Kuran semantiği

KUR'AN SEMANTİĞİ

İlk etapta bakıldığında semantiğin kavram olarak anlaşılmasının kolay olduğu sanılabilir. Ne yazık ki durum hiç te öyle değildir.Özellikle Kur'an semantiği alanında uzman olan Toshihiko Izutsu'nun açık yüreklilikle kaydettiği şu ifadeler semantiğin kavram olarak anlaşılmasındaki zorlukları dile getirmektedir: "Maelesef bugün için semantik hakkında söylenecek şey, bunun şaşkınlık verecek derecede karışık olduğudur. Semantik bilgisine yabancı insan için semantik hakkında genel bir fikir sahibi olmak dahi imkansız olmasa da pek güçtür."[276] Semantik kavramının anlaşılmasındaki bu güçlük konunun yeni olup henüz gereği kadar yayılıp tahkik edilmemiş olmasının yanısıra Izutsu'ya göre ilgi alanının çok geniş olmasıdır. Manası olan her şey semantiğin konusu olabilir.[277] Bu kavram hakkında okuyucuya kısa bir bilgi vermek için Izutsu'nun semantik kavramı hakkında kaydettiği şu malumatı aktarmakla yetineceğiz: "Semantik, kelimenin anlam dereceleridir."[278] Yani bu kavram herhangi bir kelimenin farklı alanlar itibariyle geçirmiş olduğu evreleri incelemektedir. "Anlam dereceleri " deyiminden basitçe bunu anlamak mümkün ise de Izutsu bununla yetinmeyerek semantik kavramını çok daha karmaşık bir alana çekerek ona felsefî bir kimlik kazandırma çabasına girer ve şöyle der: "Mana incelemesi olarak semantik tamamıyla yeni bir oluş ve varlık kavramına dayalı olan ve henüz mükemmel bir sentez idealini başarmaktan uzak, çeşitli bilim dallarının üzerinden aşan yeni bir felsefe çeşidinden başka bir şey değildir."[279] Izutsu biraz daha değişik bir kulvara geçerek Semantik'ten neyi anladığını da şu şekilde izaha çalışır: "Benim anladığıma göre semantik, bir dilin anahtar terimleri üzerindeki tahlilî bir çalışmadır. Bu çalışma, yalnız konuşma aleti olarak değil, bundan daha önemli olmak üzere kendilerini kuşatan dünya hakkındaki anlayış ve düşüncelerinin de aleti olarak o dili kullanan halkın, dünya hakkındaki düşüncelerini kavramak için yapılır. Bu suretle semantik, bir çeşit weltanschaungslehre, bir ulusun, tarihinin şu veya bu önemli devresindeki dünya görüşünün mahiyet ve yapısı hakkında bir çalışmadır."[280] Buna göre semantik kısaca şu olsa gerek: "Bir kelimenin herhangi bir alan itibariyle geçirmiş olduğu dil evrelerinin tahlili ve ilgili alanda varılan son anlam evresinden dünya görüşünün tesbitidir."

Kur'ân semantiğine gelince, yukarda vermeye çalıştığımız bilgiler bize bu konuda genel bir bilgiyi verebileceği kanaatini taşımakla beraber Kur'ân semantiğinin ilgi alanını da kaydetmemiz konu bütünlüğü açısından daha faydalı olacağını düşünüyoruz. Izutsu Kur'ân semantiğinin ilgi alanını şöyle izah eder: Kur'ân semantiği, bu kainatin nasıl meydana geldiği, dünyanın en büyük elemanlarının neler olduğu ve bunların birbirleriyle ilişkilerinin ne biçimde kurulduğu sorunlarıyla ilgilenmektedir.[281] Izutsu burda da semantiğe felsefî bir anlam vermeye çalışarak onun bir çeşit ontoloji olduğunu ileri sürer.[282]

Kur'ân semantiği sahasında bilebildiğimiz kadarıyla Müslüman alimler tarafından derli toplu müstakil bir çalışma yapılmış değildir. Buna nüve teşkil edebilecek bazı bilgiler dağınık bir şekilde bulunsa bile, bugünkü modern bir yapıya benzer sistemli bir çalışma mevcut değildir. Semantiğin belirgin alanı olan kelimelerin esas (luğat) mânâsından ikinci (İslamî) mânâya geçiş hususunu Rağib el-İsfehanî (ö.502/1108) el-Müfredat’ında; Kurtubî (ö.671/1273) Tefsirinde bol bol işlemektedirler. Ancak semantiğin diğer önemli iki konusu olan bir kelimenin semantik alanına giren diğer kelimelerin tesbit ve incelenmesi ile kelimelerin kazandığı yeni anlamlardan belirli bir dünya görüşünü yakalama hususlarına hiç değinmezler.

Kur'ân semantiğine kaynak olabilecek en eski kaynaklardan biri de Ebu Hatem Ahmet er-Razî'nin (ö.322/934) ez-Ziyne fi'l-Kelimati'l-Îslamiyeti'l-Arabiyye adlı eseridir. Ancak kitap elimizde olmadığı için muhtevası hakkında fazla bir bilgiye sahip değiliz. Ne var ki, kitabın İslamî kelimelerin, cahiliye'den İslamî mânâya geçişlerini işlediğini Dr. Abdu'l-Al Salim’in ifadelerinden öğreniyoruz.[283] Bilebildiğimiz kadarıyla bu konudaki en derli, toplu ve en sistemli çalışmalar, Prof. Dr. Toshihiko Izutsu'nun çalışmalarıdır. Bu çalışmalar Kur'ân araştırmacılarına yeni bir alan açmakta veya en azından araştırmacının fazla dikkatini çekmeyen bir sahayı dikkatine sunmaktadır. Dolayısıyla Kur'ân Semantîği'nin sistematize edilmiş olması sayesinde çağımızda Kur'ân ilimlerinde yeni gelişen bir ilim dalını elde etme imkânına kavuşmuş oluyoruz. Daha evvel ifade ettiğimiz gibi Kur'ân Semantiği ile ilgili gördüğümüz en sistemli çalışma İzutsu'nun çalışmalarıdır.

Izutsu'nun semantik sahasında üç eseri vardır.

1. Kur'ân'da Allah ve însan

2. Kur'ân'da Dinî ve Ahlakî Kavramlar

3. İslâm Düşüncesinde İman Kavramı

Birinci eser Prof. Dr. Süleyman Ateş tarafından Türkçe'ye çevrilmiştir. Diğer iki eser Selahaddin Ayaz tarafından Türkçe'ye tercüme edilmiştir. Ancak gördüğümüz kadarıyla Sayın Ateş'in çevirisi daha düzenli ve akademisyenler için daha faydalıdır. Çünkü hoca, çeviride âyet, hadis, şiir ve diğer Arapça cümlelerin hem Arapçasını hem de Türkçe'sini vermiştir. Böylece okuyucu semantiğin espirisi olan kelimenin cahili ve İslamî kullanımını direk görüp karşılaştırmak suretiyle değerlendirme imkânını elde etmiş olur. Sayın Ayaz’ın iki çevirisinde ise, 'Türk okuyucusunu sıkmamak için olsa gerek' Arapçalar verilmiyor. Halbuki semantiğin esprisini yakalama noktasında bu büyük bir kayıptır.

İşte bunun için biz sadece Sayın Ateş'in çevirdiği 1. eserin tanıtımını yapıp diğer iki eserin ismini vermekle yetindik. İmdi biz fazla detaya girmeden kitabın tanıtımına geçeceğiz.[284]

[276] Izutsu Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve insan, çev. Süleyman Ateş, Kevser Yayınları, Ankara, trsz. s. 14.

[277] Izutsu Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve insan, çev. Süleyman Ateş, Kevser Yayınları, Ankara, trsz. s. 14..

[278] Izutsu Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve insan, çev. Süleyman Ateş, Kevser Yayınları, Ankara, trsz. s. 14.

[279] Izutsu Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve insan, çev. Süleyman Ateş, Kevser Yayınları, Ankara, trsz. s. 14.

[280] Izutsu Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve insan, çev. Süleyman Ateş, Kevser Yayınları, Ankara, trsz. s. 15.

[281] Izutsu Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve insan, çev. Süleyman Ateş, Kevser Yayınları, Ankara, trsz. s. 15.

[282] Izutsu Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve insan, çev. Süleyman Ateş, Kevser Yayınları, Ankara, trsz. s. 15.

[283] Bkz. Abdu'l -Al Salim Makram, Kadaya Kur'âniyyetün Fi Dâvi'd-Dirasati'l-Lugaviyye, Beyrut, s. 60-70

[284] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 117-120.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın