İslâm ın Gözettiği Maslahatlar

İslâm'ın Gözettiği Maslahatlar ve Şer'î Hükümlerin Amaçları:

İslâmî hükümler, kulların dünya ve âhirette mutlu olmaları amacını güder. İslâm'da din ve dünya işlerini birbirinden ayıri etmek çok güçtür; zira tamamen dînî gibi görünen bir emir veya itehyin bazı yönüyle dünyevî olduğunu tesbit mümkündür. Yine tamamen dünyevî gibi görünen bir ışın bazı yönlerden dînî ve uhrevî mahiyet arzettiğini müşahede edebiliriz. Meselâ; İslâm'a göre, aile ferdlerinin geçimini sağlamak için meşru şekilde kendi iş ve gücüyle uğraşan; tarla, bağ ve bahçesinde çalışan kimse, iyi niyet sahibi olduğu sürece, ibâdet (Tanrı'ya kulluk) ediyor demektir. Kur'ân'da Allah'ın, insan ve cinleri, sadece kendisine kulluk etsinler diye yaratmış olduğu şu âyet-i kerîme ile bildirilmektedir

“Ben, cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler diye yarattım.” [660]

Öte yandan ölüm ve dirim de, insan oğlunu imtihan için yaratılmıştır. Bu husus Kur'ân'da,

“Hanginizin daha iyi iş yaptığını imtihan etmek için ölüm ve dirimi yaratan O'dur.” [661] âyetiyîe bildirilmektedir.

Mantık ve ilkelerini bu gibi âyet-i kerîmeler teşkil eden islâm'ın bütün hükümleri birer maksat için konulmuştur. Hukuk diliyle söylemek gerekirse, şer'î hükümlerin dayandıkları gerekçeler vardır. Bunlara “şeriatın amaçları” anlamına gelen “makâsıdü'ş-şerîa” adı verilir. Şeriatın amaçlarının esasını," din ve dünya mastarlarının korunması teşkil eder. [662]

İslâm'ın gözetmiş olduğu maslahatlar, önem ve derece bakımından üçe ayrılır;

1) Zarûriyyât. Bunlar, korunması zorunlu olan maslahatlardır ve beşe ayrılırlar :

a) Dînin korunması.

b) Can (nefs)'in korunması.

c) Aklın korunması.

d) Neslin (soyun) korunması.

e) Malın korunması.

2) Hâciyyât. Bunlar, güçlüğün kaldırılması ve bir kısım fert ve kamu yararlarının sağlanması gibi ihtiyaçlarla ilgili maslahatlardır.

3) Tahsîniyyât. Bunlar da, güzel ahlaklı olma, yardımseverlik, israfçı veya cimri olmama gibi iyi meziyetlerle ilgili maslahatlardır. Bunlara “kemâlîyyât” adı da verilir. [663]

[660] Zâriyât: 51/56.

[661] Mülk: 67/2.

[662] Şâtıbî, el-Muvâfakât, c. II, s. 6-3.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın