> Forum > ๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ > Usulü Fıkıh Eserleri > Kıyas Istıhsan ve Istıslah > İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark
Sayfa: [1]   Aşağı git
  Yazdır  
Gönderen Konu: İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark  (Okunma Sayısı 2425 defa)
25 Eylül 2011, 12:51:25
Ekvan
Varlıklar, alemler, dünyalar. (Evren).
Tecrübeli Üyeler
*
Çevrimdışı Çevrimdışı

Cinsiyet: Bayan
Mesaj Sayısı: 19.233


« : 25 Eylül 2011, 12:51:25 »



İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark:


Ferdî tefekkür mahsûlü olan ictihâd, genel olarak “re'y” (opi-nion) adım alıyordu. Bu metod, gelişip sistematik bir biçime kavu­şarak “kıyas” (analogy) adını almıştır. Fakîhin kendisine uygun ge­len ve şahsî takdirinin rehberliği ile tercîh ettiği kıyas şekline de “îstihsân” (preference) adı verilmiştir. Buna göre istihsân, halkın ihtiyacına daha elverişli ve etkisi daha kuvvetli olan bir kıyas şek­lini ifade etmektedir. [547]

İslâm Hukuku'nda kıyas, prensip (kaide); istihsân da, bir delîl veya hafi kıyas sebebiyle istisna anlamında da kullanılır. İstılha ba­kımından ise kıyasda, müctehidin önünde iki olay bulunur. Bunlar­dan birincisinin hükmü bir nass veya icmâ' ile belirtilmiş, ikinci­sinin hükmü ise onlardan birisiyle belirtilmemiş olur. Birinci olay­da hükme esas teşkil eden illet, ikinci olayda da bulunursa, birinci olayın hükmü ikincisine de uygulanır. [548] İstihsâna gelince; müctehid görür ki, nass'ı genel anlamına göre uygulamak veya ilk anda akla gelen kıyas uyarınca hareket etmekle meselede zorluk doğ­makta veya tercîh edilmesi gereken bir maslahat kaybolmakta, ya­hut da gözle görülür bir zarara sürüklenilmektedir. İşte bu durum­larda müctehid ictihâd ederek istisnaî mahiyette bir hükme varır ki, buna, “istihsân” adı verilir. Sözgelimi; akit vakti mevcut olma­dığı halde, belli bir ücret karşılığında herhangi bir sanatkâra bir

şey ısmarlamak, istihsânen meşru ve muteber sayılmıştır; çünkü hem teamül böyledir, hem de ücretin iş yapıldıktan sonra tesbiti, iki taraf arasında anlaşmazlık ve bunlardan herhangi bir tarafın mağdur olmasına yol açabilir. Yine Hz. Ömer, hırsızlık yapanlar için nass'la tayin edilmiş olan “el kesme” cezasının (hadd-i serika'nin)  [549] infazını kıtlık yılında durdururken, açlık zaruretini gözönüne almış ve istihsâna göre hareket etmiştir. [550]

Demek oluyor ki kıyas, nass'lara bağlı bir ictihâddir. İstihsân ise, hukukçuya daha çok serbest takdir yetkisi verme bakımından önemli olup en çok teamül, sosyal şart ve icablara göre yapılan bir ictihâddır. Bu itibarla Asbağ b. el-Ferec (Ö. 225 H.), “istihsân, bazan kıyasdan daha galip olur.” derdi. [551]

Hanefîler istihsânı ikiye ayırırlar:

1) İlletinin tesiri kuvvetli ol­duğu halde kendisi gizli (hafi) olan istihsân,

2) Tesîr ve sihhati açık (zahir) olduğu halde, fesadı gizli olan istihsân. Kıyası da ikiye ayı­rırlar:

1) Tesiri zayıf olan celî kıyas,

2) Fesadı zahir, tesîr ve sıhha­ti gizli olan celî kıyas. Bunlardan derece ve kuvvet bakımından ön­ce istihsân'ın birinci kısmı, sonra kıyas'ın birinci kısmı, bundan sonra kıyas'ın ikinci kısmı, daha sonra da istihsânın ikinci kısmı gelir. [552]

Serahsî, UsûIü'I-Fıkh'ında, kıyas ve istihsânın bu taksimine ka­tıldığı halde, el-Mebsut'unda istihsânı şöyle ikiye ayırır:

1) Celî olup eseri zayıf olan istihsân. Buna “kıyas” adı verilir.

2) Hafî olup ese­ri kuvvetli olan istihsân. Buna da “kıyas-i müstahsen” veya sadece “istihsân” denilir. [553] Görülüyor ki istihsân celî olup eseri (illeti­nin tesiri) zayıf olabileceği gibi, hafî olduğu halde eseri kuvvetli olabiliyor. Bunlar arasındaki tercîh, eserlerine göredir; açıklık ve­ya gizlilik (celî veya hafî olma) durumuna göre değildir. Sözgelimi; eseri zayıf kıyas, eseri kuvvetli olan istihsân karşılığında terkedilir. Tıpkı dünya ile ukbâ (ahiret) gibi. Dünya gözle görüldüğü halde fânî (geçici) ve ukbâ gözle görülmediği halde bakî (kalıcı) olduğu için ikincisi birincisine tercih edilmektedir. [554]

Hanefîler'in, kıyası, istihsân karşılığında terkedişlerinin en çok zikredilen misâlini, biraz önce anlattığımız yırtıcı kuşların ar­tıkları meselesi teşkil eder. Başka bir misâl daha verelim:

İmam Muhammed, Ebû Yûsuf kanalıyla Ebû Hanîfe'den şöyle rivayet eder:

Bir topluluk, ortaklaşa bir hırsızlık fiili irtikâb etse ve malı içlerinden birisinin sırtına yükleyip gotürseler, kıyasa göre yalnız inalı sırtında götüren kimsenin cezalandırılması gerekir; fakat istihsâna göre bu hırsızlık fiiline katılanların hepsini cezalandırmak icab eder. [555]

Öte yandan tesiri gizli olduğu halde gerçekte kuvvetli olan Kı­yas, tesiri açık bulunduğu halde gerçekte zayıf olan istihsâna tercih edilir.-Meselâ; iki kişi bir kumaş üzerine “selem” akdi [556] yapsalar, sonra da bu kumaşın en ve boyunun kaç metre olduğunda ihti­lâfa düşseler, kıyasa göre her ikisine de yemin teklif edilir. Tercîh edilmesi gereken hüküm de budur; çünkü alıcı ve satıcı, selem ak­di ile doğmakta olan bir hak üzerinde ihtilâfa düşmüşlerdir. İstih­sâna göre ise, malı vermekle yükümlü olan kimsenin sözüne itibar edilir; çünkü selem akdi ile bir malın satışı yapılmıştır. Kumaşın en ve boynun kaç metre olacağına dair ortaya çıkan anlaşmazlık, akdin aslıyla değil sıfatıyla ilgilidir; dolayısıyla burada karşılıklı yemin teklifi gerekmez. Kıyas'a göre ise yemin teklifi gerekir, de­dik; çünkü selem akdi ile doğan bir hak üzerinde ihtilâf etmişler­dir. Burada kıyas'ın eseri gizli ise de tesiri kuvvetlidir; zira selem akdi yapılırken malın vasfı tesbit edilir ve gelişi güzel bir mala işaret etmekle yetinilmez; dolayısıyla bu ihtilâf, akdin doğuracağı hakla ilgilidir. [557]

Kıyas ve istihsânın eser bakımından kuvvetli veya zayıf oluşu­nun esasım, hukukî muamelelerde halka kolaylık sağlama ve güç lüğü ortadan kaldırma düşüncesi teşkil eder. Bu itibarla Serahsî, îstihsân'ın çeşitli tariflerini verdikten sonra şöyle der:

“Bunlar­dan çıkan sonuca göre istihsân, kolaylık sağlamak için güçlüğü terketmektir:

Bu da dinin aslı ve esasidir.

Nitekim Yüce Tanrı da, “Allah, sizin için kolaylık diler, zorluk murad etmez...” [558]  bu­yurmuştur:

Hz. Peygamber de,. “Dininiziu en iyisi, en kolay olanıdır.” [559] yani sizin için en iyi olan, dininizde zorluk çıkarmamanız ve kolaylık göstermenizdir, buyurmuştur. [560]



[547] j. Schacht, The Origins, s.  98, 99.

[548] Kıyasa dâir misaller için II. bölümün “A” paragrafına bak.

[549] Bak. Mâide: 5/38.

[550] M.Y. Musa,  Târihu'l-Fıkhi'l-İslâmî, s. 256,257.

[551] Şâtibî, el-İ'tisâm, 2. bası, c. II,, s. 118.

[552] M. el-Hudarî, Usûl, s. 334,335; Pezdevî, Usûl, c. IV, s. 1122,1123; Se­rahsî, Usûl, c II, s.'2O3; ö.N. Bilmen, Hukuk-ı İslâmiyye ve İstılahat-i Fıkhiyye Kamusu, İstanbul, 1949-, c. I, s, 177.

[553] Serahsî, el-Mebsut, c. X, s. 145; Pezdevî, Usûl, c. IV, s. 1126.

[554] Serahsi Usûl, c. II, s. 203; Pezdevî, Usûl, c. IV, s. 1126.

[555] Şeybânî, el-Câmi'u's-Sagîr, Ebu Yûsuf'un Kitabü'l-Harac'ının kena­rında, Bulak, 1302, s. 71; Serahsî, Usûl, c. H, s. 201.

[556] Selem akdi, para veşin ve mal veresiye olmak üzere yapılan bir alım satım afedidir.

[557] Serahsî, Usûl, c. II, s. 205,206.

[558] Bakara: 2/185.

[559] Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. V, s. 32.

[560] Serahsî, el-Mebsut, c. X, s. 145; M.E. Zehra, Usûfl, a. 253,254.

Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları:119-121.


[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

Müslüman
Anahtar Kelime
*****
Offline Pasif

Mesajlar: 132.042


View Profile
Re: İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark
« Posted on: 28 Mart 2024, 11:24:35 »

 
      uyari
Allah-ın (c.c) Selamı Rahmeti ve Ruhu Revani Nuru Muhammed (a.s.v) Efendimizin şefaati Siz Din Kardeşlerimizin Üzerine Olsun.İlimdünyamıza hoşgeldiniz. Ben din kardeşiniz olarak ilim & bilim sitemizden sınırsız bir şekilde yararlanebilmeniz için sitemize üye olmanızı ve bu 3 günlük dünyada ilimdaş kardeşlerinize sitemize üye olarak destek olmanızı tavsiye ederim. Neden sizde bu ilim feyzinden nasibinizi almayasınız ki ? Haydi din kardeşim sende üye ol !.

giris  kayit
Anahtar Kelimeler: İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark rüya tabiri,İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark mekke canlı, İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark kabe canlı yayın, İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark Üç boyutlu kuran oku İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark kuran ı kerim, İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark peygamber kıssaları,İstihsân ile Kıyas Arasındaki Fark ilitam ders soruları, İstihsân ile Kıyas Arasındaki Farkönlisans arapça,
Logged
Sayfa: [1]   Yukarı git
  Yazdır  
 
Gitmek istediğiniz yer:  

TinyPortal v1.0 beta 4 © Bloc
|harita|Site Map|Sitemap|Arşiv|Wap|Wap2|Wap Forum|urllist.txt|XML|urllist.php|Rss|GoogleTagged|
|Sitemap1|Sitema2|Sitemap3|Sitema4|Sitema5|urllist|
Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2009, Simple Machines
islami Theme By Tema Alıntı değildir Renkli Theme tabanı kullanılmıştır burak kardeşime teşekkürler... &
Enes