Konu Başlığı: Kıyasın Şartları Beştir Gönderen: Ekvan üzerinde 29 Eylül 2011, 17:51:35 Kıyas'ın şartları beştir: a) Asl'ın hükmünün kendisine özgü (hâss) olduğu başka bir nass ile belirtilmiş olmamalıdır. Asl'ın hükmünün fer'a geçmesi (ta'diyesi) için bu hükmün genel olması da gerekmektedir. Sözgelimi; teheccüd namazı, özel olarak Hz. Peygamber'e vâcib kılınmıştır. [464] Dolayısıyla bu namazı kılmak, her müslüman için vâcib değildir. b) Asl'ın hükmü kıyas'tan udûl etmiş olmamalıdır. Yani hüküm, baştan kıyas'a aykırı ve istisnaî mahiyette olmayacaktır. Meselâ, oruçlu, iken unutarak yiyip içmek affedilmiştir. Yanılarak veya bir şeyin orucu bozacağını bilmeyerek yiyip içme ona kıyas edilemez. Bu itibarla Mecelle'nin 15. maddesinde, Alâ hilafi'1-kıyas sabit olan şey, saire makîsu'n-aleyh olamaz.” denilmiştir. c) Nass'la sabit olan şer'î hüküm, hakkında nass bulunmayan ve asl'ın benzeri olan fer'a ta'diye etmelidir. Yani kıyas konusu olan hüküm, şer'î ve amelî olmalı, onu ifâde eden nass neshedilmiş (mensuh) olmamalı, sebep ve anlamı akıl ile kavranılabilmeli ve bu hüküm, hakkında nass bulunmayan ve asl'ın benzeri olan fer'î meseleye geçmelidir. d) Kıyas ve ta'diyeden sonra asl'ın hükmü, eski hali üzere kalmalıdır. Yani asl'ın hükmü, kıyas'tan sonra değişmemelidir. e) Kıyas, nass'ın herhangi bir lafzını ibtal etmemelidir; çünkü nass, lafız ve manâsıyla kıyas'tan önce gelir. Bu bakımdan nass'a aykırı bir kıyas'a itibar edilmez. [465] [464] Bak. İsrâ: 17/79. [465] Serahsl, Usûl, c. II, s. 149,150 vd. İbn-i Hâcib, bunları asl'ın, hükmünün şartları olarak saymıştır. (Bak. el-Muhtasaru'1-Müntehâ, c. II, s. 355 vd.),, M E. Zehra da, Usûlü'l-Fıkh'nda (s. 223 vd.) bu hususta İbn-i Hâcib'i takip etmiştir. Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 100. |