Sûre başlangıçlarına kısa bir bakış

Sûre Başlangıçlarına Kısa Bir Bakış

Mekkî sûrelerin biri, - gördüğümüz gibi - hece harfleriyle başlamaktadır. Allah, Kitabından bazt sûreleri bu harflerle başlatır. İşte bu hec&ier, önemlerinden dolayı onları incelemeye bir konu ayırdık ki, varlıkların hikmetini tesbit edebilelim.

Kur'an-ı Kerîm'de bu tür sûre başlangıçlarının çeşitli şekilleri vardır. Bazıları basit olup tek bir harften meydana gelmiştir. Üç sûre bu durumdadır. Bunlar: Sâd, Kât, ve e!-Kalern süresidir. (Sûre numaraları: 38, 50, 68) Birinci sûre harfiyle ikincisi harfiyle ve üçüncüsü de harfi ile başlamaktadır. On sûre de iki harf ile başlamaktadır. Bunların yedi tanesi harften İle başladıklarından onlara «el-Havâmîm» ismi verilmiştir. el-Hâvâmîrn kırkıncı sûreden başlayıp kırk altıncı sûre ile son bulurlar. [303] Bu sûreler arasında sadece kırkîkinci sûredeki) eklenmiştir. İki harfle başlayan diğer sûreler ise şunlardır: Yirminci sûre, ite yîrmiyecfinci sûre, « ^J»» ile ve otuzsekînci sûre « yj » ile başlamaktadır. Üç harf ite başlayan sûrelere gelince, bunlar onüç sûre olup altı tanesi ile başlamaktadır. Buniar, 2, 3, 29, 30, 31, ve 32 numaralı sûrelerdir. [304] Beş tanesi de«^l »ile başlamaktadır ki bunlar da Yûnus, Hûd, Yûsuf, İbrahim ve el-Hicr sûreleridir. (Sûre numaralan şöyledir: 10, 11, 12, Î4, 15) Onatttncı ve yirmîsekizînci sûreler de ile başlamaktadır. [305] Hecelerle başlayan sûrelerden geri kalanlardan ikisi dört harfle başlayıp, biri el-A'raf süresidir ve harfleri ile başlamaktadır. Diğeri ise, er-Rad sûresi olup aji» ile başlamaktadır. Sûrelerden bir tanesi de beş harf ile başlayıp Meryem süresidir ki harfleri ile başlamaktadır..

Bu tafsilatlı izahtan sonra sûrelerin başlarında kullanılan harflerin yir-mtcfokuz harf ve onüç şekil üzere olduğu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca encok kullanılan harfler sırasıyla şunlardır: son olarak da «ii» ve «j» harfleridir. Sûre başlarında gelen bu harfler tekrarsız ondört olup sayı olarak hece harflerinin yarısıdır. Bazı mü-fessirier buradan hareketle şöyle demişlerdir: «Kur'an-ı Kerîm'de bu hece harflerinin zikredilmesi bu Yüce Kitabın bilinen hece harflerinden meydana geldiğine delâlet etmek içindir. Bu harflerden bir kısmı yalnız başına getirilmiş ve tamamı da kelimeler halinde telif edilmiştir ki Arablor açısından Kur'an'ı Kerîm'in, bildikleri harflerle indiği vuzuha kavuşsun. Böylece benzerini getirmekten âcfz olduktan fsbat edilmekte ve inatlarında devam ettiklerinden dolayı azarlanmaktadırlar. [306] Müfessİrlerden ez-Zemahş bu görüşü uzun uzadıya izah etmiş ve ei-Beyzavî de onun izinden gitmiştir.[307] İbnu Teymiye [308] ve talebesi Hafrz el-Mîzzı [309] de aynı görüşü deste ki em işi erdir.

Bu görüşün sahihleri - düşüncelerine büyük bir hamasetle sarılarak -Kur'an'ın Arabİara, benzerini getirmek üzere meydan okuyuşunun bu düşünceyle daha da vuzuha kavuşup kuvvet kazandığına işaret ediyorlar. Görüşlerini o kadar güçlü bir şekilde ortaya koyuyorlar ki, bu izahları gerçekten takdire şayandır. Kur'an-ı Kerîm, sûreleri başlatan çeşitli hecelerinin toplamı hece harflerinin tamamına denk olmakla ve bu hecelerde kullanman tekrarları attığımızda kalan harf sayılan hece harflerinin yarısı olmakla kalmıyor, aksine, harf çeşitlerinin de yansıra ihtiva ediyor: Boğaz harflerinden [310] harfi, mehrnus (fısıltı şeklinde çıkan) harflerden [311] harfi, dudak harflerinin ikisinden biri olan harfi ve kalkale harflerinden « J-.LB ilh. harfleri. [312] Ayrıca bu harfler bazen teker teker, bazen İkişer, bazen üçer üçer ve bazen de dört ve beş olarak zikredilmişlerdir. Çünkü sözün terkipleri bu şekil üzere ©lup beş harften fazla değildir.

Eğer bugün - Yirminci Astr düşüncesiyle - bu durumda bir tesadüften öte bir şey göremiyor isek de-selef-i salibinin böyle düşünmesine sebep, ancak bu sûre başlarının Kur'an-ı Kerim'de bu şekil üzere tanziminin ezelde takdir edilmiş olmasıdır. Tâ ki, insanlar biribirterine yardımcı olsalar bile onları bu Yüce Kitaba benzer getirmekten aciz bırakarak herşey Kur'an'da mevcud olsun.

Bu harflerin ezeiiliğine olan inanç, onları tefsir etmekten ve onlar hakkında açık bir görüş İleri sürmekten ürküten bir ortamla çevrelenmelerine

sebep olmuştur. Onlar, sadece Ailah tarafından mütaşâbihattandır. Onlar, -eş-Şâ'bî'nin dediği gibi-: «Bu Kur'an'in sırrıdır.» [313] Hz. Ali'nin: «Her kitap için bir öz vardır. Bu kitabın özü de hece harfleridir:» Sözü ile Hz. Ebû Bekir'in: «Her kitabın bir sırrı vardır. Allah'ın Kur'an'ındaki sırrı da sûre başlangıçlarıdır.» sözü bu anlamdadır. Eser ehli İbnu Abbas ve Hulefa-i Raşi-dînden şöyie dediklerini naklederler: «Bu harfler gizli bir ilim ve kapalı bir sırdır. Allah onları bilmeyi kendine mahsus kılmıştır.» [314] Hatta bu harflerin ne anlama geldikleri üzerinde duranlar bile, kesin bir görüş ileri sürmemiş, kendi görüş açılarını açıkladıktan sonra gerçek tevillerini Allah'a havale etmişlerdir. Bu harflerin ezeliliği - diğer sözlere nazaran - daima bir esrarengizlikle çevrili olmalarına sebep olmuş ve bu esrarengizlik de onları bâtınî tefsirlerle çevrelemiştir. Ayrıca bu bâtını tefsirler onlara, gereksiz ve dayanaksız kapalılık elbiselerinin giydirilmesiyle sonuçlanmıştır.

Bu konuda ileri sürülen görüşlerin en kapalı olanlarından biri «cüm-mel» hesabına göre bu harfleri sayarak İslâm ümmetinin ömrünü yahut bir şahsın veya gurubun yüceliğini tesbit etmeye çalışan görüştür..

Ve işte es-Süheylı şöyie diyor: «Sûrelerin başındaki harflerin mükerrer olanları atılırsa geri kalan harfler bu ümmetin bekasına işaret eder.» Ve işte ei-Hûbî, [315] bazı âlimlerin sözünden Beytü'l Mukaddesin 583 senesinde müsiümanlar tarafından fethedileceğini çıkardıklarını rivayet eder. Nitekim dediği gibi de olmuştur. [316] Yine el-Izz b. Abdisse-lam, Hz. Ali'nin âyetinden Muaviye vak'asını çıkardığını rivayet eder. [317]

Şia'dan bazısı, sûre başlarındaki harflerin mükerrerleri hazfedilirse geriye kalan harflerden Ali'nin hilafetini veya onun yolunun doğruluğuna delâlet eder mahiyette sözünü çıkarırlar. Latifeden hoşlanan bazı sunniler de, mükerrerler dışında kalan aynı harflerle şu neticeyi çıkarırlar: [318]

Bu nevi hesaba dayalı neticeler Ebû Câd'ın hesabı» olarak isimlendirilir ki, âiimler şiddetle buna karşı çıkmış ve ondan sakınmış-iardır. İbnu Haeer el-Askalânî [319] bu hesabı «batıl sayarak ona itimât etmenin caiz olmadığını söyler. İbnu Abbas'ın Ebû Câd hesabından sakındırdığı ve onu sihir cümlesinden saydığı sabittir. Aslında bu uzak da değildir. Bu hesabın şeriatte yeri yoktur.» [320]

Hiç şüphesiz sofilerin bâtını tefsirleri hakkındaki görüşleri lafzen daha garip, mânâ bakımından da daha girifttir. Bu hususta eş-Şeyh Muhyid-din b. Arabtnin «el-Futûhâtu'l - Mekkiyyey- isimli kitabındaki sözleri en güzel delildir. O, özet olarak şöyle demektedir: [321]

«Bilesin ki, bilinmeyen sûre başianmn sûre başlarının hakikatini ancak mana ehli bilir. Allah onları 29 sûre kılmıştır ki bu, en mükemmel şekildir. «Aya da Menziller takdir ettik.» 29 feleğin temel direği olan kutubtur. O, varlığının illetidir ki, bu da, Âlu İmrân süresidir. Bu olmasaydı 28 i sabit olmazdı. Tamamı - harflerin tekrarı ile birlikte - 78 harftir. 8 sayısı biz' (kusur) in hakikatidir. Rasûlüllah (s.a.v.)

buyurmaktadır. Bu harfler de 78 dîr. Bir kul sûrelerinde geçen bu harflerin hakikatini bilmeden imanın sırrını tamamlayamaz...» Nihayet başka bir yerde de şöyle demektedir: «Daha sonra Allah Teâlâ bu harfleri mertebe mertebe kılmıştır. Kimi mevsûl ve kimi de maktûdur. Kimi müfred, kimi tesniye ve kimi de cem'dir. Sonra, her vasılda katı' ve her katı'da vasıl bulunduğuna dikkat çekmiştir. Vasi! da fasıl da, hem cern'de ve hem de Cem'în dışında sözkonusudur. Vasıl yalnız başına farkın kendisindedir. Bundan yalnız başına zikrettiği, ezelde kulun resmînin fenasına işarettir. Tesniye kıldığı ise, şu anda kulluğun resminin varlığına işarettir, Cem' kıldığı da, sonu gelmeyen mevârid ite ebede işarettir. İfrâd, ezelî deniz. Cem' ebedî deniz ve tesniyede beşerî olan Muhammedi berzah içindir. Sözkonusu ettiğimiz bu meselede elif, tevhide işaret, mim, yok olmayan mülke ve aralarındaki lâm ise aralarında bir bağdır...» [322]

Sûfîierin bu şatahâti, kendi özel görüşlerini haber verir. Oünkü sadece kendi zevk ve vecdleıine dayanır. O halde b'u gibi görüşler sûrelerin baş-iangiçian hakkında İstâmî tefsirle ilgili doğru bir düşünce vermekten uzaktır.

Bu keşıiıekeşlik ve muammalık çerçevesinde bazı kimseler de, ne mutasavvıfların ıstılahlarını kullanırlar ve ne de Ebû Câd ve diğerlerinin hesaplarına dayanırlar. Bunlara göre de, sûreleri başlatan bu hece harflerinden her biri, Allah Tealâ'nın isimlerinin birinden alınmıştır. Yahut her harften bir kelime kurarak cümleler .kurup bu cümleler ve sonraki âyetlerle arasında ilişki kurdular. Yahut bu cümlelerle, sûrenin maksadını ifade etmeye çalıştılar. İbnu Abbas'ın hakkındaki sözü buna misaldir.Ona göre Kerîm, HâdîHakîm, Alîm da Sadık

[323] isimlerinden alınmıştır. Yine onun {Ben Allah'ım, görürüm)

[324] « ufall ı (Ben Allah'ım açıklarım) [325] manasında olduğunu söylemesi de bu tür tefsire girer. harflerinin (Tur-ı Sına ve Musa} anlamında olduğunu söyleyenlerin görüşü de buna dahildir. Bunlara göre bu harflerle başlayan iki süre de Hz. Musa'nın Tûr-i Sina'da başından geçen haberleri anlatılmaktadır. [326]

Bütün görüşlerdekî tahmin ve zanlar herkes tarafından açıklıkla görünecek durumdadır. Zikrettiğimiz harflerin hepsi için çeşitli görüşler ileri sürülmüş ve herkes ayrı bir yol takip etmiştir.[327] İbnu Abbas'ın kendisinden

hakkında başka bir görüş nakledilmiştir. Buna göre de bu har...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın