Bir hastalık olarak obezite

BİR HASTALIK OLARAK OBEZiTE

Mayıs 2011 68.SAYI

Teknolojik gelişmeler ve hayat standardımızdaki değişmeler neticesinde daha az hareket edip daha çok yiyor ve gittikçe daha kilolu hatta obez insanlar haline geliyoruz. “Obezite” uzmanlarca vücutta fazla miktarda yağ birikmesi sonucunda gelişen, mutlaka tedavi edilmesi gereken bir “hastalık” olarak tanımlanıyor. Pek çok ülkede sivil toplum örgütleri ve resmi kuruluşlar tarafından bu hastalığa karşı kitleler bilinçlendirilmeye çalışılıyor. Zira çağın en sinsi ilerleyen ve zararsız gibi görünmesine rağmen en tehlikeli hastalıklarının başında olan obezite; tedavi edilmediği zaman kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, yüksek kolesterol, solunum rahatsızlıkları, eklem hastalıkları, adet düzensizlikleri, kısırlık, iktidarsızlık, safra kesesi hastalıkları, taş oluşumu ve bazı kanser türleri gibi hastalıkların sebebi olabiliyor.

Son yıllarda insan yaşamını olumsuz yönde etkileyen obezitenin salgın bir hastalık gibi tüm dünyada yaygınlaştığı ve bu salgından Türkiye’nin de olumsuz yönde etkilendiği yapılan araştırmalarla kanıtlanmış durumda. Obeziteyle ilgili önemli çalışmalara imza atmış olan İç Hastalıkları uzmanı Dr. Yavuz Furuncuoğlu hastalıkla ilgili şunları söylüyor: “Kişilerin fazla kilosu obezite ile aynı anlamda değildir. Örneğin bir sporcu fazla kilolu olsa bile yağ oranı çok az, kas oranı fazla ise bu ‘obez’ olduğu anlamına gelmez. Kısacası obezite ‘fazla yağ birikimi’ demektir. Normal bir erkek bireyde vücut yağ oranının % 12-20, kadının ise % 20-30 oranında olması gerekir. Yaş ilerledikçe bu normal değerlerin biraz yükselmesine izin verilir. Pratik yaşamda erkekte % 25, kadında % 35’in üzerinde yağ oranı patolojik bir durumdur.”

Kişinin kilosuna bakıldığında Beden Kitle İndeksi’ne göre vücut ölçüleri normal sınırlar içinde olsa dahi, yaşına göre vücudunda fazla miktarda yağ bulunan kişilere “metabolik obez” denildiğini kaydeden Furuncuoğlu, “Bu kişiler diğer şişman kişiler gibi tüm metabolik hastalıklara açık kişilerdir. Kişinin tartı aletine çıktığında kilodan çok vücut yağ oranının önemli olduğunu unutmamak gerekir. Bir haltercinin boyu 1.50 cm, kilosu 65 kg ise boyuna göre kilosu fazla olmasına rağmen yağ oranına baktığımızda problem yoksa bu halterciye ‘obez’ dememiz mümkün değildir” şeklinde konuşuyor.

HANGİ VÜCUT ÖLÇÜLERİ İÇİN OBEZ DİYEBİLİRİZ?

Vücut yağ oranı yüksek olan kişilerin vakit kaybetmeden bir uzmana gözükmesi gerektiğini ifade eden Furuncuoğlu, ülkemizdeki kadın nüfusunun yaklaşık üçte biri, erkek nüfusumuzun ise beşte birinin obez olduğunu dile getiriyor. Obezite için en yaygın kullanılan ölçümün beden kitle endeksi “Body Mass Index-BMI” ve bel çevresi ölçümü olduğunu kaydeden Furuncuoğlu, “BMI, vücut ağırlığının (kg), boyun karesine (m²) bölünmesi ile hesaplanır. Bu değer yaş ve cinsiyetten bağımsızdır. Örneğin Elif Hanım’ın ağırlığı 70 kg, boyu ise 1.60 m’dir. Buna göre Elif Hanım’ın BMI değeri: 70 / (1.60)² = 70 / 1.60 x 1.60 = 70 / 2.56 = 27.34 kg / m² olarak hesaplanır. Yani kilomuzu boyumuzun karesine böldüğümüzde çıkan sayı vücut kitle indeksidir (BMI)” diyor.

Sağlık otoriteleri BMI değerlerini normal kilolu, fazla kilolu, obez ve morbit obez şeklinde gruplara ayırmıştır. Buna göre, 18,5 ile 25 arası ise normal, 25 ile 30 arası fazla kilolu, 30 ile 40 arası obez, 40 üstü ise “morbit obez” denilen “aşırı şişman insan” tipleridir. Hastalıklar ve ölüm riskleri bu oranlara göre ortaya çıkmaktadır. Vücut kitle endeksi arttıkça, hastalık ve ölüm riskleri de büyümektedir. Ancak bu oranlar çocuklarda, gebelerde ve sporcularda geçerli değildir.

BAYANLARDA RİSKLİ YAŞLAR

Bayanlarda üç dönemde obezite riskinin arttığını kaydeden Dr. Furuncuoğlu şu bilgilere yer veriyor: “İlk adetin başlangıç döneminde özellikle erken adet görenlerde obezite riski çok yüksektir. Gebelik ve menopoz sonrası da bayanların obezite olma riskleri fazlalaşır. Erkeklerde 50 yaş, bayanlarda ise 70 yaşına kadar vücut kitle indeksinde artış olabilir. Bel çevresi kalınlığı santral obezite göstergesidir ve insülin direnci ile ilişkilidir. Dolayısıyla tip2 diyabet (şeker hastalığı), hiperlipidemi (yağ fazlalığı), hipertansiyon ve koroner arter hastalığıyla ilişkilidir. Bel çevresi yüksek çıkan hastalarda bahsedilen hastalıklar ortaya çıkmadan tedbir almak gerekir.”

BEL ÇEVRESİ ÖLÇÜMÜ VE ANLAMI

Furuncuoğlu’na göre, vücuttaki toplam yağ miktarı önemli olmakla beraber, yağın nerede biriktiğini bilmek daha önemlidir. Karın çevresinde yağ birikimi, kalça ve vücudun diğer bölgelerinde yağ birikiminden daha fazla sağlık risklerine neden olur. Bu risk için basit fakat doğru bir yöntem bel çevresi ölçümüdür. Bununla birlikte, bel çevresi ile ilişkili hastalık riskinin, farklı toplumlarda değişkenlik gösterdiği unutulmamalıdır.

OBEZİTE VE YAŞ İLİŞKİSİ

Obeziteden kaynaklanan riski belirlemede yaş da önemli bir unsur. İleri yaştaki şişman bir kişi ile genç yaştaki şişman kişi arasında ölüm riski açısından fark vardır. Yaş ilerledikçe ölüm riski daha düşük çıkacaktır. Başka bir deyişle kilo ve yağ miktarı gençlerde daha tehlikelidir. Yağlanma yaşla birlikte artan fizyolojik bir süreçtir. Örneğin 65 yaşı aşmış ve vücut kitle endeksi 25-27 arasında olan fazla kilolu grupta ölüm riski artmamıştır. Vücut kitle indeksi 28’in üstünde ise hangi yaşta olursa olsun risk yükselmiştir. Yaşlı kadınlarda fazla kilolu grupta olmak hatta hafif obez olmak zararlı olmayabilir. Hatta fazladan östrojen (kadınlık hormonu) üreterek düşmeye bağlı kemik kırıklarından koruyucu olabilir. Aynı etkinin erkeklerde görülmediği kanıtlanmıştır.

ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESİ NEDİR?

Çocuğun yaşıtlarına göre ağırlığı fazla ise (>85) obeziteden bahsedilebilir. Çocuklar için yaşa göre hazırlanmış vücut kitle indeksi grafik kartları vardır. 80-95. persentil arası çocuklar “toplu – kilolu”, 95. persentilin üstünde olan çocuklarsa “obez” olarak kabul edilir. Çocukken şişman olmak erişkinlikte şişman olmayı kolaylaştıran bir etkendir. Anne sütü alan çocuklarda obezite daha az görülmüştür. Bebekler ne kadar uzun süre emzirilirse, erişkin dönemde obez olma ihtimali o kadar düşer.

Gebelikten itibaren başlayan beslenme hataları yüzünden bebekler birer tosuncuk olarak dünyaya gelir. Hamilelik boyunca anne adaylarının aldığı fazla kilolar, çocuğun kilolu doğma ihtimalini artırır. İkinci olarak, süt verme döneminde anneler, muhakkak anne sütü vermelidir. Anne sütü değil de mamalarla beslenen çocuk ileride kilolu olacak demektir. Yani şişmanlığın tohumları henüz gebelikte atılmaktadır. Yetişkinlerde yağ hücrelerinin yalnızca çapı büyür ve biz şişmanlarız, ancak çocuklarda bu yağ hücrelerinin çapı değil, sayısı artmaktadır. Bu ise daha tehlikelidir ve çocuklar obez olmadan tedbir alırsak, onların ileride şişman fertler olmalarını engellemiş oluruz. Genetik faktörler nedeniyle de çocuğun şişman olma ihtimali yüksektir. Anne ya da babadan biri şişman ise bu ihtimal % 40, anne ve babanın her ikisi de şişman ise, çocuğun şişman olma ihtimali %80’dir.

Araştırmalara göre bilgisayar başında 4 saatten fazla oturan çocuk ve yetişkinlerde kilo oranı daha yüksektir. Ayrıca çocuklarımız maalesef Osmanlı mutfağını değil de gittikçe büyüyen fast food kültürünü tanıyorlar. Bu da onların sağlıkları açısından büyük bir problem teşkil ediyor. Bu durumda da bizler sebzenin reklamını iyi yaparak çocuklarımızı spora ve oyuna doğru yönlendirmeliyiz.

ÇOCUKLUK OBEZİTESİ İÇİN RİSK ALTINDA OLANLAR KİMLERDİR?

• Düşük doğum tartılı olan bebekler
• Şeker, tatlandırılmış içecekler, doğal olmayan hazır meyve suları, asitli şekerli içecekleri sık tüketenler
• Az fiziksel egzersiz yapanlar
• Aşırı televizyon izleyenler (Özellikle kız çocuklarında ve çok ufak çocuklarda daha da önemlidir.)
• Genetik faktörler (Ailede şişman ebeveyn varsa çocukta obezite gelişme ihtimali artar.)
• Çocukluk ve ergenlik döneminde artan ve kontrol edilemeyen yağ hücreleri.

OBEZ ÇOCUKLAR İÇİN NE YAPILABİLİR?

• Sağlıklı beslenme diyeti, davranış değişikliği ve egzersizle sağlanabilir.
• Televizyon, video oyunları, bilgisayar kullanım süreleri haftada birkaç saatle sınırlandırılmalıdır.
• Fiziksel aktivite artışı teşvik edilir.
• Gençlerde trafik ışığı diyeti yapılır. Yiyecekler trafik ışığı renklerine göre dizaynedilir. Yeşil ışıklı yiyecekler, düşük kalorili yiyecekleri, sarı ışıklı yiyecekler, dikkatli yenecek olan orta kalorilileri, kırmızı ışıklı yiyecekler ise yenilmemesi gereken yüksek kalorilileri tanımlar.
• Düşük glisemik indeksli yiyecekler tercih edilir.

OBEZİTE KALITSAL OLABİLİR

Obezitenin % 25-40 oranında kalıtsal nedenlerle geliştiği kanıtlanmıştır. Kortizol ve insülin yağların depolanmasına (şişmanlık) , büyüme hormonu (GH) ve testosteron ise yağların mobilizasyonuna (yağ yakmasına) neden olur.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın