Ebû Ca'fer el-Kârî

8. Ebû Ca'fer el-Kârî

Tâbiûnun önde gelenlerinden olan Ebû Ca'fer Yezid b. el-Ka'ka' el-Mahzûmî el-Medenî'nin doğumu ve çocukluk hayatı ile ilgili bilgi yoktur. Ancak muhtemelen hayatının tamamını Medine'de geçirdi ve doksan yaşının üstünde iken. Medine'de vefat etti (130/747-48). Abdullah b. Ayyâş'ın (veya Hz. Peygamber/in eşi Ümmü Seleme'nin) azatlısıdır. Kıraati efendisi Abdullah b. Ayyaş, Abdullah b. Abbâs ve Ebû Hureyre'den okudu. Kendisinden Nâfî, Ebû Amr b. Alâ ve Abdurrahman b. Zeyd b. Eşlem kıraat okumuş İmam Mâlik ve daha başkaları hadis almışlardır. Kıraat isnadı Abdullah b. Ayyaş, Abdullah b. Abbas, Ebû Hureyre-Ubey b. Ka'b-Hz. Peygamber ve Abdullah b. Abbas-Zeyd b. Sâ-bit-Hz. Peygamber şeklinde iki koldandır. Çok uzun bir süre Mescid-i Nebevi1 de Kur'ân dersleri vermiş olması sebebiyle Medine kıraat imamı olarak anılır. Onu, onlu grup içerisine alan ilk eser İbn Mihrân en-Nîsâbûrî'nin el-Gâye fi'l-kım 'â'ti'I-aşr adlı tasnifi olup kitabın sıralamasında sekizinci imam olarak yer almıştır. Kıraati ile ilgili ileri sürülen "şâz" nitelemesi isabetli görülmemiş, uzun yıllar Mescid-i Nebevî'de sahabenin ve tâbiûn'un ileri gelenleri arasında Kur'ân ve kıraat dersi veren birinin okuyuşunun yadırganmamış olması sıhhatinin en açık delili kabul edilmiştir.

Kıraatinin bazı özellikleri şöyledir: Mukatta'a harflerini hafif bir sekte ile; harekeli bir harften önce geldiklerinde cemi zamirle-rindeki "mîm p " harflerini sıla İle, vasıl halinde ise bir "vav }"

taktir ederek >&. ıji*fe şeklinde; öncesinde harekeli "vav /', "fâ j" ve "lâm J " bulunduğunda y ve ^ zamirlerinin "hâ'larını », y&, $' şeklinde sakin olarak okur, sakin hemzeleri bir önceki harfin harekesine uygun düşen bir med harfine ibdal eder[277]

Ebû Ca'fer el-Kârî'nin kıraatini râvileri İbn Verdân ile İbn Cemmâz sonraki kuşaklara intikal ettirmiştir. Ebü'l-Hâris îsa b. Verdân el-Medenî (ö. 160/777) aslen Medineiidir. Kıraati Ebû Ca'fer el-Kârî, Şeybe b. Nisâh ve Nâfı'den arz yoluyla aldı. Kendisinden de Kâlûn, Vakidî ve İsmail b. Ca'fer el-Ensârî kıraat okudu. Onun kıraati kıraate dair telif edilen ilk dönem eserlerinden itibaren nakledilmiştir. İyi bir okuyucu ve sika bir râvi olduğu bildirilmektedir. el-Fadl b. Şâzân (ö. 290/902) ve Hibetullah b. Ca'fer (ö. 350-961) kıraatinin iki tarîkidir.[278] İkinci râvi Ebü'r-Rebî' Süleyman b. Müslim b. Cemmâz ez-Zührî (ö. 170/786) kıraati diğer râvinin okuduğu hocalardan almıştır. Her iki hocasının da kıraatini okutmuş ancak daha çok Ebû Ca'fer el-Kârî'nin okuyuşunu kendisine yakın bulmuştur. Kendisinden de kıraat ve hadis rivayet edilmiştir. Kıraati V. asrın ortalarına değin eserlerde yer almamış, bu tarihten sonraki eserlerde Ebû Ca'fer el-Kârî'nin râvisi olarak gösterilmiştir. Onun Medine mushafı ile diğer mushaflar arasındaki farklan gösterdigiyle ilgili rivayetler önemlidir. Ebû Eyyûb el-Hâşimî (ö. 219/834) ve ed-Dûrî (ö. 246/860) İbn Cemmâz'ın tarîkleridir.[279]

[277] Kıraati için bk. İbn Mücâhid, Kitâbü's-Seb'a, s. 56-58; İbn Mihrân en-Nîsâbûrî, el-Gâye fi'l-kirââti'I-aşr (nşr. Muhammed Gıyâs el-Cenbâz-Said Abdullah), Riyad 1411/1990, s. 37-40; Enderâbî, Kırâ'âtü'l-kurrâ'i'l-ma'rûfîn, s. 41-49; Ebü'1-Alâ Hasen b. Ahmed b. Hasan el-Hemedânî, Gâyetü 1-ihtisâr fi'1-kırâ 'âti'l- 'asri eimmeti'l-emsâr (nşr. Eşref Muhammed FuadTal'at), MI, Cidde 1994,1, 7-11; Zehebî, Ma'rifetü'l-kurrâ', I, 296-305; İbnü'l-Cezerî. Gayetü'n-Nihâye, II, 382-384; a.mlf., en-Neşr, I, 139-144; el-Kâdî, el-Büdûru'z-zâhire, s. 37-39; Tayyar Altıkulaç, "Ebû Ca'fer el-Kârî", DİA, İstanbul 1994, X, 116.

[278] İbn Verdân'm kıraati için bk. Enderâbî, Kırâ'âtü'l-kurrâ'İ'l-ma'rûffn, s. 41-43; Zehebî, Ma'rifetü'l-kurrâ; I, 247-248; İbnü'l-Cezerî, Gâyetü'n-NMye, I, 616; a.mlf., en-Neşr, 1, 139-141; el-Kâdî, el-Büdûru'z-zâhire, s. 38; Tayyar Altıkulaç, İbn Verdân", DİA, İstanbul 1999, XX, 445.

[279] İbn Cemmâz'ın kıraati için bk. Enderâbî, Kırâ'âtü'l-kurrâ'i'l-ma'rûSn, s. 46-49; Zehebî, Ma'rifetü'l-kurrâ', I, 293-294; Îbnü'l-Cezerî, Gayetü'n-Nihâye, I, 315; a.mlf., en-Neşr, I, 141-144; el-Kâdî, el-Büdûru'z-zâhire, s. 38; Tayyar Altıkulaç, "İbn Cemmâz", DİA, İstanbul Î999, XIX, 395-396. Abdülhamit Birışık, Kıraat İlmi ve Tarihi, Emin Yayınları, Bursa 2004: 120-122.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın