Kına

Hem Güzellik Hem Şifa Kaynağı Kına

Ekim 2008 37.SAYI

Yüzyıllardır kadın güzelliğinin baş tacı olan kına, tıp tarihinde de yerini almıştır. Saç bakımından, deri hastalıklarına ve ağrılara kadar pek çok alanda etkili bir ilaç olarak kullanılmıştır.

Altın tas içinde kınam ezildi. / Gümüş taraklarda zülfüm çözüldü” sözleriyle türkülere konu olan, yazara “keşke ben de bir gün parmaklarımda, avuçlarımın içinde hurma gibi kınalarla…” dedirten kınanın, geleneksel kültürümüzde kadim bir yeri vardır. Hanımların ziynet makamında olan kına düğün öncesi, kızlar arasında yapılan eğlencelere de konuk olmuş ve yüzyıllardır unutulmayan bir geleneğe adını vermiştir. Bir çok derde derman olmasından mıdır yoksa sadece ziynet özelliğinden midir bilinmez, kına gecelerinde geline kına yakılması adeti kültürümüzün vazgeçilmezlerindendir.

Kınanın kimliği

Kına ağacı Afrika, Mısır, İran, Hindistan, Arabistan ve Sri Lanka’da yetişir. Kına bu ağacın yapraklarının kurutulup öğütülerek toz haline getirilmesiyle elde edilir. Kına ağacı ince, ayrık ve çok dallı, beyazımsı kabuklu, karşılıklı yapraklı ve yaklaşık 3- 4 metre yüksekliktedir. Güzel demetler oluşturan çiçekleri, beyaz ve hoş kokuludur. Zaman geçtikçe diken halini alan yaprakları, sivri uçlu, esmer yeşil renkli olup zeytin yaprağına benzer.

Kendine has hoş bir kokusu, turuncuya çalan kırmızımsı hoş bir rengi olan kına, daha çok boyar madde (renklendiren madde) özelliği ile dikkat çeker. Lavson gibi çeşitli boyar nitelikli maddeler ve tanen içeren yaprakları toz haline getirilir. Ardından suyla karıştırılarak parmaklar, tırnaklar, saçlar, avuç içi ve sakalın boyanmasında kullanılır. “Boyanmanın en iyisi kına ile olandır” buyuran Peygamberimiz (s.a.v) de, güzelliğin, gençliğin, nikâh sevgisinin artması ve korkunun yatışması için bir kimse süründüğünde meleklerin sevindiği kınayı tavsiye etmişlerdir. (Deylemi, Hakim)

Şifa yönü ağır basan bilindik normal kınanın haricinde bir de günümüzde özellikle gençler arasında geçici dövmede kullanılan Hint kınası vardır. Elde edilmek istenilen renge göre içine çeşitli kimyasallar karıştırılarak oluşan Hint kınasının üç rengi bulunur; kızıl, kahverengi ve siyah. Özellikle ellerde çeşitli motifler oluşturularak süsleme amaçlı kullanılan Hint kınasının şifa yönü değil göze hitap eden yönü ağır basar.

Kınaya nostaljik bir bakış

İnsanoğlunun en eski süsleme araçlarından biri olan kına, kullanıldığı hemen her kültürde o toplumun kendine özgü unsurlarıyla hemhal olmuş, gelenekselleşmiştir. Kolay bulunduğu ve ucuz olduğu için yoksul ülkelerde de rahatça kullanılan kına, orta Asyalı kadınlar için kendisini başkasından ayırma ve süsleme işlevini taşır. El süslemesini adeta bir sanat haline çeviren Hindu hanımlar içinse duyguları ifade eden bir araçtır. Kına bizim topraklarımızda da insanımızın nâzenin yapısına uyum sağlayarak zengin kültürümüzün renkli bir motifini oluşturur. Türk İslam kültüründe sağlık ve güzellik açısından önemli olduğu gibi ayrıca geleneksel törenlerin vazgeçilmez bir unsurudur. Gelin olacak kıza, askere gidecek delikanlıya kına yakılır, sevinince kına yakılır, hastalıklardan kurtulmak için kına yakılır. Bayramlar ellere arefe gününden yakılan kınalarla karşılanır.

Kınanın kültürümüzde yer etmesinin en önemli sebeplerinden biri de Efendimiz’in (s.a.v) kınadan övgüyle bahsetmesidir. Bir hadis-i şerifinde şöyle buyurmuştur: “İhtiyarlığınızı kına ile giderin. Zira bu, yüzleriniz için güzellik, ağızlarınız için hoşluk, kadın için kuvvettir. Kına, cennet ehlinin kokusunun seyididir ve kına küfürle imanı ayırır.” (İ. Asakir)

Saçları besler, dökülmeyi önler

Yüzyıllardır kadın güzelliğinin baş tacı olan kına, zaman içersinde tıp tarihinde de yerini almıştır. Yazarlarımızdan Ömer Seyfettin’in “parmaklarımızı narin bir mercan gibi parlatarak güzelleştirir” diye sözünü ettiği kına, deriyi kuvvetlendirir. Saçlara canlılık, parlaklık ve hacim kazandıran kına, aynı zamanda saçları besler ve kuvvetlendirir. Dökülmeyi ve kepeği önler, saçı yumuşatır. Saç boyalarındaki kimyasal maddeler ve kanserojen madde içermesiyle son zamanlarda haberlere de konu olan saç boyaları ile kıyas edilemeyecek kadar üstün niteliklere sahip kına, eşsiz bir doğal üründür.

Ağrıyı teskin eder, yaraları iyileştirir

Merhem haline getirilerek ağrıyan yerlere sürüldüğünde ağrıyı teskin eder. Nitekim Allah Rasulü’nün (s.a.v) ağrıdığı zaman başına kına koyduğu bildirilmiştir. (İbni Sünni) Tıbb-ı Nebevi adlı kaynakta, kınanın tereyağı ile macun yapılıp müzmin uyuz yaraları üzerine sürüldüğünde iyileşme sağladığı belirtilir. Yine aynı tertipli macun iltihaplı şişlikler için de faydalıdır. Kınanın balmumu ve gül yağı ile karıştırılmasıyla hazırlanan macunun; adale ağrılarına ve dermansızlığa karşı fayda sağladığı da Tıbb-ı Nebevi’de yer verilen bilgiler arasındadır.

Kına, yara üzerine konulduğunda, yaranın üzerindeki rutubeti alarak iyileşme sağlar. Peygamber Efendimiz (s.a.v) ayaklarındaki bir yara veya bir ağrıdan şikâyet edenlere ayaklarına kına yakmalarını tavsiye etmiştir. (Tirmizi) Kınanın üzerine sürüldüğü organı yumuşatıcı özellik vardır. Bu özelliği sayesinde dikenin battığı yerden çıkmasına yardım eder. Mantar ve egzamaya, deri çatlaklarına, cilt kaşıntılarına iyi gelir. Vücutta meydana gelen kabarcıkların ve sivilcelerin düzelmesinde etkilidir.

Terlemeyi azaltır

Kına soğutucu ve vücudu rahatsız etmeden nem giderici bir özelliğe sahiptir. El ve ayaklara sürüldüğünde terlemeyi azaltır, ayaklardaki kokuyu giderir, tırnakların kırılmasını önler. Kınanın rengi sevgi ve muhabbet duygularını arttırır. (Tıbb-ı Nebevi) Sinirlerin yatışması ve sakinleşmesine yardımcı olur. Çiçek çıkartmaya başladığı zaman çocuğun ayakları altına kına yakıldığında gözlerinde çiçek çıkmayacağı belirtilir.

Kezban KABADAYI
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın