Sayfayı Yazdır - I. eserin kendisine nisbeti

Ahmed b. Hanbel'in “Kitâbü'z-zühd"ü:

I. Eserin Kendisine Nisbeti:

Ahmed b. Hanbel'in "Kitâbü'z-zühd? adlı bir eserinin olduğu hemen hemen bütün kaynaklarda zikredilir. Ayrıca İbn Teymiyye, Ebû Nuaym ve es-Safedî ve benzeri âlimlerin kitap hakkında değerlendirmelerinin bulunuyor olması, söz konusu kitabın ilim tarihi boyunca beyne'l-ulemâ meşhur ve mütedâvil olduğunu gösterir. Kitabın bugün elimizde olması da, eserin ona nisbeti konusunda kat'î bir bilgi verebilir. Zira, "Kitâbü'z-zühd"ü ondan rivayet edenlerin ilk üç tanesi aynen "el-Müsned" adlı eserini kendisinden rivayet eden râvilerdir.[50] İlk râvisi ise, oğlu Abdullah b. Ahmed'dir. Eserin râvilerini sırayla şöylece tesbit etmek mümkündür:

1. Ahmed b. Muhammed b. Hanbel [h.l64-241/m.780-855]

2. Ebû Abdurrahman Abdullah b. Ahmed b. Hanbel [h.213-290/m.828-902]

3. Ebû Bekir Ahmed b. Ca'fer b. Hamdan b. Mâlik el-Katiî

[h.274-368/m.887-978]

4. Ebû Ali el-Hasan b. Ali b. Muhammed b. Ali b. el-Müzeh-heb [h.355^44/m.965-1052]

5. Ebû Tâlib Abdülkâdir b. Muhammed b. Yusuf el-Yusufî [Ö. h.516/m.H22]

6. Ebû'l-Kasım Yahya b. Esad b. Yahya b. Bûş et-Tâcir [ö. h.593/m.ll96]

7. Takıyyüddin Ebû Muhammed Abdurrahman b. Ebû'l-Fehnı b. Abdurrahman el-Yeldânî el-Abbasî [h.568~655/ m.ll72-1257]

8. Nâsırüddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Yusuf b. Muhammed b. Abdullah ed-Dımeşkî İbnü'l-Mihtar [Ö.h.717/m.l317]

Eserin başında verilen isnad bilgisine göre kitap tek isnadla günümüze kadar gelmiştir. Daha önce de ifade ettiğimiz üzere, ilk üç râvinin "Müsned"i rivayet eden zatlar olması, bahusus, ilk râvinin Ahmed b. Hanbel'in oğlu Abdullah olup, babasına nisbet ederek eseri rivayet etmesi, kitabın aslının imama ait olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak, bu noktada şöyle bir soru hatıra gelebilir. Acaba, kitapta mevcut olan "2379" rivayetin tamamı, bizzat Ahmed b. Hanbel tarafından rivayet edilmiş midir? Yani, eserde Ahmed b. Hanbel rivayet etmediği halde, sonraki râviler tarafından ona sokuşturulmuş haber ve rivayetler mevcut mudur?

Eserin tahkikim yapan zat, bu konuda herhangi bir bilgi vermiyor. Ancak kitabın tetkiki neticesinde bütün rivayetlerin İmam Ahmed'e ait olmadığı, onun tarafından rivayet edilmediği anlaşıh yor. Bunu iki bakımdan tesbit edebilmek mümkündür. Şöyle ki:

a. Birincisi, rivayetlerin başındaki senedlere bakılarak; oğlu Abdullah doğrudan babasından aldığı haberlerde ya

"Haddesenâ Ebî" veya "Haddesenî Ebî" ibaresini kullanıyor. Ancak, öyle rivayetler var ki Abdullah babasından zikretmiyor. Bu iki ihtimali hatıra getirebiliyor. Birincisi: Böyle bir haberi Abdullah hem babasından ve hem de babasının üstündeki râviden işitmiştir. İsnadın âli olması bakımından babasını zikretmeyip, yalnızca bir üstteki râviden haberi nakletmiştir. Nitekim böyle olan rivayetlerin bir kısmı "el-Müsned'de yer almakta ve oraya bakıldığı zaman senedinde Ahmed b. Hanbel'in mevcud olduğu görülmektedir. Fakat Ahmed b. Hanbel'e nisbet edilen bir eserde onun rivayet ettiği bir haberin isnadından, ne gerekçe ile olursa olsun adının çıkartılması ma'kul gözükmemektedir. O bakımdan bu nevi rivayetlerin, en azından bir kısmının imama ait olmadığı ihtimal dahiline girmektedir.

ikincisi: Abdullah bu nevi rivayetleri başka râvilerden işitmiş ve kitabı rivayet ederken ona ilave etmiştir.

Bu kanaatimizi kuvvetlendiren bir önemli husus ise: Gerek Ahmed b. HanbeFin oğlu Abdullah'ın ve gerekse onun râvisi el-Katiî'nin el-Müsned'e İmam Ahmed'e ait olmayan rivayetleri der-cetmiş olmaları gerçeğidir. Bunu, Şemsüddin Ebû'1-Hayr Muham-med el-Cezerî [h.750-833/m. 1349-1429] Kitâbu'l-masadi'l-Ahmec adlı eserinde belirttiği gibi[51] daha başka muhakkik âlimler de söylemektedirler. Hattâ Müsned'de var olduğu ileri sürülen uydurma haberlerin, bu kabil İbn Hanbel'e ait olmayıp da, oğlu Abdullah ve onun râvisi el-Katiî tarafından esere ilave edilen rivayetler içerisinden çıktığı görüşü de vardır.

Şu halde, aynı durumun Kitâbü'z-zühd için de söz konusu olduğunu söyleyebiliriz.

b. İkincisi: Ahmed b. Hanbel'in bizzat kendi faziletine dair rivayetlerin eserde yer almış olmasıdır. Örneğin "528" numaralı haberde şöyle denilmektedir: "Bişr b. el-Hâris şöyle demiştir: 'Ahmed b. Hanbel körüğe girdi ve kıpkırmızı altın gibi çıktı.' (Râvilerden Ali b. Haşrem diyor ki:) 'Bişr'in bu sözü Ahmed b. Hanbel'in kulağına gittiği vakit o: 'Yaptığımızda Bişr'i razı eden. Allah'a hamdolsun' demiştir."

Haberin senedi "Abdullah Hamza et-Tartûsî ve Ali b. el-Haş-rem"den oluşmaktadır. Binaenaleyh bir haber hem sened ve hem de metin yönünden Ahmed b. Hanbel'in kendi rivayeti olamaz.

"1036" ve "1855" numaralı rivayetler de bu kabil olup, İbn Hanbel'in doğrudan faziletini ifade eden haberlerdir.[52]

Bütün bunlar gösteriyor ki, Ahmed b. Hanbel'e nisbet edilen Kitâbüz-zühd adlı eserdeki rivayetlerin tamamı onun kendi rivayeti değildir. [53]

[50] Ibnü'l-Cezerî, el-Mas'adii'l-Ahmed, s.20.

[51] ibn Hanbel, Kitâbü'z-zühd, s.157.

[52] Ibn Hanbel, age, s.276-444.

[53] İmam Ahmed b. Hanbel, Kitabu’z-Zühd, İz Yayıncılık: VIII-XI

๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Kitabüz-Zühd => Konuyu başlatan: ღAşkullahღ üzerinde 08 Haziran 2011, 16:11:15