Maslahatların Denk Olması

Aynı Anda Elde Edilmesi Mümkün Olmayan Maslahatların Denk Olması

Maslahatlar birbirine denk olup aynı anda elde edilmeleri de mümkün olmazsa bunlardan birini önce elde edip diğerini sonraya bırakma konusunda serbest kalırız. Dilersek kura çekebiliriz. Bunun örnekleri çoktur:

1- Birbirine denk iki müslümanm canına yönelik aynı anda yapılan bir saldırı gördüğümüzde, aynı anda ikisini birden defedemiyorsak, birini seçmede serbest kalırız.

2- Birbirine denk iki kadının namusuna yönelik bir saldın gördüğümüzde, ikisini aynı anda önleyemiyorsak birini seçeriz. Şayet aynı anda bir çocuğun sapık ilişki ve bir kadının tecavüzle karşı karşıya olduğunu görürsek ne yapmamız gerektiği ihtilaflıdır. Bir görüşe göre tecavüz etmek isteyenin önlenmesi gerekir, zira zinanın mefsedeti sapık ilişkide yoktur. Üstelik ulema zinanın had cezasında ittifak etmişken sapık ilişkinin had cezasında ihtilaf etmiştir. Diğer görüşe göre önce sapık ilişkinin önlenmesi gerekir. Çünkü bu ilişkinin hiçbir şekilde helal olması mümkün değildir. Ayrıca sapık ilişki, erkekler için hor görülme ve saygınlığı yitirme neticesini doğurur. Diğer bir görüşe göre ise ikisinden birini tercihte serbest kalırız.

3- Birbirine denk, masum İki müslümanm yine birbirine denk miktardaki mallarına yönelik saldırı gördüğümüzde hangisini izale edeceğimiz hususunda serbest kalırız.

4- Hakim iflas eden bir kimseye hacir koyduğunda alacaklılar, alacakları oranında denk tutulurlar. Toplam borç yüz birim iken, kalan mal on birim ise, tüm alacaklılar alacağının onda birini alma hususunda denk tutulur.

5- İki kişiye borçlu olarak ölen kimsenin geriye bıraktığı mal toplam borcunu ödemeye yetmiyorsa, borçlular hisseleri oranında denk tutulur. Zira hiçbirinin diğerine bir üstünlüğü söz konusu değildir.

6- Birbirine denk iki fakir gelse, kişi dilediğine yardım edebilir.

7- Birbirine denk iki kurban olsa, kişi istediğini önce keser. Şayet denk olmasalar üstün olandan başlanır.

Fetava isimli eserde yer alan bir soru ve cevabı şöyledir: Hızlı gittiği için kıymetli olup bin dirhem eden bir deveyle yine toplam bin dirhem eden on tane dişi devesi olan kimsenin bunlardan hangisini kurban olarak kesmesi daha faziletlidir?

On tane dişi deveyi kesmek daha faziletlidir. Çünkü bunlann faydası daha fazladır, daha çok insanı doyurur. Halbuki diğer devenin hızlı gitmedeki üstünlüğü kesildiği anda ortadan kalkar. Ama kölenin iyisini, değer bakımından en yüksek olanını azat etme ise böyle değildir. Zira Allah için elden çıkarılan mal ile elde edilen fazilet o malın değerine göre farklılık arzeder. ibadetlerde en değerli malı elden çıkarmak en güzel olandır. Zira kurban, kendisi için kesileni yüceltme anlamı taşır. Dolayısıyla kurbanın en faziletlisi en iyi olanın kesilmesidir.

Bir kimse bin dirhem değerindeki bir atı bu fiyata alıp keserek etini insanlara dağıtma ya da bin dirhemle bin koyun alıp etini insanlara dağıtma niyetinde olsa, şüphe yok ki bin koyun alıp bunların etini insanlara dağıtması daha faziletlidir. Zira bin koyundan çok daha fazla fayda elde edilir, arzu edilen gayeye daha fazla ulaşılır. Atın üstünlüğü onu kesince sona erer ve bu üstünlükten fakirlere bir fayda dokunmaz.

8- Birbirine denk iki hanımı olup birinin nafakasını temin edebilen kimse nafakayı ikisine denk olarak bölüştürür. Taraflardan birinin mahrum bırakılma hissine kapılmasına engel olmak için kura çekmek de caizdir.

9- Her yönden birbirine denk iki oğlu bulunup sadece birine yetecek kadar nafaka temin edebilen kimse, bu nafakayı ikisine bölüştürür.

10- Birbirine denk iki borçlusu olup sadece birinin borcunu ödemeye gücü yeten kimsenin bu parayı ikisine dağıtması evladır. Birini diğerine tercih etmesi de caizdir.

11- Birbirine denk iki hak için şahitlik etmek üzere aynı anda çağrılan kimse ikisinden birine gitme konusunda serbesttir. Haklar birbirinden farklı ise, mesela birinin yok olmasından korkuluyorken diğeri için böyle bir şey söz konusu değilse yok olmasından korkulan hak için şahitlik yapmaya gitmek vacip olur. Ancak haklardan biri için böyle bir durum sözkonusu değilse ikisinden biri tercih edilebilir.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın