๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Kıyas Istıhsan ve Istıslah => Konuyu başlatan: Ekvan üzerinde 29 Eylül 2011, 17:51:35



Konu Başlığı: Kıyasın Şartları Beştir
Gönderen: Ekvan üzerinde 29 Eylül 2011, 17:51:35
Kıyas'ın şartları beştir:


a) Asl'ın hükmünün kendisine özgü (hâss) olduğu başka bir nass ile belirtilmiş  olmamalıdır. Asl'ın  hükmünün fer'a geçmesi (ta'diyesi) için bu hükmün genel olması da gerekmektedir. Sözge­limi; teheccüd namazı, özel olarak Hz. Peygamber'e vâcib kılın­mıştır. [464] Dolayısıyla bu namazı kılmak, her müslüman için vâ­cib değildir.

b) Asl'ın hükmü kıyas'tan udûl etmiş olmamalıdır. Yani hü­küm, baştan kıyas'a aykırı ve istisnaî mahiyette olmayacaktır. Me­selâ, oruçlu, iken unutarak yiyip içmek affedilmiştir. Yanılarak ve­ya bir şeyin orucu bozacağını bilmeyerek yiyip içme ona kıyas edi­lemez. Bu itibarla Mecelle'nin 15. maddesinde, Alâ hilafi'1-kıyas sa­bit olan şey, saire makîsu'n-aleyh olamaz.” denilmiştir.

c)  Nass'la sabit olan şer'î hüküm, hakkında nass bulunmayan ve asl'ın benzeri olan fer'a ta'diye etmelidir. Yani kıyas konusu olan hüküm, şer'î ve amelî olmalı, onu ifâde eden nass neshedilmiş (mensuh) olmamalı, sebep ve anlamı akıl ile kavranılabilmeli ve bu hüküm, hakkında nass bulunmayan ve asl'ın benzeri olan fer'î me­seleye geçmelidir.

d) Kıyas ve ta'diyeden sonra asl'ın hükmü, eski hali üzere kalmalıdır. Yani asl'ın hükmü, kıyas'tan sonra değişmemelidir.

e) Kıyas, nass'ın herhangi bir lafzını ibtal etmemelidir; çün­kü nass, lafız ve manâsıyla kıyas'tan önce gelir. Bu bakımdan nass'a aykırı bir kıyas'a itibar edilmez. [465]



[464] Bak. İsrâ: 17/79.

[465] Serahsl, Usûl, c. II, s. 149,150 vd. İbn-i Hâcib, bunları asl'ın, hükmü­nün şartları olarak saymıştır. (Bak. el-Muhtasaru'1-Müntehâ, c. II, s. 355 vd.),, M E. Zehra da, Usûlü'l-Fıkh'nda (s. 223 vd.) bu hu­susta İbn-i Hâcib'i takip etmiştir.

Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 100.