Mesâlihi Mürsele Ve İstislahın Tarifi

Mesâlih-i Mürsele ve İstislah'ın Tarifi :

“Mesâlih” Arapça “maslahat” kelimesinin çoğulu olup sözlük bakımından yarar, menfaat ve iyiliğe vâsıta olan şey anlamına gelir. “Maslahat” da, iyi olma, düzeltme, elverişli bulunma vb- anlamlar bildiren “salaha” kökündendir, islâm Hukuku'nda maslahatın karşıtı olarak “fesede”kökünden gelen “mefsedet” kelimesi kullanılır ki, bunun çoğulu da, “mefâsid” dir.

“Zarar” kökünden türemiş olan “mazarrat” deyimi de bu anlamda kullanılır.

“Mürsele” ise, “rasele” 'den türetilmiş olan “ersele-irsal” masdarmdan ism-i mef'ul olup salıverilmiş, başı boş bırakılmış, kayıt ve şarta bağlanmamış şey demektir. O halde sözlük anlamına göre mesâlih-i mürseleyi, dilimize, herhangi bir kayda bağlı olmayan maslahatlar diye çevirebiliriz.

Mesâlih-i mürsele yerine, mesâlih kelimesinin tekili olan maslahat sözü alınarak yapılan “maslahat-i mürsele” terimi de kullanılır.

Mesâlih-i mürsele ile istidlal işine istıslah denilir, îstislahın sözlük anlamı da, maslahat bulunan yönü almak, bir şeyin İslahım, düzeltilip iyi bir hale getirilmesini istemektir. Ayrıca istislâh terimi, mesâlih-i mürsele anlamındada kulanılmaktadır.

Terim olarak mesâlih-i mürsele veya istıslah, hakkında nass, icmâ' ve kıyas gibi emir veya yasak edici şer'î bir delîl bulunmayan ve İslâm'ın ruhuna uygun olan maslahatlara (kamu yararlarına) göre hüküm vermek veya davranmaktır. [637]

İslam hukukunun bu kaynağı, Roma hukukundaki “Corrigere Jus Propter Utilitatem Puplicam” (hukukun kamu yararı düşüncesiyle düzeltilmesi) veya Musevî Talmud şerîatındaki “Mippene Tik kun Ha-' Olam” (dünyayı düzeltme yönünden hareket etme) yollarından birine benzer. [638] Mesâlih-i mürsele veya istıslah, İngilizce'ye, “Utility ot Puplic interests” (zarurî ihtiyaçlar veya kamu menfaatleri) şeklinde çevirilmektedir. [639]

[637] A. Hallâf, Masâdir, s. 3'5,86; M.E. Zehra, Usûl, s. 267; S.Ş. Ansay, Hukuk Tarihinde islâm Hukuku, s. 45.

[638] I. Goldziher, “Fıkıh”, İslâm Ansiklopedisi, c. IV, s. 605.

[639] J. Schacht, An Introdustion to Islamic Law, s. 61; George Makdisî, Arabic and Islamic Studies, s. 447.

Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 137-138.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın