Üçüncü merhale

Üçüncü Merhale:

Hz. Osman döneminde Sahabeden Huzeyfetu'l-Yeman Şam ordularıyla Ermenistan ve Azerbaycan üzerine yürümüştü. Gazve esnasında Şamlı askerlerle Iraklı askerlerin Kur'ân okuyuşunda ihtilaf ettiğini müşahede etmiş ve ihtilaflar kendisini endişelendirecek derecede keskindi. Hayli tedirgin olmuştu.[443] Zira Kur'ân okuyuşundaki ayrılıklar Müslümanların birbirlerini tekfir edecek seviyeye ulaşmıştı.[444] Tehlikeyi farkeden Hüzeyfe Hz. Osman'a tehlike büyümeden; Yahudi ve Hıristiyanların kitaplarında düştükleri ihtilafa düşmeden evvel ümmete yetişmesini söyledi.[445] Nitekim Hz. Osman da buna benzer bir ayrılığı Medine'de okula giden çocuklar arasında görmüştü.[446]

Hz. Osman hemen harekete geçerek sahabeyle istişare edip Müslümanları tek mushaf (kıraat) üzere birleştirmeye karar verdi.[447]

İbnu Hacer'in tesbitine göre Hz. Osman Kureyş ve Ensar'dan 12 kişilik bir komisyon teşkil ettirdi.[448] Rivayetlerden anlaşıldığına göre Hz. Osman en iyi katip olan Zeyd b. Sabit’i, Arapların en fasihi olan Said b. el-As'ı bu komisyonda görevlendirip Said okusun Zeyd yazsın emrini verdi.[449] Bu arada Hafsa (r.a.).validemizin yanında bulunan Hz. Ebubekir'in topladığı nushafı da getirtirler.[450]

Metin tesbiti için oluşturulan 12 kişilik komisyonda metin yazımı için dört kişiden oluşan bir alt komisyon daha bulunmaktaydı. Biri Ensari üçü Kureyşi olan bu alt komisyon şu kişilerden meydana geliyordu. Zeyd. b. Sabit (Ensari) Abdullah b. ez-Zubeyr, Said b. el-As ve Abdurrahman b. el-Haris b. Hişam (bu son üç kişi Kureyşidir)[451]

Bu heyet dört veya beş yahut yedi mushaf yazdı. [452] Hz. Peygamber (s.a.v.)'in son kez Cibril (a.s.)'e yaptırdıkları kontrol (arzi-ahir)'e uygun[453] bir şekilde, çok büyük bir titizlik ve duyarlılıkla yazılan bu mushaflardan birer nüsha şu şehirlere gönderildi:[454] Mekke, Şam, Yemen, Bahreyn, Basra, Küfe. Bir nüsha da Medine'de bırakıldı.[455]

Yazım işlemi tamamlandıktan sonra Hz. Osman yukarıda ismi geçen şehirlere birer nüsha göndermeyi ve sahabeden muhtelif şahıslar nezdinde bulunan tüm mushafların yakılmasını emretti.[456] Sahabe de bu emri tereddütsüz olarak yerine getirdiler.[457] Îbnu Mes'ud önceleri yazım komisyonuna alınmadığı için tepki gösterdi ise de; sonunda o da çoğunluğa katıldı.

Hz. Osman bu icraatıyla ümmeti tek kıraat üzerine birleştirerek kıraetlerin ihtilafından kaynaklanan büyük bir karmaşa ve kargaşadan kurtarmıştır.[458]

İlim çevrelerinde Hz. Osman'ın bu icraatı Kur'ân cem'i olarak bilinmektedir ve öylece de ilim literatürüne geçmiştir. Ancak biz bu isimlendirmeyi şu şekilde daha isabetli buluyoruz: Hz. Osman'ın Kur'ân Kıraati tevhidi. Zira Kur'ân'ın cemi (toplanması) ifadenin tam anlamıyla Hz. Ebubekir döneminde gerçekleşmişti. Hz. Osman'ın yaptığı iş ise, onu yeniden toplamaktan ziyade insanları yeniden yazılacak mushaflar vasıtasıyla tek kıraat üzere birleştirmektir. Nitekim Hz. Osman’ı harekete geçiren olay da bunu göstermektedir.

Konuları özet olarak sunmayı tercih ettiğimiz için Kur'ân tarihiyle ilgili birçok hususu kaydedemedik.

Oryantalistler İbnu Mes'ud'un yazım komisyonunda bulunmayışından ötürü alıngan olmasını evvelki mushafların yakılmasını ve Kıraetler gibi birçok konuyu asli hüviyetinden saptırarak başka mânâya çekerler. Müslümanların Kur'ân'a karşı güvenini sarsmak için bu gibi birçok yaklaşımlarına da bilimsellik, objektiflik vb. bazı şatafatlı, güven telkin edici isimler giydirdiler. Bu ciddiyetsiz ve ilim dışı çalışmalarını ilim dünyasına ilim adına sundular. Bunun farkında olan Müslüman alimleri, bunlara cevap vermek için ileri sürdükleri şüphelere tek tek mukni cevaplar verdiler. Günümüzde de, çağdaş alimlerin çoğu Ulumul Kur'ân sahasında yazdıkları eserlerinde Kur'ân tarihi konusunu kaleme alıp o konudaki müsteşriklerin eleştirilerine cevap vermektedirler.[459] Bazıları da bu hususta müstakil eserler yazdılar. Bu konudaki eserlerin listesini sunarken anlaşılacağı gibi bu sahada birçok müstakil eser yazılmıştır. Biz temin edebildiğimiz Muhammed Hamidullah’ın Kur'ân Tarihi ile Dr. Abdussabur Şahin'in Tarihu'l-Kur'ân adlı eserini tanıtıp diğerlerinin isim listesini sunmakla yetineceğiz.[460]

[443] Buhari, II. 196-197; Ebu Şame, s. 50; el-Cezâiri, s. 102.

[444] ez-Zerkani, I. 248. el-Cezairi, s. 103.

[445] el-Buhari, II, 197; Ebu Şame, s. 50; Ahmed b. Hacer el-Askalani.

[446] el-Askalani, IX, 18, er-Rumi, 94;

[447] el-Askalani, IX, 19, el-Cezairi, s. 103; Ebu Şame, s. 68.

[448] el-Askalani, IX, 19, el-Cezairi, s. 103; Ebu Şame, s. 68.

[449] el-Askalani, IX, 19, el-Cezairi, s. 103; Ebu Şame, s. 68. er-Rumi, s. 96.

[450] el-Buhari, III, 197.

[451] ez-Zerkani, I, 250; er-Rumi, s. 96 Ebu Şame, s. 58-60.

[452] el-Askalani, IX, 20.

[453] el-Askalani, IX. 19, ez-Zerkani, I, 250. er-Rumi, s 99.

[454] el-Askalani, IX, 20.

[455] A.y. el-Askalani, Fedailu'l-Kur'ân, Beyrut 1986. s. 44.

[456] A.e. IX, 20-21; ez-Zerkani, 1,253;,Ebu Şame, s. 51.

[457] ez-Zerkani, l, 254.

[458] Muhammed Şemseddin İbnu'l-Kayyim el-Cevziyye, et-Turukul-Hükmiyye fi Siyaseti'ş-Şeriyye, el-Kahire, tr s. 2,5. 24. Biz bu tesbitte bulunduktan sonra kitap karıştırırken el-Cezairi’nin ayni görüşü el-Haris el-Muhasibi'den aktardığını gördük. Allah'a hamd ettik. bkz. El-Cezairi, s. 104 Halil Çiçek.

[459] Bkz. ez-Zerkani, I, 256-282, Ebu Şehbe, s, 255-277.

[460] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 182-184.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın