|
Konu Başlığı: Dırasetun fit tefsiri ve usulihi Gönderen: ღAşkullahღ üzerinde 14 Mayıs 2011, 16:17:30 3- Muhyiddin Baltacı-Dırasetun fi't-Tefsiri ve Usulihi: Kitap, Katar Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Muhyiddin Baltacı'nın telifidir. Fihristlerle beraber 239 sayfadan meydana gelen bu eser, 1987 senesinde birinci baskısını yapmıştır. Kitap dört fasıldan oluşur. Birinci fasıl (s. 7-40) tefsir ve te'vile dairdir. Ama başlığa rağmen fasılda daha değişik konular işlenmektedir. Şöyle ki yazar; Hz. Peygamber (s.a.v.)'in döneminde tefsir ihtiyacı, müffessirin şartları, tefsir ilminin doğuşu, sahabe ve tabiin döneminde tefsir, İsrailiyat, me'sur tefsirde ihtilafın sebepleri, me'sur tefsirin tedvini ve önemli kaynakları başlıkları altında tefsirin ilk dönemleriyle ilgili lüzumlu bazı tarihî malumatı vermektedir. Yazar, ikinci fasılda (s.41-101) tefsirin doğuş dönemlerinde ortaya çıkan Mekke, Medine ve Irak tefsir medreselerini ve bu medreselerin özelliklerini, Mekke medresesinin tabiin öncülerinden Said b. Cübeyr (ö.95/713), Mücahid (ö.103/721), İkrime (ö.105/723) ve Ata b. Ebi Rebbah (ö.114/732); Medine medresesinin tabiin öncülerinden Ebu'l-Aliye (ö.93/712), Zeyd b. Eslem (ö.136/753) ve Muhammed b. Ka'b el-Kurezî (ö.120/738); Irak medersesinin öncülerinden Alkame b. Abdullah (ö.61/681), Mesruk b. el-Ac'da (ö.63/ 683), el-Esved b. Yezid (ö.75/694), Murre b. Şurahbîl (ö.76/695) Amr b. Şurahbîl (ö.109/727), el-Hasan b. Ebi Yesar el-Basrî (ö.110/728) ve Ebu'l-Hattab Katade b. Diame es-Sedusî (ö.H7/735)'yi mercek altına alır. Bunların tefsirdeki yerlerini, kendi aralarında ihtilaflarını ve tefsire olan katkılarını inceler. Bu faslın sonunda yazar, rivayet dirayet tefsir bileşkesinin hicrî ikinci asırda Yahya b. Sellam (ö. 200/815)'ın Tunus kütüphanelerinde el yazması olarak bulunan 30 cüzlük tefsiri ile Taberî’nin H. üçüncü asırda yazdığı tefsirinin temsil ettiğini söyleyerek [257] özellikle Taberî'nin tefsirini uzun uzadıya inceler.[258] Yazar üçüncü fasılda (s. 103-191) tefsir eğilimlerini kaleme alır. Önce dirayet tefsirini, doğuşunu, bunu hazırlayan sebepleri anlatır.[259] Sonra dirayet tefsirinin metodunu ve özelliklerini detaylı bir şekilde sunmaya çalışır.[260] Yazar, tefsirin ikinci eğilimi olarak i'tizal veya kendi deyimiyle aklî tefsiri kaleme alır. Burada bu eğilimin ortaya çıkış sürecini, bunu hazırlayan ilmî, siyasî, içtimaî, fikrî ve kültürel sebeplerini anlatır. Araya Mu'tezilenin usul-ü Hamse'sini irdeliyerek sıkıştırır. Bu eğilimin öncülerinden Zemahşerî tefsirini geniş bir şekilde tanıtır.[261] Üçüncü eğilim olarak yazar, tefsirin lüğavî eğilimini ele alır. Lüğavî eğilimle nahiv, sarf, meani, beyan gibi dille ilgili ilimlerin tefsirde ağırlık merkezini teşkil ettiği eğilim kastedilmektedir.[262] Bu eğilime öncü olarak Ebu Ubeyde (ö.210/825)'nin Mecazu'I-Kur'ân'ına ve el-Ferra (ö.207/822)'ın Mean'il-Kur'ân'ına kıssaca değindikten sonra Ebu Hayyan (ö. 745/1344)'ın el-Bahru'l-Muhit adlı tefsirini geniş bir biçimde tanıtır.[263] Müellif dördüncü bir eğilim olarak tasavvufi tefsir eğilimini ele alır. Ancak 150-170 sayfaları arasında önce geniş bir şekilde tasavvufun menşeini, kaynağını ve gelişmesini ele alıp kritiğini yaparak anlatır.[264] Bundan sonra işarı tefsirin kritiğine geçer; işarı tefsirinin öncülerinden Tusterî ve İbnu Arabi'nin tefsirlerinden bazı örnekler vererek işarî tefsirin bazı çıkmazlarını ilmî bir metodla ortaya koymaya çalışır[265]. Kitapta yer alan tefsir eğilimlerinin beşincisi fıkhı eğilimdir. Yazar, önce fıkhı düşüncenin oluşmasını ve gelişmesini anlatır. Sonra bu eğilimin öncülerinden kabul ettiği Ebu Bekr el-Cessas er-Raz'î (ö.370/980)'nın Ahkamu'l-Kur'ân'ını ve el-Kurtubî (ö.671/1272)'nin el-Cami'u li Ahkamu'l-Kur'ân adlı tefsirini tanıtmaya ve metodlarını belirlemeye çalışır.[266] Yazar, alternatif tefsir eğilimleri adıyla kitabın dördüncü ve son faslını kaleme alır. Burada müellif ilmî tefsiri irdelemiştir, ilmî tefsirin leh ve aleyhindeki görüşleri serdeder.[267] Konunun sonunda leh ve aleyhteki her iki tarafın aşırı ve tepkisel davrandıklarını; dolayısıyla vasat bir yolun takip edilmesinin gerekliliğini vurgular.[268] Yazar son olarak aklî-içtimaî tefsir eğilimini inceler. Bu eğilimin beş temel prensibini ayrı ayrı ele alır. Bu tefsirin öncüsü olarak Muhammed Abduh ve Reşid Rıza'yı kabul eder. Eğilimin beş temel prensibinin kritiğini yapar. Eğilimin öncülerinden nakillerde bulunup gerekli eleştirileri yapmadan geçmez. Kısaca kitap, hem üslûp hem de muhteva yönünden iyi bir eserdir. Bu kitapta istifade edilebilecek birçok şey vardır denilebilir.[269] [257] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 91-92. [258] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 92-101. [259] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 103-106. [260] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 107-115. [261] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 131-144. [262] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 144. [263] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 147-150. [264] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 150-170. [265] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 175-180. [266] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 183-191 [267] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 193-208. [268] Baltacı, Muhyeddin, Dırasatun fi't-Tefsiri ve Usulihi, Beyrut, 1987, s. 207-210. [269] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 108-110. |