Ünite 6

ÜNİTE 6

YENİ İLM-İ KELAM

Kelâm’ın temel konusu; Makâsıd, bunları temellendirmeye çalışan vesâildir. Vesâilin değişken olması kelâmın esnek olmasını sağlamıştır.Kelâm ilmi esneklik özelliği sayesinde kendini yenileyebilmiştir.

Yeni ılm-i Kelâm : Materyalizm ve pozitivizmi reddeden,dine karşı yapılan saldırıları cevaplayan, müsbet ilimden istifade edip Allah’ın varlığını ispat eden , ıslam’ın akâid konularını ispat edip savunan ilim.

Kelâmda Yenilik Arayışları
Batı Bilim ve Düşüncesindeki Değişim : Batı,19.yy ikinci yarısındaki Rönesans ile yeni döneme girmiştir. Değişimi sağlayan en önemli olay;
1) Kopernik’in güneş merkezli evren görüşü
Aristo’nun Dünya’yı merkeze alan , tüm gezegen, yıldız,ay, güneşin Dünya’nın etrafında dönmesini ele aldığı BATLAMYUSÇU evren görüşü yerine Dünya’da dahil tüm gezegenlerin güneş etrafında döndüğünü ele alması.
2)Kepler ve Galile : Kopernik’in görüşünü ilerlettiler. KEPLER; Astronomiyi fiziğin parçası olarak gördü ve fizik yasasını gök cismine uygulayan ilk kişidir. GALıLE; teleskopla ilk yıldız gözlemi yapan kişidir.
3)Newton: gezegenleri neyin yörüngede tuttuğuyla vs. uğraştı.Yerçekimi kanununu keşfetti. Bu yasa sayesinde gezegenlerin yeryüzünde hareket ettiğini düşündü ve “evrensel çekim yasası” adını verdi.
4) Francis Bacon : Tümdengelim yöntemini ve bu yöntemi kullanan Aristo, skolastik düşünürleri eleştirdi.Bilimde kullanılcak yöntemin gözlem ve tecrübe olduğunu ileri sürdü.
5)Descates : Kendinden önceki yaşayanların matematik ve bilimi bilmemekle suçladı ve matematiği kendine model aldı. Descartese göre iyiyi kötüden ayırmanın yöntemi akıldır.KARTEZYEN FELSEFESı nin kurucusu, ilimde sekülerleşmeye önderlik eden kişidir.
6) David Hume : Duyuları bilgi elde etmenin tek vasıtası olarak gördü.fiziği yanlış zihni yanılma saydı.
7)İmanuel Kant : (Aydınlanma Felsefesinin kurucusudur) Aklın pasif olmadığını,bilgileri kavramlaştırdığını savunur.Duyuların ötesindeki alana Numen, tecrübeyle bilinen dış dünyaya Fenomen demiştir. Numen dünyanın kesin olarak bilinemeyeceği, aklı prensipleri reddeder.Ontolojik, kozmolojik ve teleolojik delillerle Allah’ın varlığının ispat edilemeyeceğini iddia etti. “ınanmaya yer bırakmak için bilgiyi inkar etmek zorunda kaldım” demiştir.Dünyada mutlak iyinin olması ahlaka uygun güç (Tanrı) ile mümkündür.

Batıda Ortaya Çıkan Akımlar :

1) POZİTİVİZM: Auguste Comte tarafından 19.yy’da ortaya atılan düşüncedir.ılk Fransa’da ortaya çıkmıştır. ınsanlık tarihini 3 evreye ayırır.
1.Dini Evre- Her şeyin din ile açıklandığı evre
2-fizik – Olaylar soyut kuvvetle açıklanır.Eşitlik, özgürlük vs..
3- Pozitif Evre-ınsanın gözlemlenebilene yöneldiği evredir. ınsan düşünce ve gelişiminin en yüksek basamağıdır.
Bilim- dinin uyuşmasının mümkün olmadığını söyledi.Bütün dinleri inkar etti ve “İNSANLIK DİNİ “ adlı dini ortaya koydu.Dinin esası bilim, hedefi düzen ve ilerlemedir.

2)DARWİNİZM : Charles Darwin ‘in ortaya attığı görüştür.Tekâmül nazariyesi de denir. Darwin’in evrim teorisine katksı; ayıklama ( selection) fikrini eklemesidir. Darwin’e göre, insanlar arası mücadele vardır ve en güçlü olanlar hayatta kalır.ınsan dönüşüm ve ayıklanma ilkesi gereğince ınsanın Türeyişi adlı eserinde insanın maymundan türediğini iddia etmiştir.
Darwin; Ayıklanma ilkesi ve hayat mücadelesiyle Marx diyalektiğine
· ınsanı değer- inancından uzaklaştırıp hayvana indirgeyerek Materyalistlere
· ınsanı Allah’ın değerli kulu yerine tabiatın başarılı hayvanı görerek Pozitivistlere örnek olmuştur.
3)MATERYALİZM : maddeyi değişmeyen aktif,dinamik kabul eden ruh ve düşüncenin maddenin parçası olduğıunu kabul- inkar eden düşünce akımıdır. Tabiatı esas aldığından TABİATÇILAR denir.Öncüsü; KARL MARX ‘tır.
Marx tarihi düzeni;
1) ilkeltoplum
2) Asyatik Toplum
3) Köle-toplayıcı toplum
4) Feodalizm
5) Kapitalizm
Marx; Communist Manifesto ve Das Kapital eserinde kapitalizmin yıkılıp komünizmin oluşacağını dile getirmiş.
Marx; ekonomi ve araçlarını “ alt yapı” felsefe, ahlak, din “üst yapı” olarak değerlendirmiş, Üst yapının alt yapı tarafından belirlendiğini söylemiştir.
Kelâm iliminde yenilik arayışının sebepleri olarak başka ne eklenebilir?
ıslam’ın sömürgeleşmesine karşı koymak, halkı uyandırmak,içtihat kapısını açıp ıslamın dinamik yapısını ortaya koymaktır.

Yeni ılm-i Kelâmın Öncülleri
ılim adamları ıslam dünyasının gerilemesinin nedenini ilim ve eğitim sistemindeki eksikliklere buldu. Fıkıh, tefsir ve kelâmda yenilik arayışına çıktılar.

OSMANLI

Abdüllatif el- Harputî (1842- 1914)

Tarih-i ilm-i kelâm , Tenkihu’l- Kelâm fi akâdi ehl’il-ıslam 2 eseri vardır.
Tenkihu’l-Kelâm fi akâid ehl’il- ıslam; bu eseri yazma nedeni;Darü’l-Fünun ılahiyat Fakültesinde kelâm dersi okutulurken bid’at sahiplerini susturacak kelâm kitabı olmayışıdır.
Harputi; bilim ve dinin objektif kriterler kullanıldığında uzlaşabileceğini savunmuştur.Bilimde yararlanılacak veri olduğunu, dinle uzlaşılmayanların da reddedilmesi gerektiğini savunarak “EKLEKTıK “ yöntem uygulamıştır.Mütekaddimin ve müteahhrin döneminden sonra 3. kelâm dönemini başlattığını söylemiştir.
*Hiçbir şeyin madde ve maddiyatla sınırlı olmadığını, mana ve ruh alemi üzerinde de durulması gerektiğini söylemiştir.

İzmirli İsmail Hakkı

Buhrandan kurtulmak için 2 görüşün ortaya çıktığını söyler.
1- İhyacılık : Hedefi; Özüne dönerek ıslam’a sokuşturulmaya çalışılan yabancı unsurları temizlemek.
2-Modernist Kanat : ıslam’ın değer- ilkelerini Batı’nın düşünce kriterlerine göre yeniden yorumlayıp Batı- ıslam’ı kaynaştırmayı hedefliyordu.
Müslümanların saf inanç sahibi olmasını ,eğitim, öğretim- tasavvur ıslahı, ıslam ahlak anlayışını değiştirmek, cihat kavramını geniş kapsamlı anlamayı gerekli görüyordu.

Yeni ılm-i Kelâma olan ihtiyacı ; başta kelâm ilmi, Yunan Felsefesi, ıbn Sina gibi filozoflara, bid’atçı fırkalara karşı ortaya konulmuştur.Kelâm ilminin muhatabı değiştiği için kelâm ilmi de yeni muhatap ve yönteme göre değişmek zorundadır.ıslam akâidiyle bağdaşmayan felsefi kanun kabul edilen bir delille, reddedilen bir delille kabul- reddedilmelidir. Tabiat bilimini kelâma dahil etmek doğru değildir.

MISIR

Napolyon’un Mısır işgaliyle yani dönem başladı.Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın ilmi açıdan birçok katkısı olmuştur.

Muhammed Abduh

Tedrisatı yeniden düzenlemeye çalışmıştır.Abduh kendi dönemindeki kelâm eğitiminden memnun değildi.
· Öğrencilerin elleri ve kitapçılarda Mâturudi, Eş’ari, Bakıllâni kitapları görmemekten yakınıyordu.
· Öğrencilerin üretken olmayıp ezberle yetinmesi,
· ınsanlara ait görüşün nassla eşdeğer tutulup eleştirilmemesi.
Abduh’un ortaya koyduğu kelâm; Toplumsal konulara ağırlık vermesini istemiştir.
Yeni ılm-i Kelâm’a karşı çıkanların gerekçeleri ne olabilir?
Eskide kalmış Müslümanlar arası ihtilâfı körükleyeceği, ıslam toplumunda fitneye dönüşeceğini düşünüp Müslümanların inançalrını korumak için karşı çıkmışlardır.

HİNDİSTAN

17.yy ıngilizler ıktisadi gayeyle Hindistan’da EAST INDIAN COMPANY adlı şirket kurarak egemen oldu. Âlimlerin bir kısmı şehri terk etti, bir kısmı beraber yaşama ılımlı baktı.
Seyyid Ahmet Han, şibli Nu’mani,Emir Ali, Muhammed ıkbal,Ebu’l- Kelâm Azâd başlıca âlimlerdir.

Seyyid Ahmed Han

*Kelâm ilminde yenilik ihtiyacını ilk dile getiren kişidir.
*O’na göre günümüz ilmi akli kıyasa değil, tecrübe ve müşahedeye dayanır.
*Ortaya koyduğu kelâma TABıATÇI KELÂM denir.Yeni kelâm anlayışını ortaya koyarken Ehl-i Sünnet kaynağından yetinmeyip Yeni Mu’tezile ve filozof görüşlerinden de faydalanmıştır.

Şiblî Nu’manî

*Yeni kelâm hareketinin Hindistan’daki asıl teorisyenidir.
*ılmu’l- Kelâm eserinde eski kelâmın faydasız olduğunu yeni kelâma olan ihtiyacı anlatmıştır.
*ılm-i Kelâmı Cedid eseriyle ihtiyaç duyulan kelâmı anlatmıştır.
*Nedvetü’l- Ulemâ kurduğu teşkilatın hedefi ateizmin meydan okumasına karşı yeni kelâm ilmi kurmak.
*Kelâm ilminde açık ve sade temel konuların yer alamsından yanadır. Ona göre kelâm ıslam inanç esaslarını açıklamak için kullanılan metot.
*ıslam’ın sade itikat yönü değil, tarihi, ahlaki, sosyal bir bütün olarak ele alınması gerektiğini düşünür.
* Mevlana'yı da kelâmcı sayar.
Yeni ılm-i Kelâm öncülerinden 5 âlim yazınız.
1) şiblî Nu’manî
2) Muhammed Abduh
3) Muhammed ıkbal
4) Filibeli Ahmed Hilmi
5) Muhammed Hamdi Yazır

YENİ KONULAR VE YENİ YAKLAŞIMLAR

Geleneksel kelâmdan farkı; ele aldığı konular ve öncelikleridir.
Bilgi ve Varlık
*Müteahhirin döneminde fazlasıyla önem verilen bu konuya yeni dönem kelâmcıları girmeyi hoş karşılamamışlar.Bu dönem kitaplarının uzun giriş ve başlangıç ilkesinden oluşuyor olması başlıca eleştiridir.
*Varlık konusu da detaylı biçimde ele alınmamıştır.şibli Nu’mani varlık konusunda diğerlerine göre farklı biryerde durur.
Ulûhiyet :Mutezile de tevhid temel prensiptir.Allah’ın varlığı knousunda Mutezile, Eş’ari, Mâturudiler hudüs, gaye, nizam ve imkan delilini kullanmışlardır.
Muhammed Abduh; Allah’ın varlığını ispatta ımkan deliline başvurmuştur. Seyyid Ahmed Han ; felsefi delili kullanmıştır. Muhammed ıkbal; Kant’ın etkisinde kalıp hudus, imkân, gaye, nizam hiçbirinin Allah’ın varlığını ispat edemeyeceğini savunmuştur. Pozitivizmin duyuları esas alması, akıl- habere yer vermemesi eleştirilmesine...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın