yanılmaları var. Yakub b. Şeybe ise, onun sika olduğunu söylemektedir. Râvi hakkında muhaddisler ihtilafa düştüklerinde, o râvînin naklettiği hadisin derecesi "hasen" olur.

[43] Müsned, III. 28. Maârif baskısı. Ne var ki bu hadisin isnadı zayıftır. Çünkü Buharı, Ahmed ve başkalarının da belirttikleri gibi Hammâd lakabıyla bilinen Muhammed b. Ebî Humayd zayıf bir râvî olup münkerü'l-hadis'tir. bk. el-Tarihu'l-Kebir, I. 70; Tehzibu't-Tehzib, IX. 132-134; Mizânul-I'tidal, 111.531 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 30-32.

[44] Tertibu'l-Müsned (el-Fethu'r-Rabbâni), XVI. 139; Nesâî, Kitabu İşreti'n-Nisâ, II. 156; el-Fethu'r-Rabbâni, XVI. 139; el-KenzuVSemin fî Ahâdîsi'n-Nebiyyi'l-Emîn, s. 252; el-Kenzu's-Semîn, aynı yer. Müstedrek, Kİtabu'n-Nikâh, II. 160. Hâkim, Müslim'in şartlarına göre hadisin sahih olduğunu belirtmekte ve Zehebî de onun bu görüşüne katılmaktadır, es-Sünenü'l-Kübrâ,VII.78 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 32-33.

[45] Tertibu'l-Müsned, (el-Fethu'r-Rabbani), XVI. 141; Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 391. Tirmizî hadisin haserv-garib olduğunu belirtmektedir. Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 33.

[46] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 33.

[47] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 33.

[48] M aide, 5/87

[49] Hadîd, 57/27 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 33-34.

[50] Maide, 5/87-88

[51] Taberî, X. 519; Ibnu Kesir, II. 88 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 34-35.

[52] Taberî, X. 516

[53] Vahidî, Esbâbu'n-Nuzûl, s. 198-199

[54] Fethul-Bârî, IX. 85

[55] Bir rivayete göre bu üç kişi: Ali b. Ebî Tâlib, Abdullah b. Amr ve Osman b. Maz'un'dur.

[56] Buhâri, Kitabu'n-Nikâh, IX. 85-86

[57] Müslim, Kitabu'n-Nikâh, II. 1020; Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 70

[58] Sünenü'd-Dârimî, Kitabu'n-Nİkâh, II. 133. Tebettül'ün ne anlama kullanıldığı ileride anlatılacaktır.

[59] Sünenü'd-Dârimî, II. 133; Buhârî, Kitabu'n-Nikâh, IX. 69; Müslim, Kitabu'n-Nikâh, II. 1020; Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 69; Tirmİzî, Kitabu'n-Nikâh, II. 394. Tirmizî hadisin hasen-sahih olduğunu söylemektedir; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 593

[60] Fethu'l-Bârî, IX, 69

[61] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 35-38.

[62] Şerhu'n-Nevevî alâ Müslim, IX. 177

[63] Umdetu'l-Karî, XX. 72

[64] Ibnu Abdil-Berr, el-lstiâb, III. 1055. Ondan bunu nakleden Aynî'dir. Yine Osman b. Maz'un, Ali ve Ebû Zerr'in, iğdiş olmaya ve böylece dünyadan el-etek çekmeye kalkıştıklarını ve Rasûlullah'ın (s.a.v.) onları bundan sakındırdığını ve onlar hakkında şu ayetin İndiğini nakleden de Aynî'dir. "İman edip salih amel işleyenlere (haram kılınmadan önce) tattıklarından dolayı günah yoktur." (Maide, 5/93)

[65] Taberî, X. 517-518

[66] Maide, 5/89

[67] bk. Aynî, Umdetul-Karî, XX. 72

[68] Buhârî, Kitabu'n-Nikâh, IX. 17

[69] Ibnu Hacer, Harmele rivayetinden şunu nakletmektedir: "Bir kadınla evlenecek İmkanlarım da yok, iğdiş olmama izin ver." Harmele rivayetindeki bu açıklama soru ve cevap arasındaki kapalılığı gidermektedir.

[70] Buhârî, Kitabu'n-Nikâh, (Yukarıdaki rivayetin hemen ardından nakledilmiştir); Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 69-70

[71] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 38-42.

[72] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 42.

[73] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 42.

[74] Fethu'l-Bârî, IX. 97 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 42.

[75] et-Terğib fi'n-Nikâh babı, MI. 122

Heysemî, Mecmau'z-Zavâid, IV. 252-258. (Hadisi Ahmed ve Taberânî'den, Hafs b. Ömer'den, o da Enes'ten tarikiyle nakletmiştir. Ibnu Ebî Hatim de onu zikretmekte ve bir grup alim ondan bu hadisi nakletmektedir. Hadisin geri kalan ravileri, Buhârî'nin ravileridir. Heysemî ikinci defa hadisi naklettiğinde, isnadının hasen olduğunu kaydetmektedir, aynı hadis Müsned'de de nakledilmiştir, bk. Fethu'r-Rabbânî, XX. 145; bk. Mevârİdu'z-Zam'ân, s. 392; es-Sünenu'l-Kübrâ, VII. 81; Taberânî iki tarıkie nakletmektedir, bk. el-Kebir, VII. 251. Heysemî de az farklılıklarla Mecmau'z-Zavâİd'de IV. 254 te nakletmektedir. Ibnu Mâce, I. 593; Nesât, II. 69

[76] Ibnu Kesîr, IV. 316

[77] Fethu'r-Rabbânî, XX. 143

[78] Müsned, bk. Fethu'r-Rabbani, XX. 143; Ebû Davud, Kitabu'l-Hacc (babu lâ zarurete fi'l-islam), II. 192; Müstedrek, Kitabu'n-Nikâh, II. 159-160. Hâkim, Buhârî'nin şartlarına göre hadisin sahih olduğunu söylemekte ve Zehebî de bunu onaylamaktadır.

[79] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 43-44.

[80] Tertibu'l-Müsned (el-Fethu'r-Rabbânî'den), XV. 142; Heysemî, Mecmau'z-Zevâid'de bu hadisi nakleder ve şöyle der: Ahmed, hadisi birinden ve o da Cabir'den rivayet etmektedir. Hadisin diğer ravileri sikadır.

[81] Tertibu'l-Müsned, aynı yer. Heysemî de, Ahmed ve Taberânî'den nakletmekte {bk. Mecmau'z-Zavâid, IV. 253) ve şöyle demektedir: Hadisin ravileri sika olup ancak biri hakkında sika olmadığı söylenmiştir. Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 44.

[82] Ibnu Kesir, tefsirinde C. IV. 316. Hafız Ebû Ya'la'dan hadisi nakletmektedir. Orada hadisin ravisi Enes'tir. Ardından Ahmed'den yine Enes tarikiyle şöyle bir rivayet nakletmektedir: "Her peygamberin ruhbanlığı vardır, bu ümmetin ruhbanlığı ise, Allah yolunda cihad etmektir."

[83] Ibnu Kesîr, IV. 316. Ibnu Kesir, hadisi sadece Ahmed'in naklettiğini de belirtir.

[84] Ra'd, 13/38

[85] Tertibu'l-Müsned (Fethu'r-Rabbânî), XX. 143

[86] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 45.

[87] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 46.

[88] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 46-47.

[89] Rum, 30/21

[90] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 47-48.

[91] Müfredat, s. 215

[92] Zevç" sözcüğünün lügat anlamı nev" ve çeşit demektir. Birbirleriyle beraber olan; birbirlerinin eşi olan iki şey, benzer olsunlar veya olmasınlar onlaradenir. bk. Nihaye, III. 317

[93] Kıyamet, 75/39

[94] Bakara, 2/35

[95] Müfredat, s. 215

[96] Alu Imran, 3/195

[97] Tirmİzî, I. 189-190; Ebû Davud, I. 102; Dârimî, I. 195

[98] Tevbe,9/71

[99] Nahl, 16/97

[100] Alu Imran, 3/195

[101] Bakara, 2/228

[102] Nisa, 4/34

[103] Tevbe, 9/109

[104] Buharı, IX. 110. (el-Fethu'r-Rabbânî'den); Müslim, X. 51-52 (Nevevî şerhinde); Tirrnizî, III. 396; Ebû Davud, II. 296; Nesâî, VI. 65, 68; Ibnu Mâce, I. 597; Müstedrek, II. 161; Uyûnu'l-Ahbâr, IV. 1; Dârekutnî, II. 417

[105] Ali Abdulvahid Vafi, Kıssatu'z-Zevâcve'l-Uzûbe fi'l-Alem, s. 117

[106] Bakara, 2/253

[107] Isrâ, 17/55

[108] Nahl, 16/71

[109] Zuhruf, 43/32

[110] Rum, 30/21

[111] Ibnu Kuteybe, Uyûnu'l-Ahbar, IV. 9'da bu şiirin Medine'lİ bir şaire ait olduğunu söyler. Şiirin öncesi şöyledir: "Bazen siyahi bir kadın bir kahraman doğurur."

[112] Nisa, 4/21

[113] Bakara, 2/229

[114] Bu, aynı zamanda Ibnu Abbâs, Süddî, Ibnu Sîrin ve başkalarının da görüşüdür. Tefsiru't-Taberî, VIII. 128

[115] Buharî (Aynî şerhi), X. 140; Müslim (Nevevî şerhi), IX. 201-202; Ibnu Mâce, I. 268; Ebû Davud, II. 327-328; Nesâî, VI. 92-93

[116] Aynî, XX. 141

[117] Taberî, VIII. 130 (Maarif baskısı).

[118] Rûm, 30/21

[119] Tefsîru'l-Menar, IV. 461

[120] Buharî (Aynî şerhi), XX. 192; Ibnu Mâce, I. 313

[121] Buharî, Kitabu Ahâdisi'l-Enbiyâ, Babu Halkı Adem ve Zürriyetihi, VI. 273-274; Müslim, Kitabu'r-Rada', Babu'l-Vasiyyeti bi'n-Nisâ, III. 1091

[122] Cümleler anlamları itibariyle İkiye ayrılırlar. Hüküm bildiren; birşeyi haber veren cümleler. Bunlara haberi cümleler ismi verilir. "Ahmet geldi", "şu kitap güzeldir" gibi. Bu tür cümleler, yalanlanmaya ve doğrulanmaya müsaittirler. Diğer cümlelere de "inşaiyye cümleleri" denir. Bunlar ise, emir veya yasak bildiren cümlelerdir. "Buraya gel", "kalemle oynama" gibi. (Çeviren)

[123] Taberî, IV. 535-538. Merhum Ahmet Şakir, yorumunda bu görüşü destekler ve TaberîYıin ilmî uyanıklığını gösteren bu metodunu över.

[124] Nisa, 4/21

[125] Bakara, 2/228

[126] Rum, 30/21

[127] Tertibu'l-Müsned (Fethu'r-Rabbânî), XVI. 231; Ibnu Kesir, 310; Ibnu Mâce (Muhtasarı), I. 593-594; Ebû Davud, II. 328-329 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 48-57.

[128] Buharı, IX. 87-90; Müslim, IX. 171-175; Ebû Davud, II. 296; Tirmizî, III. 392; Nesâî, VI. 57-58; Ibnu Mâce, I. 592

[129] Nisa, 4/24

[130] Nesâî, VI. 61; Müsnedu Ahmed, II. 251; Hâkim, el-Müstedrek, II. 160,161, 217. Hâkim, hadisin, Müslim'in şartlarına göre sahih olduğunu belirtmekte ve Zehebî de bu görüşü onaylamaktadır.

[131] Kettânî, Ibnu Hibbân'ın bu hadisi Enes'ten rivayet ettiğini, Ibnu Mâce de şahidinin bulunduğunu zikreder ve zayıf olduğunu söyleyenin görüşünü reddeder, bk. Tenzi-hu"ş-Şe|1îaı II. 201. Sözkonusu şahîd için bk. Ibnu Mâce, I. 293

Ibnu Hibban, hadisin ravisi Abdusselâm b. Abdilkuddus'un haltercemesini anlatırken bu hadisi de zikreder ve Abdusselâm'ın Onu Ibnu Ebî Able'den ve Onun da Enes'ten naklettiğini söyler. Bir rivayette ise, Hişâm b. Urve ile adı geçen Ibnu Ebî Able'den mevzu hadisler rivayet edildiğinden hiçbir surette bu hadisle ihticac etmenin caiz olmadığı anlatılır. Bk. Ibnu Hibbân, Kitabu'l-Mecrûhin, ikinci cild, varak, 339-340

[132] Müslim, IX. 177-178; Tirmizî, I. 138. Tirmizî, hadisin hasen-sahih ve garib olduğunu söyler, bk. Keşfu'l-Hafâ, II. 249-250. Ibnu Ebî Şeybe'nin de hadisi rivayet ettiğini zikreder. Ayrıca bk. Musannaf, IV. 320-322

[133] Bk. Camiu's-Sağir, Azîzî'den naklen, III. 228. Azizi, altun ve gümüşle ilgili vaîd ifade eden ayetler indiğinde Peygamberin (s.a.v.) bu hadisi söylediğini zikreder. Hadisin tam olarak tahrici ileride gelecektir.

[134] Aclunî'nin Hz. Ali'den rivayeti şöyledir: "Bu kalbleri dinlendirin, çünkü onlar da bedenlerin yorgunluğu gibi yorulurlar." Aclunî, Deylemî İle Ebu Nuaym ve Kudaî'nin Pey-gamber'in (s.a.v.) de şöyle buyurduğunu rivayet ettiklerini zikreder: "Arasıra kalbleri dinlendirin." Müslim'deki şu hadis, bunun şahididir: "Ey Hanzala! Ara sıra." Zubeydî de, merfu rivayetler arasında Enes'ten şu lafızlarla onu nakleder: "Kalbleri dinlendirin, bir müddet sonra yine dinlendirin." Bk. Ihya'nın Zubeydî Şerhi, V. 308

Suyûtî, Camiu's-Sağir'de Ebû Bekr el-Mukrî'den, Kudâî, Şİhab'te, Ebû Davud da Merasil'İnde, III. 319 da bu hadisi nakletmiştir. Müsnedu'ş-Şihâb, I. 393 te zayıf bir senedle nakledilmektedir.

[135] Alulmran,3/30

[136] Vakıa, 53/35-36

[137] Hacc, 22/23

[138] Zuhruf, 43/71

[139] Hakim, Müstedrek, II. 161. Hadisi Enes'ten nakletmekte ve Müslim'in şartları üzere sahih olduğunu söylemektedir. Zehebî de onaylamaktadır. Teysİr, II. 419'da Hâkim'in onu sahih kabul etmesinin reddedildiği söylenirken hangi gerekçeyle böyle denildiğini doğrusu bilmiyorum.

[140] Siretu Ibni Hişâm ve Ravdu'l-Unf, 1.157;el-Bİdayeve'n-Nihaye, III. 2, 3; Tayâlisî, VI. 206; Buharî, I. 30 (Fethu'r-Rabbânî); Müslim, II. 197-201 (Nevevî şerhi).

[141] Ibnu Abdi'l-Berr, el-lstiâb, IV. 287; el-lsabe, IV. 283; el-Bidaye ve'n-Nihaye, III. 128

[142] el-lstiâb, IV. 283

[143] el-lstiâb, IV. 386; Buharı, IX. 268, VII. 106-109; Müslim, XV. 199-201; Beyhakî, VII. 307; Ibnu Kesir, el-Bidâye ve'n-Nihaye, III. 129

[144] el-lsabe, IV. 282; el-lstiâb, IV. 285; Buhârî, VII. 105; el-Bidâye ve'n-Nihaye, III. 129 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 57-62.

[145] Rum, 30/21

[146] Tİrmizî, Hz. Aişe'den Peygamber'in (s.a.v.): "Velisiz nikah olmaz" buyurduğunu rivayet eder ve bu hadisin hasen olduğunu beürtir. Yine ondan Peygamber'in (s.a.v.) şöyle buyurduğunu nakleder: "Velisinin izni olmadan nikahlanan kadının nikahı bâtıldır, nikahı bâtıldır, nikahı bâtıldır. Onu nikahlayan koca onunla yatmışsa, yattığından dolayı artık mehir kadınındır. Eğer aralarında anlaşmazlık çıkarsa, velisi olmayanın velisi, devlet başkanıdır." Tİrmizî bu hadisin de hasen olduğunu belirtir.

Hadislerden her birine terettüp eden birtakım hükümler vardır. Tİrmizî, hadisleri naklettikten ve bu konudaki tartışmalara değindikten sonra şöyle der: Bu hususta Peygamber'in (s.a.v.): "Velisiz nikâh olmaz" hadisiyle amel edilir. Peygamber'in (s.a.v.) ashabından Ömer b. Hattab, Ali b. Ebî Talib, Abdullah b. Abbas, Ebû Hüreyre ve ilim ehlinden başkalarının görüşü budur.

Tabiînin fukahasından bazılarından da bu görüş rivayet edilmiştir. Saîd b. Müseyyeb, Hasan el-Basrî, Şurayh, İbrahim en-Nahaî, Ömer b. Abdilaziz ve başkaları bunlardandır.

Süfyan es-Sevrî, Evzaî, Malik, Abdullah b. Mübarek, Şafiî, Ahmed b. Hanbel ve Ishak da bu görüştedir. (Tİrmizî, I. 130), BuhârîYıİn görüşü de budur. Buhârî, Tİrmizî'nin bu hadisi şartlarına uygun olmadığı halde bu görüşünü "Velisiz Nikâh Olmaz" başlığı altında serdettiği ayet ve hadislerden bu sonuca varmaktadır. (Buhârî, IX. 149-153)

Sözkonusu hadis şu kaynaklarda da rivayet edilmektedir. Ibnu Mâce, I. 605; Ebû Da-vud, ||. 309; Ahmed b. Hanbel, Müsned (Sahih bir senedie); Tayâlisî, VI. 206; Hâkim, II. 169-173. Hâkim, hadisin sahih olduğunu belirtir ve onu destekleyen başka hadisler de nakleder. Zehebî de Hâkim'İn bu değerlendirmesini onaylamaktadır. Ayrıca bk. Keşfu'j-Hafâ, II. 369; Dârekutnî, II. 380-385; Heysemî, Ibnu Hibbân'ın Zevâid'inde, s. 304-305

İleride bu mesele etraflıca anlatılacaktır.

[147] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 63.

[148] Kamus, IV. 117-118

[149] Hucurat, 49/13

[150] Nisa, 4/1

[151] Buhârî (Fethu'r-Rabbânî), X. 352-361; Müslim (Nevevî şerhi), XV. 76-77; Tir-mizî, II. 13; Müsnedu Ahmed, (Maârif baskısı), XII. 88, XIII. 11. Müsned'in muhakkiki hadisin senedinin sahih olduğunu belirtir.

[152] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 63-65.

[153] Furkan, 25/54

[154] Rum, 30/21

[155] Basâiru Zevİ't-Temyîz, 1.317 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 65.

[156] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 65.

[157] Ibnu Ebî Şeybe, el-Musannaf, IV. 126

[158] Sünen, Bâbu't-Terğib fi'n-Nikâh, HU. 121; Darimî, Kitabu'n-Nİkâh, Bâbu'l-Hassi ale't-Tezvîc, II. 132; Ibnu Ebî Şeybe, el-Musannaf, ll-lll. 159; Buhârî, Kitabu's-Sıyâm, IV. 95, Kitabu'n-Nİkâh, bâbu men lem yestati'l-bâete fe'l-yasum, IX. 89; Müslim, Kitabu'n-Nİkah, bâbu istihbâbi'n-nikâh, II. 1019; Nesâî, Kttabu'n-Nikâh, bâbu'l-hassi ale'n-nikâh, II. 69; Tirmizî, Kitabu'n-Nİkâh, III. 392. Tirmizî, hadisin hasen-sahih olduğunu söylemektedir. Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 65-66.

[159] Yani: Şeytanın vesvesesiyle evlenmeyip yabancı kadınlarla oynaşmak mı istiyorsun?

[160] Ahmed, Müsned, V. 163-164; el-Fethu'r-Rabbani, XX. 139-141; Heysemî, Mec-mau'z-Zevâid, IV. 250. Heysemî, hadisin ravilerinden birinin İsminin belirtilmediğini, geri kalan ravilerin ise güvenilir olduklarını söyler, el-Fethu'r-Rabbânî de ise hadisin şerhinde şöyle denilmektedir: İmam Ahmed hadisi Abdurrezzak-Muhammed b. Râşid-Mekhûl-bİr adam-Ebû Zerr tarikiyle rivayet eder. Abdurrezzak, Musannada Ebû Zerr'den rivayette bulunan şahsın Ğudayf b. el-Hârîs olduğunu söyler. Ğudayf fa. el-Hârîs'in -ki Ğutayf b. el-Hâris olarak da bilinir- sahabî olup olmadığında ihtilaf edilmiştir, (bk. Ibnu Abdi'l-Berr, el-lstiâb, III. 253). Ibnu Ebî Hayseme ise onu sahabiler arasında zikretmektedir. Ibnu Ebî Hibban da sahabi olduğunu söylemektedir. Ebû Hatim de, Ebû Zur'a'dan sahabi olduğunu nakletmekledir. Ancak Ibnu Sa'd, Şam'lı tabiinden ve güvenilir biri olduğunu söyler. Yine el-!cli de onun Şam'lı tabiinden güvenilir bir ravi olduğunu söylemektedir (bk. et-Tehzîb, VIII. 248-250)

İster sahabi olsun, ister olmasın, güvenilir bir ravidir. Ahmed'in rivayetinde seneddeki ravîler Tenzîhu'ş-Şeria müellifinin de belirttiği gibi (II. 206) güvenilirdirler. Hadisin başka tarikleri de vardır. Ancak bunların hepsi muzdariptir. (bk. Ibnu'l-Cevzî, el-Mevdûât, II. 257-258; Suyûtî, el-Leâliul-Masnûafi'l-Ahâdîsi'l-Mevdûa, II. 160-161) Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 66.

[161] Sünen, l-lll. 121. Ebû Ya'la'dan naklen, Heysemî, Mecmau'z-Zavâid, IV. 252. Heysemî hadis hakkında şöyle demektedir: Ubayd b. Sa'd sahabi olsaydı, ravîlerin hepsi sika olurdu. Değilse, hadis mürseldir; es-Sünenü'l-Kübra, VII. 78

[162] Alulmrân, 3/31 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 66.

[163] Sünen, l-lll. 121. Hadis, mürseldir. Çünkü Ebû Nucayh tabiîdir; el-Evsat, IV. 252. Heysemî, Taberânî'nin şöyle dediğini nakleder: Hadislerin ravîleri sikadır. Ne var ki Ebu Nucayh sahabi değildir. Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 68-69.

[164] Sünen, bâbu't-terğib fi'n-nikâh, l-lll. 122. Başka bir senedle ve buna yakın lafızlarla nakletmektedir. Ne var ki, senedde Abdurrahmah b. Abdillah el-Mes'udî vardır. Bu zat sika olmakla birlikte hafızası kuvvetli değildi. Mecmau'z-Zevâid'de belirtildiği gibi geri kalan ravîler Buhârî'nİn ravileridir. Bk. Mecmau'z-Zevaİd, IV. 251; el-Musannaf, IV. 127-128

[165] Ahkâmu'1-Kur'an, III. 394 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 69-70.

[166] Sünen, Kitabu'n-Nikâh, II. 132; Buhârî, Kitabu'n-Nikâh, IX. 87-89; Müslim, Kita-bu'n-Nikâh, II. 1018-1019; Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 392; Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 69; Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, II. 296; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 592; Müsned, (Maarif baskısı), V.208

[167] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 70.

[168] Sünen, l-lll. 123; Müstedrek, II. 160. Hâkim bu haberin sahih olduğunu söylemekte ve Zehebî de bunu onaylamaktadır.

[169] Sünenu Said b. Mansûr, l-lll. 124

[170] Sünenu Said b. Mansur, l-lll. 122; Musannafu Abd-rezzak, III. 128 (yazma); Cessas, Ahkâmu'l-Kur'an, III. 394; Ibnu Hacer, Fethu'l-Bârî, IX. 91, Ibnu Ebî Şeybe, Musan-naf, ll-ül. 159

[171] Sünenu Said b. Mansur, l-lll. 133

[172] Tabiindendir. bk. Tehzîb, XII. 235-236

[173] Sünenu Said b. Mansur, aynı yer.

[174] Hakim, Müstedrek, II. 161. Hâkim, Buhârî ve Müslim'in şartları üzere hadisin sahih olduğunu söylemekte ve Zehebî de bunu onaylamakladır. Ayrıca bk. Heysemî, Mec-mau'z-Zevaid, IV. 272 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 71-72.

[175] Taberânî, el-Kebır ve el-Evsat. Ravîler, Buhârî'nin ravileridir. bk. Mecmau'z-Zevaid, IV. 273; et-Terğib vet-Terhib, III. 67

[176] Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 72; Müstedrek, Kitabu'n-Nikâh, II. 161 Hâkim, hadisin sahih olduğunu söylemekte ve Zehebî de bunu onaylamaktadır.

[177] Tevbe, 9/34

[178] Tirmizî, Kitabu't-Tefsir, V. 277. Tirmizî hasen olduğunu söyler; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 596. Hadisin senedinde Abdullah b. Amr b. Mürre vardır. Nesaî onun zayıf olduğunu söyler. Hâkim ve Ibnu Hİbbân, onun sika olduğunu söylerler. Ibnu Maîn ise onun hakkında, sakıncası yoktur, demektedir.

[179] Sünen, Mil. 123

[180] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 72-73.

[181] Nur, 24/32

[182] Musannaf, IV. 127; Ibnu EbîŞeybe, Musannaf, ll-lll. 159; Hâkim, el-Müstedrek, II. 161; Bezzâr, Müsned'inde rivayet etmiştir. Silm b. Cennâde hariç seneddeki diğer ravîler, Buhârî'nin ravileridir. Ancak bu zat da sıkadır. Bk. Mecmau'z-Zevaid, IV. 255; Mİzanu'l-l'tidal, II. 184

[183] Tarİhu Bağdad. Aclûnî de Keşfu'l-Hafâ, I. 178 de bu hadisi zikretmekte ve onu Ibnu Aclân'dan Saâlibî'nin naklettiğini zikretmektedir. Alûsî de tefsirinde XVIII. 149'da onu nakletmektedir.

[184] Tefsîr Ibnu Kesîr, III. 286; Alûsî, aynı yer; Kenzu'l-Ummal, VI. 391.

[185] Alûsî, aynı yer; Cassas, Ahkâmu'l-Kur'an, İli. 395. Ibnu Kesir, Ibnu Mes'ud'dan benzerini nakletmektedir, bk. Ibnu Kesir, III. 286-287

[186] Nur, 24/33

[187] Tevbe, 9/28

[188] Hicr, 15/21

[189] Mülk, 67/15

[190] Cum'a, 62/10

[191] Tefsîru Ayâti'l-Ahkâm li Küfliyeti'ş-Şaria,

[192] Nur, 24/33

[193] Sünen, l-lll. 126

[194] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 73-76.

[195] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 76-77.

[196] Nisa, 4/78

[197] Aiulmrân, 3/185

[198] Taberânî'den naklen Heysemî, Mecmau'z-Zevâid, IV. 58, el-Mu'cemu'l-Kebir, XXIII. 210 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları:

[199] Alulmran, 3/30

[200] Muvatta', Kİtabu'l-Cenaiz, I. 235; Buhârî, Kİtabu'l-Cenaiz, III. 95-96, Kİtabu'l-Iman ve'n-Nuzur, XI. 360; Müslim, Kitabu'l-Birr ve's-Sılatı ve'l-Âdâb, IV. 2028; Tirmizî, Kİtabu'l-Cenaiz, III. 374. Tirmizî, hasen olduğunu söyler; Müsned, II. 239-240; Ibnu Mâce, Kita-bu'l-Cenaiz, I. 512

[201] Muvatta', Kİtabu'l-Cenaiz, I. 235

[202] Buhârî, Kİtabu'l-Cenaiz, III. 94 ve Müslim, Kitabu'l-Birr ve's-Sılatı ve'l-Âdâb IV. 2028-2029 da Ebû Said el-Hudrî'den benzeri bir hadis rivayet ederler.

[203] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 77-78.

[204] Müslim, Kitabu'l-Vasiyye, III. 1255; Tirmizî, Kitabu'l-Ahkâm, III. 660. Hasen-sahih bir hadistir; Nesâî, Kitabu'l-Vasâyâ, II. 129; Ebû Davud, Kitabu'l-Vasâyâ, II. 106

[205] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 78-79.

[206] Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, II. 297; Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 71; Müstedrek, İl. 162. Hâkim, hadisin sahih olduğunu söylemekte Zehebî de bunu onaylamaktadır.

[207] Sünen, l-lll. 122; Tertibu'l-Müsned (Fethu'r-Rabbânî), XVI. 145; Taberânî'nin el-Evsat'mdan naklen, Heysemî, Mecmau'z-Zevâid, IV. 258. Heysemî, senedinin hasen olduğunu söylüyor; es-Sünenu'l-Kübrâ, VII. 81; bk. Mevaridu'z-Zam'ân, s. 302.

[208] Sünen, l-lll. 128

[209] Bekârla evlenmenin daha müstahab olduğu konusu işlenirken hadisin tahrici yapılacaktır.

[210] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 79-81.

[211] lsrâ, 17/23-24

[212] Müsned (Maarif baskısı), XI. 205. Muhakkik Ahmed Şakir'in belirttiği gibi hadis sahih bir senedle rivayet edilmiştir; Ebû Davud, Kitabu'l-Buyu', II. 259

[213] Tirmizî, Ki tabu 1-Ahkâm, II. 639. Tirmizî hadisi yorumlarken şöyle demektedir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Rasûlullah'ın (s.a.v.) ashabından ve diğerlerinden bazı İlim ehline göre buna göre amel edilir. Bunlar derler ki: Babanın eli, çocuğunun malına uzanır ve dilediğini o maldan aiabilir. Bazılarına göre ise, ancak ihtiyaç anmda ba"ba çocuğunun malından alabilir; Nesâî, Kitabu'l-Buyû, II. 11; Ebû Davud, Kitabu'l-Buyû, II. 259 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 81-82.

[214] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 82.

[215] Rum, 30/21

[216] Hadisin kaynağı ve açıklaması yukarıda geçti.

[217] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 82.

[218] Saidb. Mansûr, Sünen, l-lll. 123

[219] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 83.

[220] Ibnu EbîŞeybe, Musannaf, IV. 127

[221] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 83.

[222] Hadisin kaynağı yukarıda geçti.

[223] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 83.

[224] Ibnu Kesir, III. 286-287; Nazmu'd-Durer, XII. 266

[225] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 83-84.

[226] Evliliğin geçerli olabilmesi için ister akid esnasında, ister duhûl (zifaf) dan önce ya da sonra kaçınılmaz olan nikahın rükün ve şartlarını kapsasın diye böyle bir konu başlığını tercih ettik.

Fukaha, evliliğin rükün ve şartları konusunda ihtilaf etmişlerdir. Hanefiler nikahı, "eşlerin birbirlerinin cinsi menfaatlarına maükiyetleri İçin ortaya konmuş bir akid" diye tarif etmişlerdir. Ayrıca derler ki: Nikahın özel şartı: İki şahidin hazır bulunmasıdır. Gene! şartı da: Akıl ve baliğ olmakla ehliyet ve kadının nikahlanılmasına engel şer'i bir hükmün olmamasıdır. Nikahın rüknü: İcâb ve kabul, hükmü ise: Kadının artık o erkek için helal olması, erkeğe mehrin vacib olması, akrabalığın gerçekleşmiş olması ve İki kızkardeşin aynı nikâh altında tutulmamasıdır. Bk. Şerhu'l-lnâye ale'l-Hidâye, II. 340; Fethu'l-Kadir, II. 341-342

Malikîler de nikahı şöyle tarif ederler: "Mahrem, mecûsi veya ehli kitaptan cariye olmayan bir kadından yararlanmanın helâl kılınması için yapılan bir akiddir.

Ayrıca derler ki: Rüknü İse, veli, mehir (mehir), kendisiyle nikâh helâl kılınan kadın ve siğa (nikâh akd esnasında icab ve kabul) dur.

el-Hattâb, Mevâhibu'l-Celil Şerhu Muhtasar Halil isimli eserde bunu tartışma konusu yaparak şöyle demektedir. Ibnu Mihraz, veli, mehir ve şahitleri şartlar arasında saymaktadır ki bu, daha isabetlidir.

[227] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 85.

[228] Cumhurun görüşü budur. Ibnu Battal şöyle demektedir: Velî hakkında ihtilafa düştüler. Aralarında Malik, Sevrî, Leys, Şafiî olmak üzere cumhuru ulema, nikâhta velinin asabeden olması gerekir, dayı, baba bir kardeş, ana bir kardeş veli olamaz. Hanefilere göre ise bunlarda veli olabilirler, bk. Fethu'r-Rabbânî, IX. 153-154

[229] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 85.

[230] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 85-86.

[231] Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, II. 308-309; Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 408. Tirmizî, hadisin hasen olduğunu söyler. Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 605. Dârimî, Sünen, babu'n-nehy ani'n-nikâh bİ gayrî veliyyin, VII. 137. Müstedrek, II. 168. Hâkim ve Zehebî, Zühri'ye bu hadis sorulduğunda onu unutmuş olması sebebiyle bu hadisin illetli olduğunu ileri sürenlerin görüşünü reddetmişlerdir. Hâkim, bu konuda şöyle demektedir: Sika ve hafız biri, bazen hadisi anlattıktan sonra onu unutabilir. Hadis hafızları arasında bazılarının başından böyle durumlar geçmiştir. Bk. Ibnu Hacer, el-Feth, !X. 157, 159

[232] Bk. et-Ta'liku'l-Muğnîala'd-Dârekutnî, III. 226; Musannaf, IV. 134-135

[233] Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 411. Tirmizî, hadisin mevkuf olduğuna dair görüşün, merfu olduğunu söyleyen görüşten daha sahih olduğunu söyler.

[234] Sünen, III. 227-228

[235] Sünen, l-lll. 134

[236] Said b. Mansûr, Sünen, l-lll. 132; Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 407; Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, II. 309; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 605; Müstedrek, II. 170-172. Hâkim, hadisin illetli olduğunu isbat eden çeşitli tariklerini zikreder; Dârimî, Sünen, II. 137; Dârekutnî, Sünen, III- 260

[237] Nur, 24/32

[238] Bakara, 2/221

[239] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 86-87.

[240] Bakara, 2/232

[241] Buhârî, Kitabu't-Tefsir, (Sûretu'l-Bakara), III. 154; Tirmizi, Kitabu't-Tefsİr (Sûretul-Bakara), V. 216-217; Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, II. 309-310; Ki tabu1 n-Nikâh, II. 174. Hâkim, hadisin Buhârî ve Müslim'in şartları üzere sahih olduğunu söylemekte ve Zehebî de bunu onaylamaktadır; Dârekutnî, Sünen, Ki tabu'n-Nikâh, III. 222-224; Beyhakî, es-Sünenül-Kübrâ, VII. 138. Bakara, 2/232

[242] Bakara, 2/232

[243] Taberî, (maarif baskısı), V. 17

[244] Ibnu Kesir, 1.282

[245] el-Umm, Kitabu'n-Nikâh, V. 11

[246] Nisa, 4/34

[247] Nisa, 4/25

[248] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 87-91.

[249] Buharî, Kitabu'n-Nikâh, IX. 150; Dârekutnî, Kİtabu'n-Nikâh,

[250] Nisa, 3/3

[251] Buhârî, Kitabu'ş-Şerike, V. 100, Kitabu'l-Vasâyâ, V. 100, Tefsiru Sûretin-Nisâ, VIII. 192, Kitabu'n-Nikâh, IX. 87 ve daha başka bablar; Müslim, Kitabu't-Tefsir, IV. 2213-2215 (değişik senetlerle); Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 87;Taberî, (Maarif baskısı), VII. 531-533 (değişik senetlerle). Ibnu Kesîr, I. 449-450; Suyûtî, ed-Durrü'l-Mensûr;

[252] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 91-92.

[253] Malik, Muvattâ, II. 525; Dârekutnî, Sünen, III. 228-229

[254] Sünen, l-lll. 135. Senedde geçen Haccac -Ibnu Ertee- in sika olup olmadığında ihtilaf vardır. Onun hakkında el-lclî: Fakîh ve müftî idi, demekte; Ahmed b. Hanbel: Hafızlardandı demekte; Ibnu Main ise: Hafızası kuvvetli değildi, karıştırırdı, demektedir. Hal tercemesi için bk. Mizanul-l'tİdal, I. 458-460; Tehzibu't-Tehzîb, II. 196-198 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 92-93.

[255] Dârekutnî, Sünen, III. 229. Ebî Şeybe, Musannaf, ll-lll. 160a

[256] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 93.

[257] Said b. Mansur, Sünen, l-lll. 136. O, el-Haris b. Ekiş'tir. Ibnu Vekîş el-Uklî olarak da bilinir.

[258] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 93.

[259] Musannaf, ll-lll. 160a

[260] Sünen, l-lll. 139 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 93.

[261] Sünen, l-lll. 132

[262] Sünen, l-lll. 132

[263] Sünen, I-JII. 132 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 93-94.

[264] Hadisin kaynakları "mehir" meselesi İncelenirken verilecektir.

[265] Belden aşağı ihrama izâr denir.

[266] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 94.

[267] Müsned, (Maarif baskısı), I. 184-185, VII. 25. Birinci ciltte rivayet muttasıl, yedinci ciltteki ise mürseldir. Aynî, Umdetu'l-Kârîde Humeydî'den naklen zikrediyor, bk. Umde-tu'l-Kârî, XXII. 114. Ancak hadisi Humeydî'nin Müsned'inde bulamadım. Buhârî, IX. 144, 152; Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 75-76-77

[268] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 94-95.

[269] Müsned (el-Halebî baskısı), VI. 210-211. el-Bidaye ve'n-Nihaye, III. 131-132

[270] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 95-96.

[271] Ayrıca bk. el-Müstedrek, II. 167. İmam Ahmed'İn Müsned'inde {el-Habebî baskısı, VI. 211) şu hususlar da anlatılır. Sevde'nin babası Zem'a hâlâ müşrik İdi. Ve Havle onu cahiliyet selâmı ile selamladı. O zaman Sevde'nin kardeşi Abd b. Zem'a da hâlâ müşrik idi. Hacdan dönüp kardeşinin evlilik durumunu öğrendiğinde toprağı avuçlayarak başına saçtı. Müslüman olduktan sonra şöyle demiştir. Rasûlüllah (s.a.v.) Şevde bint Zem'a ile evlendiğinde başıma toprak saçmıştım o gün ne aptal imişim!

[272] el-lstiâb, IV. 1881; el-Bidâye ve'n-Nihaye, II!. 131-133 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 96-98.

[273] Ibnu Hişam şunu anlatır: Babası, fidyesini getirmek üzere gelmişti. Akîk denilen yere geldiğinde hoşuna giden iki deve gördü ve gizlice onları yürüterek Akîk vadilerinden birine sakladı. Sonra Peygamber'e (s.a.v.) gelerek: Ya Muhammed, ktzımı esir aldınız, işte fidyesi dedi. O zaman Rasûlullah: Akîk'te yürütüp falan vadide sakladığın iki deve nerede? dedi. Rasûlullah'ın (s.a.v.) bu olayı haber vermesi Hâris'in müslüman olmasına sebep oldu. Hârİs'le birlikte iki oğlu ve kavminden bazıları da Islama girdiler. Haris, iki deveyi getirtti ve kızı kendisine teslim edildi. Ardından Cüveyriye müslüman oldu ve Islamı güzel yaşamaya başladı. Rasûlullah onu babasından istedi. Babası da onu Rasûlullah'la (s.a.v.) evlendirdi. Rasûlullah ona dörtyüz dirhem mehir verdi.

[274] bk. Siretu İbnu Hişam, VI. 406-407; el-Bidaye ve'n-Nihaye, IV. 159.

[275] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 98-99.

[276] Bakara, 2/232

[277] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 99.

[278] Ibnu Kesir'in İfadesi şöyledir: Meymûne: "Kalk Peygamberi (s.a.v.) evlendir" derken oğluna değil başka bir Ömer'e söylemiştir. O, bu sözleriyle: Bu işe razıyım ve izin veriyorum, demek istiyordu. Alimlerden bazısı, bu sözleri oğlu Ömer b. Ebî Seleme'ye söylediğini vehmediyorlar. Oysa o zaman oğlu Ömer küçüktü ve nikah akdini üstlenecek yaşta değildi. Daha sonra onun, oğlu Seleme b. Ebî Seleme olabileceğini, çünkü en büyük oğlunun o olduğunu ve nikâhı onun kıymış olabileceğini söyler. Sonra şöyle devam eder. Bu olabilir. Çünkü bu Seleme'nin babası, Ummu Seleme'nin amcası oğludur. Bu sebeple de Seleme'nin velî olması caizdir. Yani olması, sadece oğlu olması sebebiyle değildir.

[279] Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 77. Ayrıca bk. el-Bidaye ve'n-Nihaye, IV. 90

[280] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 99.

[281] Buhârî, Eyüb tarikiyle Ikrime'den ve o da Ibnu Abbas'îan rivayet eder ki: Rasûlullah (s.a.v.), ihramlı İken Meymûne'yi nikahladı. İhramdan çıktıktan sonra gerdeğe girdi. Meymûne, Şerif denilen yerde vefat etmiştir.

[282] el-Bidaye ve'n-Nihaye, IV. 233 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 100.

[283] Sünen, Mil. 137-138. Buhârî, muallak ve muhtasar olarak naklediyor, bk. IX. 154. Ibnu Hacer, Abdurrezzak'ın Sevrî'den bu rivayeti naklettiğini ve rivayet hakkında Abdurrezzak'ın şöyle dediğini anlatır: "Kendisinden kadına daha uzak birine emretti ve o uzak olan onu evlendirdi. Yine şunu zikreder: Muğire, Avf b. Sakif oğullarından !bnu Şu'be b. Mes'ud b. Ma'teb'in oğludur. Kadın onun amcası kızıdır. Ubeydullah b. Ebî Ukayl ise, her ikisinin amcası oğludur. Çünkü dedesi, adı geçen Mes'ud'un oğludur. Osman b. Ebî'l-As ise her ne kadar Sakifli İse de, ancak büyük dedeleri Sakif kanalıyla onlarla akrabalığı vardır. Çünkü Sakif'in oğlu Ceşm'in torunlarmdandır.

[284] Ibnu Hacer, Feth, IX. 155'te bu rivayeti Ibnu Sa'd'dan nakleder. Buhârî de muallak olarak bu rivayeti zikretmektedir. Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 100-101.

[285] el-Bidaye ve'n-Nihâye, IV. 143-144

[286] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 101-102.

[287] Ahzâb, 33/4-5

[288] Ahzab, 33/37

[289] el-Bidaye ve'n-Nihaye, IV. 145-146

[290] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 102-103.

[291] Buhârî, Kitabu'n-Nikâh, IX. 157; Müslim, Kitabu'n-Nikâh, II. 1035;Tirmizî, Kita-bu'n-Nikâh, III. 415. Tirmizî, Ebû Hüreyre hadisinin hasen-sahih olduğunu söylemektedir. Nesaî, Kitabu'n-Nikâh, II. 78; Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, II. 311; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 601-603; Dârimî, Kitabu'n-Nikâh, II. 138; Mûsned, XII. 102-103; XIII. 134; XIV. 187; Said b. Mansur, Sünen, Mil. 139; Dârekutnî, Sünen, III. 238

[292] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 103-105.

[293] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 105.

[294] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 105.

[295] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 105.

[296] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 105.

[297] Aksine, Müsiim'in rivayetlerinin birinde (II. 1037) ve Dârekutnî'nin (II!. 240) rivayetinde kesindir. Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 105-106.

[298] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 106.

[299] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 106.

[300] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 106.

[301] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 106.

[302] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 106.

[303] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 106.

[304] Sünen, Kitabu'n-Nikâh, II. 138; Ibn Hibban, Sahih, II-VI. 279 (yazma). Hâkim, Müstedrek, II. 166-167; Dârekutnî, Sünen, III. 241-242 {çeşitli vecihlerle nakledilmektedir); Heysemî, Mecmau'z-Zavâİd, IV. 280 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 107.

[305] Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, II. 311-312; TirmiZÎ, Kitabu'n-Nikâh, 111.417. Tirmizî, Ebû Hüreyre'nin hadisinin hasen olduğunu belirttikten sonra yetim kız hakkındaki görüşlere yer vererek şöyle demektedir: Alimler yetim kızın evlendirilmesi konusunda ihtilafa düştüler. Bazılarına göre yetim kız nikahlandığında, bulûğ çağına erinceye kadar nikahı muallakta kalır. Kız bulûğ çağına erdiğinde muhayyerdir; dilerse nikahı onaylar, dilerse bozar. Tabiinden bazılarıyla başka bazı alimlerin görüşü budur. Bazılarına göre ise, buluğ çağına ermeden yetim kızı nikahlamak caiz değildir. Nikahta muhayyerlik de caiz değildir. Sufyan es-Sevrî, Şafiî ve ilim ehlinden bazılarının görüşü de budur.

Ahmed ve Ishak ise şöyle demişlerdir. Yetim kız dokuz yaşında olup nikahı kıyılır ve o da bu evliliğe razı ise, nikah geçerlidir. Bulûğ çağına girdiğinde geri dönme yetkisi de yoktur. Onlar bu görüşü ileri sürerken Hz. Aişe'nİn Peygamberle (s.a.v.) evliliğini mesned kabul etmişlerdir. Çünkü Hz. Aişe dokuz yaşındayken nikahı kıyılmıştır.

Nitekim Hz Aişe: Kız dokuz yaşına girdiğinde artık kadındır demiştir; Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 78; Ibnu Ebî Şeybe, Musannaf, III. 162 (yazma). Sahihu Ibni Hibban, II-VI. 276 (Yazma) Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları:

[306] Nesâî, Kitabu'n-Nikâh, II. 77-78; Dârekutnî, Kitabu'n-Nikâh, III. 240; Sahihu Ibni Hİbbân, II-VI. 280. (Yazma) Ibnu Hibban, "dul kadın kendisi hakkında karar verme konusunda daha hak sahibidir" sözünü yorumlarken şöyle demektedir: Kadının istediği kocayı seçmeye ve: "Falanı kocalığa kabul ediyorum, falanı ise kabul etmiyorum" demeye daha hak sahibi olduğu anlatılmaktadır. Nikâh akdinin velisiz caiz olduğu kasteditmemektedir.

[307] Dârekutnî, Kitabu'n-Nİkâh, III. 238-241; Nesâî aynı yer. Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, II. 312 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 107.

[308] Dârekutnî, Sünen, III. 239

[309] Ebû Davud, II. 313; Nesâî, II. 77-78; Dârekutnî,

[310] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 107-108.

[311] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 108-109.

[312] bk. Tertibu'l-Müsned, XX. 162; Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, II. 312-313; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 602-603 (Ayni senedle başka bir senedle yine Ibnu Abbas'tan merfû olarak); Dârekutnî, Kitabu'n-Nikâh, III. 324-325. (Yine Ibnu Abbas'tan mevsûl olarak başka bir senedle. Üçüncü bir senedle de mürsel olarak).

[313] Ebu Davud ve Dârekutnî yukarıdaki rivayeti ayıplı (kusurlu) buluyorlar.

[314] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 110.

[315] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 110.

[316] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 110-111.

[317] Sünenu Saİd b. Mansûr, l-l

[318] Aynı kaynak ve yer.

[319] Musannaf, IHIL 163 a

[320] Aynı kaynak ve aynı yer.

[321] Beyhakî ile Ibnu Hacer'in sözleri için bk. Fethu'1-Bârî, IX. 161

[322] Müsned, IX. 8-9; Dârekutnî, Sünen, III. 229-231 (değişik senedlerle). Müstedrek, II. 167. Hâkim, Buhârîve Müslim'in şartlarına göre hadisin sahih olduğunu söyler ve Zehebî de bunu onaylar. Sünenü'l-Kübrâ, VII. 113,120; Mecmau'z-Zevâid, IV. 280

[323] Tertibu'l-Müsned (Fethu'r-Rabbânî), XX. 163; Nesâî, II. 78; Dârekutnî, Sünen, III. 232-233; Beyhakî, Sünen, VII. 118; Ibnu Ebî Şeybe, Musannaf, Mil. 162 b

[324] Ibnu'l-Cevzî de bu konuda Beyhakî'ye uymaktadır. Beyhakî diyor ki: Hadis mürseldir. Ibnu Bureyde, Hz. Aişe'den hadis dinlemiş değildir. Hadisin sahih olduğu ortaya çıksa bile, kadının kendisine denk olmayan biriyle evlendirilmediğine hamledilir. Ibnu'l-Cevzî ete şöyle diyor: Hadislerin büyük çoğunluğu, denk olmayan bir kocayla evlendirildiğine ham-ledilmiştir. bk. et-Ta'li'kul-Muğnî, III. 232-233

[325] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 112-115.

[326] Fethu'r-Rabbânî, XX. 162; Buhârî, Kitabu'n-Nikâh, IX. 159-161; Muvatta1, Kita-bu'n-Nikâh, II. 535; Ebû Davud, Kitabu'n-Nikâh, li. 314; Nesâî, Kitabu'n-Nİkâh, !. 602; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh; Dârekutnî, Sünen, Kitabu'n-Nikâh, III. 231; Beyhakî, es-Sûnenul-Kübrâ, VII.119

[327] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 116.

[328] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 117.

[329] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 117.

[330] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 117.

[331] Muvatta1, s. 248

[332] Muvatta1, s. 248

[333] Maâni'l-Âsâr, jl. 7; Muvatta' Muhammed b. el-Hasan, s. 149

[334] Muhallâ, IX. 461-462

[335] bk. Bâcîale'l-Muvatta1, III. 269

[336] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 117-122.

[337] Tevbe, 9/71

[338] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 123-124.

[339] Neylut-Evtâr,VI. 124

[340] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 124-125.

[341] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 125-126.

[342] Bu saldırılar İçin bk. Tahâvi, Maâni'l-Âsâr, s. 4-8, Cessas, Ahkâmu'l-Kur'an, 1.472-477. Bu saldırılara verilen cevaplar İçin de bk. Şevkâni, Neylu'l-Evtâr, VI. 118-123

[343] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 126.

[344] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 126-127.

[345] Hakim, Müstedrek, II. 182. Hakim, hadisin Buhârîve Müslim şartları üzere sahih olduğunu söylemekte ve Zehebî de bunu onaylamaktadır. Mehir konusunda hadisin tamamı nakledecektir. Hadisi ayrıca Ebû Dâvud, II. 320; Ibnu Hibbân II-VI. 269 (yazma) rivayet etmiştir.

[346] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 127-128.

[347] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 128.

[348] el-Umm, V. 11; Said b. Mansur, Sünen, l-lll. 133; Ibn Ebî Şeybe, Musannaf, II-III. 161 (yazma); Dârekutnî, Sünen, III. 225

[349] Abdurrezzak, Musannaf, s. 126;Saİd b. Mansur, Sünen, l-lll. 144

[350] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 128.

[351] Said b. Mansur, Sünen, l-lll. 145

[352] Ibn Ebî Şeybe, Musannaf, H-lll. 161 (yazma)

[353] Ibn Ebî Şeybe, Musannaf, ll-lll. 161

[354] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 128-129.

[355] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 129.

[356] Said b. Mansur, Sünen, l-lll. 159-160

[357] Said b. Mansur, Sünen, l-lll. 161

[358] Tirmizî, Ibnu Abbas'ın Peygamber'den rivayet ettiği şu hadisi nakletmektedir: "Kendilerini delilsiz (şahitsiz) evlendiren kadınlar, fahişelerdir." Tirmizî, hadisi naklettikten sonra şöyle demektedir: Bu hadis mahfuz (râcih) değildir. Abdu'l-A'lâ'nın Katade'den rivayeti hariç merfu olarak onu rivayet eden birini tanımıyoruz. Abdu'l-A'la'dan-Said'den mevkuf olarak da rivayet edilmiştir. Sahih olan rivayet, Ibnu Abbas'tan kendi sözü olarak rivayet edilendir. Tirmizî, sonra kendisinden naklettiğimiz hadisi zikreder (bk. Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 411-412)

Dârekutnî, "Veli ve âdil iki şahidsiz nikâh asla olmaz" hadisini başka zayıf senedlerle nakletmektedir. (Dârekutnî, II. 221-222, 225). Şevkâni, hadisin başka zayıf rivayetlerine de işaret etmektedir {bk. Neylu'l-Evtâr, IV. 126-127)

[359] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 130-132.

[360] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 132-133.

[361] Ahmed, Müsned (Fethu'r-Rabbâni), XX. 212; bk. Heysemî, Mecmau'z-Zevâid, IV. 289. Heysemî, İmam Ahmed'in rivayetindeki ravilerin sika olduklarını kaydeder. Ibn Hibban, Sahih, II-IV. 265-26S (yazma); Müstedrek, III. 183. Hakim, Buhârî ve Müslim'in şartlan üzere hadisin sahih olduğunu kaydetmekte ve Zehebî de bunu onaylamaktadır.

[362] Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 398-399. Tirmizî, hadisin yorumunda: Bu, hasen-garip bir hadistir. İsa b. Meymûn hadiste zayıf birisidir, demektedir. Tirmizî'nin bazı nüshalarında ise; sadece "bu garip bir hadistir" ifadesi vardır, "hasendir" kaydı yoktur. Mübârekfûri, "Tuhfe" II. 170-171 de bunu tercih eder.

[363] Buhârî, Kitabu'n-Nikâh, IX. 182; Kitabu'd-Daavât, IX. 158-159; Müslim, Kitabu'n-Nikâh, II. 1042; Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 402; Nesaî, Kitabu'n-Nikâh, II. 81; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, 1.615

[364] Buhârî, Kitabu'n-Nikâh, IX. 182; Müslim, Kitabu'n-Nikâh, II. 1038; es-Sünenü'l-Kübrâ,Vll. 149

[365] Fethu'l-Bâri, IX. 182

[366] Ibnu Hacer aynı yer. Şevkânî, Neylu'l-Evtar'da (VI. 132) şöyle demektedir: Cahiliye döneminin tebrik şeklinden sakındırılmasının illeti konusunda ihtilaf edilmiştir. Allah'a hamdetmeyi, O'na övgüyü ve O'nu anmayı İçermediği için yasaklandığını söyleyen olmuştur.

Ibnu'l-Munir şöyle demektedir: Görünen o ki, cahiliyete uygun bir söz olduğu için Rasûlullah (s.a.v.) bu söze karşı çıkmıştır. Çünkü onlar dua olarak değil, kefe'ul olarak bunu söylüyorlardı. Mesela dua.şeklinde şöyle demiş olsaydılar, herhalde karşı çıkmazdı: "Allah'ım, onları birbirlerine sevdir ve onlara salih evlatlar ver."

[367] Ahmed, Müsned, III. 179 (Maarif baskısı). Sahih senedle rivayet edilmiştir. Dârimî, Sünen, II. 134; Nesaî, Sünen, Kitabu'n-Nikâh, II. 91; Ibn Mâce, Sünen, Kitabu'n-Nikâh, I. 614-615; Ibnü's-Sünni, Amelu'l-Yevm ve'l-Leyle, No: 596; Ibnu Hacer, (Feth, IX. 182) de bu hadisi değerlendirirken şöyle demektedir: Hadisin ravileri sikadır. Ne var ki Hasan, Akİl'den hadis dinlemiş değildir. Ancak Ibnu Abdİlberr, Akil'in hayat tercemesinde bu hadisi zikretmekte ve onu, Hasan Ibnu'l-Hasan rivayet etmiştir, demektedir (el-lstiâb, III. 1078)

Ibnu Hacer, (Tehzib, II. 263-267) de Hasan'ın ha! tercemesini anlatırken onun, Hz. Ömer'in hilafetinin son ikinci yılında doğduğunu, hicri 110 yılında vefat ettiğini Ali, Osman, Enes, Câbir ve sahabeyle tabiînden çok kimseden hadis rivayet naklettiğini söyler.

Ibnu Hacer, (Tehzib, VII. 257) de Akil'in hal tercemesini anlatırken Hasan Basri'nin ondan rivayet ettiğini ve Akil'in Muaviye'nin hilafeti veya Yezİd'in hilafetinin ilk yıllarında vefat ettiğini belirtir.

Hasan'ın Akİl'den rivayet ettiğine dair Ibnu Abdilberr ile İbnu Hacer'in ifadelerini gördük. Buna Hasan'ın Hz. Ali'den rivayet ettiğini ilave eder -ki Hz. Ali, Akilden yirmi yaş daha büyüktür- ve Hasan ile Akil'in çağdaş olduklarını da hesaba katarsak, Hasan'ın Akİl'den rivayette bulunduğuna engel birşey görmüyorum.

O halde hadis mevsul ve sahihtir. Ibnu Hacer'in Feth'te zikrettiğine gelince, her halde kendisi de bu zikrettiğinden emin değildir ve bu sebeple ifadesini tamriz kalıbı ile anlatmış ve Tehzib'te aksini anlatmıştır.

[368] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 133-135.

[369] Müslim, Kitabu'n-Nikâh, II. 1038

[370] Müsned, IV. 438, 452, 453, 458. (el-Halebi baskısı) Ayrıca bk. Âdâbu'z-Zifaf fi's-Sunnetİ'l-Mutahhara, s. 18-19; Heysemî (Ahmed ve Taberânî'den naklen) IV. 50-51. Hey-semî, senedinin hasen olduğunu belirtir.

[371] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 135-136.

[372] Ebû Dâvud, Kitabu'n-Nikah, III. 331; Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 413. Hadis, ha-sendir. Nesaî, Kitabu'n-Nikâh, II. 79; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 609-610

[373] Alulmrân, 3/102

[374] Nisa, 4/1

[375] Ahzâb, 33/70-71

[376] Dârİmî, Sünen, II. 142

[377] Şevkanî; "Burada evlenen sahabinin kim olduğunun bilinmemesi, (hadisin sıhhati açısından) büyük bir eksiklik değildir" demektedir.

[378] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 136-138.

[379] Rubeyyi' bu sözüyle kendisinden hadisi nakleden Halid b. Zekvan'a hitap ediyor. Ibnu Hacer'in sözkonusu hadisi açıklarken yabancı kadınla halvet bu hususta Rasûlullah'ın özel durumuna dair söylediklerine bak.

[380] Ahmed, Müsned, IV. 359-360 (el-Halebi baskısı); Buhârî, Kitabu'n-Nikah, IX. 166-167; Kitabu'l-Mağâzi, VII. 252; Beyhakî, es-Sünenu'l-Kübrâ, VII. 288-289; Tirmizî, III. 399. Tirmizî, hadisin sahih olduğunu söylüyor.

[381] Buhârî, Kitabu'n-Nikâh, IX. 184-185; Müstedrek, M. 183-184. Hâkim, hadisin Buhârî ve Müslim'in şartlan üzere sahih olduğunu söylemekte ve Zehebî de bunu onaylamaktadır; Beyhakî, es-Sünenü'l-Kübrâ, VII. 288; Ibnu Hacer'in de belirttiği gibi Şureyk'in rivayetinde Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Beraberlerinde def çalan ve şarkı söyleyen bir cariye gönderdiniz mi?" Hz. Aişe: Ne söyleyecek, dedim. Şöyle diyecek buyurdu:

Size geldik size geldik

Kımızı altun olmayaydı,

Esmer buğday olmayaydı

Selâm bize ve selâm size

(Bu gelin) yörenize gelmezdi.

Kızlarınız beslenmezdi.

Ibnu Hacer, rivayeti naklettikten sonra rivayet hakkında herhangi bir değerlendirme yapmamaktadır. Ancak Heysemî, Mecmau'z-Zevaid'de Taberânİ'nin el-Evsat'ta bu rivayeti naklettiğini, senedde Revvâd b. el-Cerrah'ın bulunduğunu, Ahmed ve Ibnu Main'in bu şahsın sıka olduğunu söylediklerini, ancak onda zayıflık bulunduğunu zikreder. Nasiruddin el-Elbânî ise, Âdâbu'z-Zifaf fi's-Sünne isimli eserinde, hadisin başka tariklerinin bulunduğunu ve bunların hadisi kuvvetlendirdiklerini belirtir. Netice olarak hadis, hasen bir hadistir.

[382] et-Tayalisî, Müsned, s. 169; Nesaî, II. 92; Müstedrek, II. 184. Hâkim, Buhârî ve Müslim'in şartları üzere hadisin sahih olduğunu belirtmekte ve Zehebî de bunu onaylamaktadır. Beyhakî, es-Sünenü'l-Kübrâ, VII. 289

[383] Said b. Mansur, Sünen, Mil. 160-161

[384] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 138-140.

[385] Tirmizî, Kİtabu'n-Nikâh, III. 397. Tirmizî, hadisin hasen olduğunu kaydeder. Nesaî, Kİtabu'n-Nikâh, II. 91; Ibnu Mâce, Kİtabu'n-Nikah, I. 611; Müstedrek, II. 184. Hâkim, hadisin Buhârî ve Müslim'in şartları üzere sahih olduğunu belirtmekte ve Zehebî de bunu onaylamaktadır.

[386] Müstedrek, II. 184

[387] Said b. Mansur, Sünen, M Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 140-141.

[388] Feth, II. 354 Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 141.

[389] Gerdekten önce veya sonra verilen ziyafet

[390] en-Nikaye, V. 226

[391] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 141.

[392] Velime'nin lügat anlamı için bk. el-Lisan, XVI. 129-130; Fethu'l-Bârİ, IX. 198

[393] Dr. Muhammed Ebu’n- Nur, Kur’an ve Sünnette Evlilik, Uysal Yayınları: 142.

[394] Buhârî, Kitabu'l-Buyu1, IV. 222, Kitabu'l-Menakıb, VII. 89; Müslim, Kitabu'n-Nikâh, II. 1042; Nesaî, Kitabu'n-Nikâh, II. 94; Muvatta, Kitabu'n-Nikâh, II. 545; Ebû Dâvud, Kitabu'n-Nikâh, II. 317; Tirmizî, Kitabu'n-Nikâh, III. 402; Ibnu Mâce, Kitabu'n-Nikâh, I. 615; Beyhakî, es-Sünenü'l-Kübrâ, VII. 258; Müsned, III. 165, 190, 204, 226, 271 (el-Halebi baskısı).

[395] Hafız Ibnu Hacer'in Feth'te belirttiği gibi bu hadisi Ebu'ş-Şeyh ve Taberâni, el- Evsafta nakletmektedir.

Velime'nin hak olduğuna dair Tirmizî (III. 404), Ibnu Mes'ud'dan şu mertu hadisi nakletmektedir: "Birinci günün yemeği hak, ikinci günün yemeği sünnet ve üçüncü günün yemeği ise gösteriştir. Her kim gösteriş yaparsa Allah da (kıyamet günü) onu teşhir eder."

Tirmizî, bu hadis hakkında şu değerlendirmeyi yapmaktadır: Ibnu Mes'ud'un bu hadisini merfu olarak sadece Ziyâd b. Abdillah'ın rivayetinden bilmekteyiz ki bu zatın garip ve münker rivayetleri çoktur. Buhârî'nin şöyle

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Kuran ve Sünnette Evlilik => Konuyu başlatan: Hadice üzerinde 24 Eylül 2010, 10:53:18