Rey Veya Irak Ekolü

Re'y veya Irak Ekolü:

Bu ekolün ilk temsilcisi Hz. Ömer'dir. O, bir yandan Hicazlı hukukçuların başında, bir yandan da, re'y ile içtihada önem verdiği ve hadîs rivayeti konusunda çok sıkı davrandığı için Iraklı fakihlerce önder olarak görülmektedir. Ayrıca Irak ekolü, sonraları Kûfe'ye yerleşmiş bulunan Hz. Ali ve Abdullah b. Mes'ûd gibi bilgin ve hukukçu sahâbîlerin ilim, fetva ve kaza (yargı)larına dayanır. Bu ekol mensuplarının ictihâdları, daha çok re'y ve kıyas üzerine bina edilmiştir. Ortaya çıkmamış olan meseleleri varsayıp bunların hükümlerini açıkladıkları için “takdirî (farazi) fıkıh” denilen nazarî hukuk çalışmaları, Iraklıların eserlerinde göze çok çarpar, [283]

Irak ekolü, Ebû Hanîfe devrine kadar kendisini pek duyuramamıştı. Bu ekolün en büyük imamı, kıyas üstadı Ebû Hanîfe olmuştur, ilk ve ünlü temsilcilerinden şu tabiî fakihlerinin adları anılmaya değer:

1- Alkame b. Kays en-Nehâ'î (Ö. 62 H.)

2- Mesruk b. el-Ecda' el-Hemdânî (Ö. 63 H.),

3- Kadı Şüreyh b. Haris b. Kays (Ö. 78 veya 80 H.),

4- Saîd b. Cübeyr (Ö. 95 H.),

5- Şa'bî, Ebu Amr Âmir b. Şerahil (Ö. yaklaşık olarak, 110 H.). Şa'bî, Irak'ın hadîsci fakîlıi idi. [284]

6- Habîb b. Ebî Sabit el-Kâhilî (Ö, 119 H.),

7- İbrahim en-Nehâ'î (Ö. 95 H.).

Bu arada, Nehâ'î ailesinden ve Alkame'nin yeğenleri olan Esved b. Yezid en-Nehâ'î (Ö. 75 H.) ile Abdurrahman b. Yezid en-Nehâ'î ve Ebû Hanîfe'nin hocası Hammad b. Ebî Süleyman (Ö. 120 H.)'ın adlarını unutmamak gerekir. Nasıl Saîd b. el-Müseyyeb Hicazhlar'ın en etkili fakîhi ise, İbrâhim en-Nehâ'î de Iraklıların imamı idi. [285]

Burada, şuna da işaret etmek yerinde olur kanaatindeyiz: Re'y ve hadîs tarafdarları arasında hayli tartışmalar ve karşılıklı ithamlarda bulunanlar olmuş ise de, tartışma konsu, hadîs'i tanımamak veya büsbütün re'ye yer vermemek değildir. Bunlar arasındaki asıl ihtilaf, rivayet edilen bir kısım hadîslerin sıhhat yönünden değeri üzerindeki anlayış farkından ileri gelmektedir. [286]

[283] A"H. Abdulkadir, a. G. E. S. 151. m.e. Zehra, a. G. E. S. 132. 133.

[284] Zehebi, tezkiretül huffaz, c s. 82

[285] M. Y. Musa tarihul fıkhil islami s. 44 vd. 104.,a.h. absdül kadir a. G. E. S. 151, 154, 157, schact the origins, s. 131, 132

[286] m.e. Zehra a. G. E. S. 31

Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 61-62.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın