Kıyas ın Hükmü

Kıyas'ın Hükmü:

Şer'î delillerin dördüncüsü olan kıyas, Kitab, Sünnet ve İcmâ, gibi kat'î (kesin) ilim ifade etmez; kıyas, sadece tecviz edici (mücevviz) dir; vücûb ifade edici (mucip) değildir. [321] Buna göre kıyas, zanniyet bildirir ve yeni bir hüküm isbat etmeyip üç delilden biriyle sabit olan ve delili gizli bulunan hükmü ortaya kor, izhar eder. İcmâ' ile farkı da, icmâ'ın isbat edici (müsbit) bir delîl, kıyasın ise ortaya koyucu (muzhir) bir delîl oluşudur. [322] Yani kıyas, bir nevi ictihâd olduğu için kendi başına bir hüküm bildirmez, nass ve icmâ' ile bildirilen hükmü yeni meseleye ta'diye (nakl) eder. Kısaca, zannî olmakla birlikte kıyas'ın hükmü ta'diyedir. [323]

İmam Şafiî de kıyas'ın izafî bir hüküm ifade ettiğini benimser ve ilmi şu dereclere ayırır:

a) Zahir ve batında yakîn ifade eden ilim. Bu, Kitab ve âmmenin âmmeden rivayet ettiği (mütevâtir) sünnettir,

b) Zahirde hak olan ilim. Bu da, hâssanın hâssadan yapmış olduğu rivayet (haber-i âhad)'tır ki bunu âlimler bilir, herkes bilmez. Bu haberin bildirdiği şey, zahirde haktır. Bâtında ise ravîlerin yanılma ihtimali vardır. Nitekim iki şahitle kaatıl diye bir insanı öldürüyoruz. İşte bu da zahirde haktır. Halbuki o iki şahidin yanılmış olması ihtimal dahilindedir,

c) İcma' ile sabit olan ilim.

d) Kıyas yoluyla yapılan içtihadın ifade ettiği ilim. Bu, Kıyas'ı yapan bilgine göre zahirde haktır; gaybı ise Allah'tan başka kimse bilmez. [324]

[321] Serahsî, Usûl, v. 98/a.

[322] M Es'ad, Telhîs-i Usûl-i Pıkh s. 11; S S. Ansay, HukuK Tarihinde İslam Hukuku, s. 23.

[323] Serahsî, a.g.e., v. 173/a.

[324] Risale, S. 478,479.

Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 70-71.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın