Coğrafî Durum

Coğrafî Durum :

Arabistan, Asya kara parçasının güney batısında yer alan ve yaklaşık olarak üç milyon kilometre karelik dikdörtken biçiminde büyük ve eski bir kıtadır. Burası, güneyden Hint Okyanusu, doğudan (Uman) Denizi ve Basra Körfeziyle Hindistan ve İran bölgesi'hden ayrılır. Üçüncü jeolojik devirde Kızıl Deniz'in çökmesiyle batıda -da Afrika'dan ayrılmıştır. Afrika ile bitişik olan diğer kısmı ise, Süveyş Kanalı ile Mısır'dan ayrılıp kuzey batıya doğru çıkıldıkça Akdeniz'le çevrildiği görülür. Kuzeyde Suriye ve Mezopotamya ile Asya'dan ayrılır. [3]

Bir yanmada olan Arabistan'ın batı tarafları, genel olarak, yüksek olup doğusuna doğru gidildikçe derece derece alçalan bir yayla meydana getirdiği görülür. Güneyde Yemen'in merkezi olan San'â'nın batısında Cebel-i Nebi Şuayb'ın doğusunda 3760 metre yüksekliğe ulaşan Serat sıra dağları, Yarımada'nın batısında yer alır. Bu sıra dağların önünde, elli kilometreye kadar genişleyen ve kuzeydeki dağlarla birlikte “Hicaz” adını alan Tihâme sahil ovası uzanır. Şerit halinde uzayıp giden kıyı dağlarında, baştan başa sönmüş volkanlar bulunur. Bu sıra dağlar, doğuya doğru Medine'nin kuzeyindeki ovaya Acâ ve Selmâ kollarını uzatır ki, bugün Selmâ'ya “Şemmer” adı verilmektedir. [4]

Doğuda alüviyonlu Fırat ve Dicle ovasına, batıda Filistin-Suriye kireçli sahasına, güneyde Nufud çölüne kadar uzanan ve Necid'in merkez yaylasından ayrılan ilkel kayalıklardan meydana gelmiş olan büyük Suriye çölü, doğuda Basra Körfezi'ne doğru gittikçe incelen bir kum tabakasıyla örtülüdür. [5]

Arabistan'ın batı kısmı, Yemen ve Hicaz olmak üzere ikiye bölünür. Hicaz bölgesi, Akabe (Eyle)'den Yemen'e kadar uzanır ve çok sıcak olmakla birlikte Taif gibi serin kısımları da vardır-Halkının çoğu göçebe ve bedevî olup, Mekke ve Medîne şehirleri gibi ticarî merkezler, ülkenin kuzeyini güneyine bağlayan yollar üzerindedir. Yemen, Hicaz'ın güneyinde olup zengin ve verimli topraklara sahiptir. Aden ve Necran da bu bölgededir. Yemen'in doğusunda Hadramavt, buranın kuzey doğusunda Ahkaf çölü (er-R.ub'u'1-Hâlî) ve daha doğusunda da Zafâr bölgesi yer alır. Yarımada'nın güney doğusunda bulunan Uman (Umman), sahil boyunca dağlık bir bölge olarak göze çarpar. Hicaz dağlarından Bahreyn çölüne kadar uzanan yüksek yaylalıklar Necid adını ahr. Az çok tarıma elverişli yerleri bulunan bu bölgenin havası da iyidir. Necid ile Yemen arasında yer alan Yemame, doğuda Bahreyn'e ye batıda Hicaz'a ulaşır. Ünlü panayır yeri olan Ukaz, Yemâme ile Tihâme'nin sınırında bulunmaktadır. [6]

Stepi kateden en önemli vadilerden kuzeyde Sirhan vâdîsi, güneyde Rumma ve Devasir vadileri, bazan yağmur mevsimlerinde kısa bir zaman için şiddetli seller halinde, bazan da damla damla akarlar. Kuzey batıda en meşhurları Teymâ ve Hayber olan bir kaç vahada su damlaları toplanıp derin kuyular halinde çıkar. Yalnız güneyde Alusson rüzgârlarının kıyı dağlık bölgesi eteklerine yağmur getirdiği yerlerde biriken suların dikkatli kullanılmasıyla verimli tarım yapılabilmektedir. Kuzey sitepleri, vahalar hariç, bazı cılız otlardan başka bitki yetiştirmez. [7]

Arabistan'da ırmak denilecek büyük su akıntısı pek yoktur. Yağmur nâdirdir. Kızıl Deniz ile Basra Körfezi yağmur çekecek kadar geniş değildir. Hind Okyanusu'ndan gelen su yüklü bulutlar, Yemen'in yüksek dağlarına, Akdeniz'den gelenler ise Lübnan ve Anti Lübnan dağlarına çarpıp, oldukları yerlerde kalırlar. [8]

Yarımada'nın iklimi, genel olarak, gündüzleri son derecede sıcak olup, geceleri serinler. En iyi rüzgârı “sabâ” adı verilen doğu yelidir. Bunun tersi olan ve “semum” denilen yel pek fenadır. En iyi mevsimi de ilkbahar olup yağmurlu günleri takip eden bu mevsimde deve ve diğer hayvanların faydalanacağı otlar yetişir. [9]

[3] C. Brockelmann, İslâm Milletleri ve Devletleri Tarihi, Çev. Neşet Çağatay, 2. basım, A.Ü.I.F. yayını, Ankara, 1964, s. 1,

[4] Brockelmann, a.g.e,, s. 1; Ahmed Emin, Fecru'l-İslam, 5. bası, Kahire, 1945, S. 2

[5] Brockelmann, a.g.e., s. 1; Hasan İbrahim Hasan, Târihu'l-İslâm, 8. basa, Kahire, 1953, c. I, s. 4,5.

[6] Ahmed Emin, a.g-e., s. 2,4; H. İbrahim Hasan, a.g.e,, c. I; 5,6.

[7] Brockelmann, a.g.e., s. 1,2.

[8] Es'ad Fuad Tugay, Allah'ın Kulu ve Resulü Muhammed, Çev. Ali Kemali Aksüt, l. bası, İstanbul, 1950, s. 4. (7)

[9] Ahmed Emin, a.g.e.* s. 4.

Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 5-6.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın