Kıyas Kelimesinin Menşei

Kıyas Kelimesinin Menşe'i:

İslâm hukukunda kıyas, re'y ve ictihâd'ın gelişmesiyle ortaya çıkmıştır. Ferdî akıl yürütme mahsulü olan ictihâd, genel olarak “re'y” adını almaktaydı. Bu, zamanla gelişerek ve sistematik bir şekil alarak “kıyas” (analogy) adını almıştır. [317] Demek oluyor ki kıyas'ın temelini re'y ile ictihâd teşkil etmektedir. Buna göre kıyas'ın Hz. Peygamber ve Sahâbîler devrinden itibaren varlığını kabul etmek gerekir. [318]

Müteveffa J. Schacht, “kıyas” kelimesinin Yahudi tefsir terimi olan “hiqqish” (karşılaştırmak) sözünden geldiğini; bunun da Ârâmca menşe'li olup “birbirine vurmak” anlamını ifade eden “nqsh” kökünden alındığını; terim olarak kullanılışında ise, Yunan mantıki, Yahudi ve Roma hukuku tesiri bulunduğunu söylemektedir. [319] Esasen gerek Ârâmca ve gerekse İbranca'nın, Arapça gibi semitik dil grubuna dâhil bulunması hasebiyle, bir çok Arapça kelimelerin menşe itibariyle bu dillerle müşterek olan bir kökten gelmiş olması normaldir. Ancak “kıyas” gibi bazı kelimelerin islâm hukukunun gelişmesi sırasında İbranca'dan alındığını isbat etmek imkânsızdır; çünkü İslâm hukukunun tedvininden ve mantık gibi aklî ilimlerin İslâm'a intikalinden çok önceleri “kıyas” kelimesinin tamamen- Arapça ve Arap dili kurallarına uygun olarak türetilip kullanıldığını, bize, İslâm'ın ilk devirlerini, hattâ Hz. Peygamber ve Dört Halife çağını yansıtan eserler göstermektedir. [320]

[317] J. Schacht, The Origins, s. 88.

[318] İ. Kayyim, İlam, Delhi tabı, c. I, s. 73; F. Zeki tabı, c. I, s. 245,254,

[319] J- Sckacht, .a.g-e., s. 99,100; An Introduction to Islamic Law, Oxford, London, 1964, s. 21.

[320] Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 69-70.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın