> Forum > ๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ > Akaid Eserleri > Kelam İlmi > Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi
Sayfa: [1]   Aşağı git
  Yazdır  
Gönderen Konu: Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi  (Okunma Sayısı 2279 defa)
09 Ekim 2010, 19:55:25
Safiye Gül

Çevrimdışı Çevrimdışı

Mesaj Sayısı: 15.436


« : 09 Ekim 2010, 19:55:25 »



 
MÂTÜRÎDİYYE EŞ'ARİYYE MUKAYESESİ

Ehl-i sünnet ilm-i kelâmının iki büyük mektebi, Mâtürîdiyye i La Eş'ariyye temelde birbirinin aynıdır. Her ikisi de nakle bağlı kalmak ve nakilden hareket etmekle beraber akla da önem verir. Onlar, bu tutumlarıyla akaid sahasında akla rol vermiyen Selefiyye ile aklı ha­kem kılan Mu'tezile arasında bir yer işgal eder. Böylece ehl-i sün­net kelâmcıları akla önem vermek suretiyle aslında Mu'tezileye ait bulunan «kelâm metodu»nu benimsemiş, fakat nakle bağlılıkları se­bebiyle meselelerin çoğunda selefle bereber olmuştur. Ancak Mâtürî­diyye ile Eş'ariyye hareket noktası kabul ettikleri nakil ile aklı telif etme yönünden ve varılan neticeler bakımından birbirinden farklı görüşler ortaya koymuşlardır. Bunlara Mâtürîdiyye - Eş'ariyye ihtilâf-rı denilmiştir. Bu ihtilaflı meselelere biraz sonra kısaca temas ede­ceğiz.

Bilindiği üzere Mâtürîdiyye mezhebi Mâverâunnehirde (Semer-kand, Buhârâ taraflarında), Eş'ariyye ise Irak'ta doğmuştur. Eş'arî'nİn muhiti en büyük muhâsım olan Mu'tezilenin muhiti idi. Bu sebeple Eş'arî daha çok mücadele etmiştir. Mâtürîdî ise Mu'tezilenin Mâve-lâunnehir'e sızan görüşlerini reddetmiştir. Denebilir ki Eş'arî, daha önce de mensubu bulunduğu itizal mezhebine karşı yürüttüğü mü­cadeleler sırasında onun tesirlerine az çok ma'rûz kalmış, görüşle­rinde bazı tutarsızlıklar belirmiş, bazan nakilden, kimi vakit de akıl­dan uzaklaşmıştır. Buna mukabil Mâtürîdî, ehl-i bid'at sultasının bu­lunmadığı Mâverâunnehir'de daha rahat çalışabilmiş, akıl ile nakle bağlılık noktalarını daha isabetli bir şekilde tesbite muvaffak olmuştur[1]. Gerçi İmam Eş'arî'nin, önceleri, mücadeleci bir mezhebe mensup oluşu, sonra da o mezhepten ayrılarak ona cephe alışı ve sert bir mücadele uygulayışı hem kendisinin, hem de kurduğu mez­hebin şöhret bulup yayılmasını sağlamıştir. O kadar ki «ehl-i sün­net» denilince sadece Eş'ariyyenin kasdedildiği zannedilmiş ve İmam Mâtürîdî'nin, Eş'arî'nin tabii olduğu vehmine kapınılmıştır. Halbuki ehl-i sünnet akidesi konusunda ilkin eser telif eden, ehl-i bid'atle mücadele edip onları mağlûp düşüren, İmâm-ı A'zam Ebî Hanîfe (v. 150/767) olmuştur. Mâtürîdî de Ebû Hanîfe ve arkadaşlarının mezhe­bini izah ve tafsil etmiştir[2].

Burada gözönünde bulundurulması gereken bir nokta daha var: İmam Ebû Mansûr el-Mâtürîdî hem fıkıhda, hem itikadda İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe'ye bağlı bir zattı. Onun akaidde takibedeceği yol belliydi. İfa edeceği hizmet islâm dünyasında beliren ihtiyaca ve İn­kişaf eden İlmî seviyeye uygun bir şekilde aynı akaid meselelerini değişik ve yeni metodla izah ve isbat etmekti. Halbuki Eş'arî, 40 ya­şına kadar mensubu ve müdafii bulunduğu bir mezhebi terketmiş ve ona cephe almış bulunuyordu. Gerçi başlangıçta-selef mezhebini be­nimsediğini ilân etmişti. Fakat akla hiç önem vermeyen selef me­todu ile akılcı Mu'tezile karşısında durmak, onları tesirsiz hale ge­tirmek mümkün değildi. Düşmanın silâhını, yani «kelâm metodu»nu kullanmak ve fakat bu metodla selef akidesini müdafaa etmek gere­kiyordu. İmam, bunu yapmaya çalıştı. Yer yer eskiden benimsediği bir zihniyetle Mu'tezilenin akılcılığına çok yaklaştı, sıfât-ı haberiy-yeyi te'vil etti; bazan hasma karşı hissettiği bir nefretle aklı mah­kûm edip hüsün ve kubhun (şer'an övülmeye veya yerilmeye lâyık, meşru veya gayr-ı  meşru  işlerin) aklî olduğunu inkâr etmiştir.

Bazı araştırıcılar, Eş'arîleri, Mâtürîdîlere nisbetle selefe daha yakın bulur[3]. Buna sebep olarak Mâtürîd'lerin, yerine göre akla daha çok önem vermiş olmaları gösterilebilir. Fakat Mâtürîdiyye akıdesi ve bu akideyi aksettiren eserler cedel ve münazaradan daha uzak, daha net, daha mutedil ve daha kolay anlaşılır bir üslûba sahiptir.

Hanefiyye bilginlerinden Kazasker Ebu'l-Abbas, Ebu'l-Hasan el-Eş'arî ve eserleri hakında şöyle der : «Akaid ilmi sahasında Ebu'i-Ha-san el-Eş'arî'ye ait bir çok kitap gördüm. Bunların sayısı 200 civa­rındadır. «el-Mûcezu'l-kebîr» adlı kitabı diğer bütün kitaplarını hu­lâsa eder. Bütün Şâfiîler Ebu'UHasan el-Eş'arî'nin mezhebini benimsemiş, bu mezhep üzerine bir çok eser de meydana getirmişlerdir. Şu kadar var ki ehl-i sünnet ve'1-cemâatten bazı âlimlerimiz «tek-vîn» gibi bir kaç meselede Ebu'l-Hasan el-Eş'arî'yi hatalı bulmuşlar­dır. Onun bu hatalarını bilen kimselerin, kitaplarını okumalarında bir beis yoktur: Çünkü ehl-i sünnetten bir çok alimimiz onun eserlerini edinmiş ve okumuştur»[4]. Yine Hanefiyye fakîhierinden. Semer™ kand kadısı Sadru'l-İsiâm e!-Pezdevî (v. 493/1100), Ebul-Hasan el-Eş'arî'nin bazı meselelerde hataya düştüğünü, fakat hata ettiği yer-İere dikkat etmek şartıyla onun kitaplarını okumanın caiz olduğunu söyler[5].

Müsteşrik D. B. Macdonald (v. 1943 m.), İslâm Ansiklopedisinde-ki "Mâtürîdiyye» maddesinin baş tarafında, Eş'arî taraftarlarının «Mâ-; » türîdî adını kaldırmak ve bütün Râfizîler karşısında İslâmiy,etin mü­dafii olarak el-Eş arî'yi başta tutmak hususunda devamlı bir temayül» taşıdığını kaydettikten sonra, maddenin sonunda bu İki meî^ftp ara­sındaki farkların iddia edildiği gibi lâfzî olmadığını söyler, baz^jnîsal-leı* verir ve maddeyi şöyle bitirir: «Bununla beraber Mâtürtdîlik tm esaslı ayrılık sebebiyle Eş'arî mezhebinin beşerî ve ahlâkî hissine derin bir surette nüfuz etmiştir ve hatta son devrin kendi mezhep­lerine tamamiyle inanmış Eş'arî'leri az veya çok yüksek bir derece­de birer Mâtürîdîdirler».

Daha önce de defalarca belirttiğimiz üzere Rasûlüilah (s.a.) ile ashap cemaatının akaid sahasında takibettiği yolu izleyenlere «Ehl-î sünnet ve'l-cemâat» denilmiştir. Yine belirttiğimiz üzere ehl-i sün­neti başlangıçtan itibaren üç asır boyunca temsil eden Selefiyye oİ-muştur. Hicri dördüncü asırdan itibaren ehl-i sünnetin kelâm mek­tebi kurulmuştur. Bu mektebi aynı asırda, fakat ayrı ayrı İslâm beldelerinde yaşayan imam Ebû Mansur el-Mâtürîdî (v. 333/944) ile İmam Ebu'İ-Hasan ei-Eş'arî (v. 324/936) temsil etmiştir. Mâtürîdiyye ile Eş'ariyye mektepleri arasında bazı meselelerde görüş ayrılıkları hâ­sıl olmuştur. Bu görüş ayrılıkları için bazı âlimler «şeklî ve lâfzî» diyerek onları önemsememiş[6], bazıları ise ihtilâfın köklü (ma'ne-vî) olduğunu söylemiştir[7]. Fakat her iki kola mensup bilginler Mâtürîdiyye İle Eş'ariyye arasında bid'at veya dalâlete nisbet etme­nin (tebdi' veya tadlîlin) hiç bir suretle bahis konusu olmadığında it­tifak etmişlerdir. Zaten islâm tarihi boyunca önemsenecek bir Mâtürîdî-Eş'arî mücadelesi de vuku bulmuş değildir [8].

Ehl-i sünnet kelâmının iki kolu arasındaki İhtilâfların bir kısmı basit ve şeklî ise, şüphe yok ki bir kısmı da köklü ve bir dereceye kadar önemlidir. Ayrıca bu farklı görüşler üzerinde iki mezhebin âlim­leri arasında ittifak da yoktur: Mâtürîdiyye İle Eş'ariyye arasında ihtilâf konusu olan bazı meselelerde, Mâtürîdiyye âlimlerinin bir kısmı Eş'ariyye görüşünü benimsediği gibi bunun aksi de vâriddir. Bu İhtilâfları konu edinen kaynaklar bu noktalara da işaret etmektedir.

Mâtürîdiyye ile Eş'ariyye arasındaki ihtilaflı meselelerin sayısı 13 ten tutunuz da 50 ye kadar çıkarılmıştır. Ehl-i sünnet ilm-i kelâ­mının çeşitli bahislerini tafsilatıyla incelemeden bu meseleleri tam manâsıyla anlamak mümkün değildir. Bununla beraber bir fikir ver­mek maksadıyla bir kaç tanesine işaret edelim :

1)  Mâtürîdiyyeye göre kulda müstakil bir irâde-i cüz'iyye var­dır, Eş'arîiere göre bu irade müstakil değildir, onu Allah yaratır.

2)  Hüsün ve kubuh (güzellik ve çirkinlik-meşru ve gayr-ı meş­ru) akıl ile idrak olunur, ilâhî emir ve nehiy de ona delâlet eder. Yani bir şey aklen güzel olduğu için dinen emrolunur, çirkin olduğu için nehyoiunur. Eş"arîlere göre hüsün ve kubuh akıl ile idrak olunmaz, şeriatle sabit olur. Yani bir şey dinen emrolunduğu için güzeldir...

3) Mâtürîdîlere göre dinî tebligat olmasa biie insan, aklıyla, Al­lah taâlâyı idrak eder, Eş'arîiere göre idrak edemez.

4) Mâtürîdîlere göre Allah taâlânın «Tekvin» dfye müstakil bir sıfatı vardır, Eş'arîiere göre bu mânâ «Kudret» sıfatının içindedir.

5) Mâtürîdîlere göre peygamberlikte erkek olmak şarttır, Eş arî-lere göre şart değildir, kadın da peygamber olabilir.

6) Mâtürîdîlere göre kâfirler ayrıca İbadetle mükellef değildir, bundan dolayı azap görmezler. Eş'arîiere göre kâfirler de ibadetle mükelleftir, ibadet etmediklerinden ötürü ayrıca azap görürler[9].[10]



[1] M.   Zâhid   el-Kevserî'nin   aynı   mâhiyetteki   kanaati   için   bk.   Işârâtu'I-merâm mukaddimesi, s. 7; Tebyîn mukaddimesi, s.  19.

[2] bk. el-Beyâzî, ag.e., s. 23.

[3] el-Kevserî,   Tebyîn  mukaddimesi,   s.   19;   Ebû   Zehra,   ag.e.,   I,   293-293. Akaidde selefi,  fıkıhta  zahirî   olan  İbn Hazm   (v.  456/1064), ehl-i  sünnet  olarak sadece   Selefiyyeyi  kabul  eder,   ehl-i   sünnet  kelâmcılarını   ise   Mürcie'den   sayar <Mürcie fırkalarından ehl-i sünnete  (yani Selefiyyeye)  en yakın olan fakîh Ebû Hanîfe'nin mezhebinde  olanlar   (Mâtürîdîler), en   uzak olan   da  Eş'arîlerdir>   der (bk. el-Fasl, II, 111-112).

[4] îbn Asâkir, ag.e.. s.  139-140;  es-Sübkî,  ag.e., III, 377;  ez-Zebîdî, İthaf,

[5] el-Pezdevi, Ehl-i Sünnet Akaidi, s. 2.

[6] bk. el-Kevserî, Tebyîn mukaddimesi, s. 19; Fethullah Huleyf, Kitâbu't-Tevhîd mukaddimesi, s. 10-26.

[7] v   el-Beyâzî, İşârât, s. 23.

[8] Makrîzî (v. 84S/1441), Eş'ariyye ile Mâtürîdiyye arasındaki görüş ayrı­lıkları sebebiyle iki zümre arasında ilk zamanlarda karşılıklı çekişme ve ta'nlarm meveud olduğunu, fakat bunun sonradan ortadan kalktığın haber verir (el-Hıtat, II, 359).

[9] Mâtürîdiyye - Sş'ariy...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

Müslüman
Anahtar Kelime
*****
Offline Pasif

Mesajlar: 132.042


View Profile
Re: Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi
« Posted on: 29 Mart 2024, 08:48:45 »

 
      uyari
Allah-ın (c.c) Selamı Rahmeti ve Ruhu Revani Nuru Muhammed (a.s.v) Efendimizin şefaati Siz Din Kardeşlerimizin Üzerine Olsun.İlimdünyamıza hoşgeldiniz. Ben din kardeşiniz olarak ilim & bilim sitemizden sınırsız bir şekilde yararlanebilmeniz için sitemize üye olmanızı ve bu 3 günlük dünyada ilimdaş kardeşlerinize sitemize üye olarak destek olmanızı tavsiye ederim. Neden sizde bu ilim feyzinden nasibinizi almayasınız ki ? Haydi din kardeşim sende üye ol !.

giris  kayit
Anahtar Kelimeler: Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi rüya tabiri,Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi mekke canlı, Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi kabe canlı yayın, Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi Üç boyutlu kuran oku Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi kuran ı kerim, Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi peygamber kıssaları,Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesi ilitam ders soruları, Mâturîdiyye Eşariyye mukayesesiönlisans arapça,
Logged
22 Ağustos 2019, 15:22:49
Mehmed.
Görevli Sorumlusu
*
Çevrimdışı Çevrimdışı

Cinsiyet: Bay
Mesaj Sayısı: 18.662


Site
« Yanıtla #1 : 22 Ağustos 2019, 15:22:49 »

Esselamu aleyküm Rabbim paylaşım için razı olsun
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

22 Ağustos 2019, 16:29:49
Ceren

Çevrimdışı Çevrimdışı

Mesaj Sayısı: 26.620


« Yanıtla #2 : 22 Ağustos 2019, 16:29:49 »

Esselamu aleykum. Rabbim razı olsun bilgilerden kardeşim. ..
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

23 Ağustos 2019, 11:24:09
Melek Nur Çelik koü

Çevrimdışı Çevrimdışı

Mesaj Sayısı: 298


« Yanıtla #3 : 23 Ağustos 2019, 11:24:09 »

Paylaşım için Allah razı olsun..
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı
23 Ağustos 2019, 11:34:48
Züleyha

Çevrimdışı Çevrimdışı

Cinsiyet: Bayan
Mesaj Sayısı: 1.439


« Yanıtla #4 : 23 Ağustos 2019, 11:34:48 »

Rabbim razi olsun hocam insallah selam ve dua ile
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı
Sayfa: [1]   Yukarı git
  Yazdır  
 
Gitmek istediğiniz yer:  

TinyPortal v1.0 beta 4 © Bloc
|harita|Site Map|Sitemap|Arşiv|Wap|Wap2|Wap Forum|urllist.txt|XML|urllist.php|Rss|GoogleTagged|
|Sitemap1|Sitema2|Sitemap3|Sitema4|Sitema5|urllist|
Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2009, Simple Machines
islami Theme By Tema Alıntı değildir Renkli Theme tabanı kullanılmıştır burak kardeşime teşekkürler... &
Enes