Kiyas ın Değeri

Kiyas'ın Değeri (Hüccet Oluşu):

Kıyas üzerindeki tartışmalara katılan fakîhleri üç gruba ayırmak mümkündür:

1) Kıyas'a büyük bir önem vererek onu hüccet olarak kabu' edenler. Bunlar için İmam Ebû Hanîfe, İmam Şafiî, İmam Mâlik ve onların temsil ettiği ekolleri misal olarak verebiliriz.

2) Kıyas'ı kifayetsiz görerek ona ancak zaruret hasıl oldukça başvuranlar. Bunlara örnek olarak Ahmed b, Hanbel'i anabiliriz.

3) Kıyas'ı tamamen tammıyanlar, Zahirîlerle Şiîler, bunların tipik misâllerini teşkil ederler.

Şimdi, kısaca, kıyas'ı hüccet olarak benimseyenlerin görüşlerini özetliyelim.

Hz. Peygamber ile ilk halîfelerin fethedilen yerlere adlî hizmetler için gönderdikleri memurlara verdikleri talimat ve görevli bulunan hâkimler tarafından kendilerine arz edilerek tasviblerine mazhar olan prensipler, re'yin meşruluğunu göstermektedir. Bu noktadan hareket ederek illetu'ş-şer' (ratiolegis)'in araştırılıp makul bir sonuca varılması için başvurulan kıyas, zamanla İslâm hukukunda kat'î bir değer kazanmıştır. [330]

Esasen nass'ların mahdut ve olayların sonsuz olduğu, her olayın bir hükme bağlanması gerektiği gözönüne alınırsa, yeni olayların hükmünü tesbit ve tayin etmek için başvurulacak ilk yolun kıyas olacağı anlaşılır. Kıyas'ı hüccet olarak almazsak, bir çok yeni meselelerin hükümlerini belirtemeyiz. [331] Nitekim Hz. Ömer, Kadı Ebû Musa el-Eş'arî'ye yazdığı ünlü mektubunda, “birbirine benzer şeyleri iyice tam ve ona göre meseleleri kıyas et...” [332] diyerek kıyas'ın hüccet olduğuna ve ona gereği gibi değer verilmesine dikkatimizi çekmiştir.

Öte yandan, beşerî hukukta da, kanundaki boşlukları doldurmak için başvurulan belli başlı prensiplerden birisi kıyas'tır. [333]

Kıyas'ın değer ve hüccet oluşu konusundaki tartışmalarla onu hüccet olarak tanıyanlarla tanımayanların delilleri hakkında, bu bölümün “E” ve “F” paragraflarında daha geniş ve ayrıntılı bilgi verilecektir. [334]

[330] I, Goldziher, “Fıkıh” t. a., e. IV, s. 602.

[331] Ebu'l-Huseyn el-Basrî, el-Mutemed, yazma, c. II, v. 118/b.

[332] Serabsî, el-Mebsut, c. XVI, s. 62,63; İ. Kayyim İ'lâm, Delhi tabı, c. I, s. 30; F. Zeki tabı, c. I, s. 99.

[333] Daha fazla bilgi için bu bölümün “Ls” paragrafına bak.

[334] Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 72-73.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın