Maslahat Ve Mefsedetlerde Öncelik Sırası

Maslahat Ve Mefsedetlerde Öncelik Sırası

ynı anda elde edilmeleri mümkün olmayan iki maslahat çakıştığında, şayet herhangi birinin tercihi için bir sebep varsa o tercih edilir. Tercih sebebi yoksa ve her iki maslahatın birbirine denk olduğu biliniyorsa ikisinden birini tercihte serbest kalırız. Birbirine denk olup olmadıkları da kesin değilse, alimlerin bir kısmı birinin, bir kısmı da diğerinin tercih edilmesi kanaatine varabilir.

Müctehitlerin tümünün isabet ettiği görüşünü esas alırsak, aynı konuda farklı kanaat belirten her İki müctehid, diğerinden farklı da olsa maslahat elde etmiş olur. Şayet sadece birinin isabet ettiği görüşünü esas alırsak, tercih edilmesi gereken maslahata yönelen isabet etmiş olur. Diğer maslahata yönelen ise hata etmiş olur. Ancak içtihadında gereken gayreti göstermişse hatası affolunur. Bir maslahatla mefsedetin çakışması halinde de durum böyledir. Bu konuda gelebilecek bazı sorular şöyledir;

Soru: Farklı maslahatların tercih edilmesi gerektiğini söyleyen her iki müctehid de nasıl isabet etmiş olur? Halbuki birisi tercih edilmemesi gerekeni tercih etmiştir. Bu durumun farkına varsa kendisinin tasvip etmesi bile caiz olmaz.

Cevap: Tercih edilmesi gereken maslahatın terki hususunda, küllî kaidelere aykırı olsa da ruhsat vardır. Ruhsat olan durumlarda tercih edilmesi gereken maslahat, bir zorluğu defetme özrüne binaen terk edilebilir. Hata eden müctehidin hatasını tespit edip düzeltmesi gerekir denirse, çok daha büyük ve genel bir zorluk ortaya çıkar. Ancak nass, icma, açık kıyas ve küllî kaidelere aykırı olarak hata eden müctehidin hatasını düzeltmesi gerekir. Zira ic-tihad ehliyetine sahip kimsenin bu şekilde hata etmesi nadirdir. Dolayısıyla nadiren meydana gelen bu tür hataların izale edilmesi gerekir.

Sonuç olarak şu söylenebilir; tercih edilmesi gereken maslahatın elde edilmesi imkansız ise ya da meşakkat içeriyorsa din diğer maslahatın onun yerine ikame edilmesini kabul eder. Bazı durumlarda abdestin yerine teyemmümün, oruç tutma yerine köle azat etmenin ya da fakirlere fidye vermenin, avam için irfan yerine taklidi imanın, fatiha yerine sair zikirlerin, yolcu için nafile namazlarda kıble yerine gittiği yönün, savaşan kimse için kıble yerine savaştığı cihetin ikame edilmesi örnek olarak zikredilebilir.

Soru: Her iki müctehid de gerçekte birbirine denk olan iki maslahattan birinin tercih edilmesi gerektiğini zannetse ikisi de hata etmiş olur mu? Zira denk olan iki şeyden birinin tercihe şayan görülmesi Allah katında açık bir hatadır.

Cevap: Her iki müctehid de tercih sebebi olmaksızın tercihte bulundukları için hata etmiş olur, ancak hataları affedilir.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın