Müstakil konu çalısmaları

II. MÜSTAKİL KONU ÇALIŞMALARI

Kur'ân ilimlerinin yazılmaya başlandığı İslâm tarihinin erken dönemlerinden itibaren Kur'ân ilimleri sahasında müstakil konu çalışmaları da varolagelmiştir. Hatta Kur'ân ilimleri alanında telif evvela müstakil konu alanında başlamıştır. Zira Kur'ân ilimleri kapsamına giren konuların çoğu, bir kitabın bir bölümüne sığmaktan çok daha geniştir. Oysa Zerkeşî'nin el-Burhan'ı olsun; Suyutî'nin el-İtkan'ı v.b. olsun birçok konuyu bir arada ihtiva etmektedir. Örneğin el-İtkan, Kur'ân ilimlerinden 80 konu/dal içerir. Tabiatıyla bu kadar konu kalabalığı içerisinde yer alan konuların çoğu özet olarak verilmiş, detayına inilmemiştir. Konunun tam olarak anlaşılması, tüm boyutlarıyla incelenebilmesi için bağımsız olarak kaleme alınması gerekir.

Geçmiş alimlerimiz, Kur'ân'ın faziletleri, kasemleri, meselleri, garibi, i'cazı, i'rabı, adabı, tecvidi, kıraati, vucüh ve nezairi, edebî sanatları, nüzul sebebleri, îcazı, belagatı, vakf-ibtida ve nesih gibi birçok konuda müstakil eserler yazmışlardır.[78] Konuyu müstakil olarak inceleyen yazarlar, daha detaylı irdeleme imkanına sahiptirler. Bu itibarla eskide olduğu gibi günümüzde de her hangi bir konuyu daha etraflı bir şekilde incelemek isteyenler onu bağımsız olarak kaleme alırlar. Bu çalışmalar günümüzde hayli artmıştır. Ayrıca ilerde de göreceğimiz gibi bugün Kur'ân ilimleri sahasında yeni çıkan bazı konular vardır. Bu tür konuların münferid bir şekilde kaleme alınması gerekir. Şu veya bu sebebten ötürü bugün Kur'ân ilimleri müstakil konu çalışmaları alanında daha evvel sahip olduğumuzdan daha zengin bir bibliyografya ile karşı karşıyayız. Bu da oldukça sevindiricidir. Örnek olarak şunu söyleyebiliriz;

Kur'ân üslûbu veya üslûbun elemanları olan nefy, nehy, takdim, te'hir, hazf, iltifat v.b ile ilgili müstakil çalışmalar günümüzde daha fazla bir ivme kazanmıştır. Eski alimler bunları ya Ulumu'l-Kur'ân veya İ'caz konusu altında işlemekteydiler. Günümüzde ise bunların müstakil eserler halinde incelendiğini görmekteyiz. Çok ciddi insanî bir tecrübe, çaba ve fikir telahukunun neticesi olarak günümüzde fennî, beşerî ve dinî ilimlerde büyük bir genleşme ve ayrışma gözlenmektedir. Bu genleşme ve ayrışmanın tabii sonucu olarak beşerî ve dinî ilimlerde ciddi bir sistematize olayı müşahede edilmektedir.

Kur'ân'ı Kerimle ilgili ilimler de, bundan nasibini almıştır. Bunun için Kur'ân ilimlerine muhtelif zaviyelerden baktığımızda bazı yeniliklerin ortaya çıktığını görmekteyiz. Mesela, Seyyid Kutub'un et-Tasviru'l-Fenniyyu fi'l-Kur'ân adlı eseri Kur'ânî anlatımı yepyeni bir üslûp ve muhteva ile irdelemeye çalışan ve bize göre büyük ölçüde başarılı olan teknik bir çalışmadır. Daha evvel de işaret ettiğimiz gibi Malik b. Nebi'nin ez-Zahiretu'l-Kur'ân'iye'si de Kur'ân'ın Allah kelamı olduğunun ispatını yeni bir yaklaşımla ele alan ciddi bir çalışmadır.

Yine daha evvel değindiğimiz gibi bu yenilenmenin bir tezahürü olarak Kur'ân'ın bazı yönlerinin yeni bir formla ele alındığını görmekteyiz. Yenilenmenin açıkça görüldüğü Kur'ânî sahalar şunlardır:

a) Kevnî âyetlerin yorumu,

b) Kur'ân kıssa, mesel..vb.ni psikolojik, pedagojik ve sosyolojik bakış açılarıyla değerlendirmeye tabi tutan çalışmalar

c) Kur'ân İ'cazı

d) Kur'ân anlatımının teknik yönü

e) Genel olarak Kur'ân'da, özel olarak sûrelerinde konu birliği

f) Tefsir ekolleri ve tarihi

g) Kur'ân'da yer alan bazı içtimaî, siyasî, hukukî ve tarihî konuların modern bir bakış açısıyla kaleme alınışı

h) Kur'ân üslûbu

ı) Kur'ân tarihi,

j) Kur'ân semantiği

k) Kur'ân filolojisi

l) Eleştirel çalışmalar
m) Tefsir kaynaklarından birinin veya bir kaçının tanıtımı

p) Mu'cem çalışmaları

Tesbit edebildiğimiz değişim ve yenilenmenin belirgin bir şekilde görüldüğü alanlar bunlardır. Bu alanlarda bizim sözünü ettiğimiz yenilik şudur: Konular, klasik muhtevadan ayrı bir muhteva ve eski metodlara değişik bir metod ve yeni bir bakış açısıyla ele alınmaktadır. Buna, bir kısmına daha evvel işaret ettiğimiz şu eserleri örnek verebiliriz: Draz'ın en-Nebe'ul-Azim ve el-Medhal ile'l-Kur'ân'ıl-Kerim'i, Abdülmecid el-Beyanunî'nin Darbu'l-Emsal'i, Malik b. Nebi’nin ez-Zahiretu'l-Kur'âniye'si, Mustafa Sadık er-Rafii'nin İ'cazu'l-Kur'ân'ı, Dr. Adnan Şerifin es-Sevabitu'l-ilmiye fi'l-Kur'ân'ı, Mahmud Hicazi'nin el-Vahdetu'l-Mevadiyye fi'l-Kur'ân’ı ve tefsir usulüyle ilgili tüm çalışmalar.

Dikkatimizi çeken bir husus da şudur :

Kur'ân ilimleri sahasında yapılan münferid konu çalışmaları genellikle yeniliğin olduğu bu alanlarda olduğu gibi klasik konulardan da nesih, kıssa, mesel, garip, gramer, tecvid, fezail, kıraat, israiliyat ve konulu tefsir sahalarında da belirgin bir şekilde görülmektedir.

Bu durumda şunu söyleyebiliriz: Kur'ân ilimlerinde münferid konu çalışması daha çok, yeni ortaya çıkan veya değişimin olduğu konulardadır. Öyleyse biz burada her iki alanla ilgili bazı eserleri örnek olarak bazen kısa ve öz olarak, bazen de detaylı bir şekilde tanıtmaya çalışacağız.[79]

[78] Bkz. es-Suyutî, el-İtkan, I, 20-23; ez-Zerkanî, 1, 31-32; es- Salih, a.g.e., s.121-126; el- Kattan, a.g.e., 12-13; er-Rumî, a.g.e., s. 41-44; Çiçek, M.Halil, Ebu'l-Beka el-Kefevî’nin Külliyatında Tefsir ve Kur'ân İlimleri, selç. Ün. Doktora tezi basılmamış, s. 106-108.

[79] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 47-49.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın