Caydırıcı Cezaların Yolaçtıgı Mefsedetler

Haklarında Caydırıcı Ceza Bulunan Suçların Yolaçtıgı Mefsedetler

Haklarında caydırıcı ceza bulunan suçların yolaçtığı mefsedetleri şöyle sıralayabiliriz:

Adam öldürme suçu için uygulanan kısas cezası insanların hayatına son verme hususunda caydırıcıdır ki bu mefsedetlerin en büyüklerindendir.

Uzuvlar ve onlardan elde edilen menfaatlerin ortadan kaldırılması suçu için uygulanan kısas cezası; Allah'a itaat, ibadet, muamelat konularında bu uzuvların menfaatlerinin gayeleri doğrultusunda bunlardan faydalanmaya son verilmesi hususunda caydırıcı rol üstlenir.

Kısas cezasında hem Allah hakkı hem de kul hakkı vardır. Allah hakkı bulunması hasebiyle mağdur tarafın isteğiyle cezanın uygulanmaması söz konusu olmaz. Kul hakkı ağır basıp mağdur tarafın diyet alarak kısas cezasını düşürebileceği durumlarda mağdur taraf izin verse bile önemli bir uzva karşılık daha önemsiz bir uzuv kesilmez. Zira aslolan mağdur kişi ya da varislerinin cezayı tam olarak uygulatmalarıdır. Mefsedete yol açabileceğinden cezanın infazı mağdur tarafa bırakılmaz. Çünkü cezanın uygulanması çoğunlukla mağdur tarafın yüreğinin soğumasına yeter.

Zina haddi, bizatihi zina ve zinada bulunan nesillerin karışması, nesepte şüphenin doğması, akrabaların rezil olması gibi mefsedetler için caydırıcıdır. Din, zina haddinin uygulanmasını zina eden kadının akrabalarına bırakmaz. Çünkü onlara bıraksa, utançlarından ve rezil olmamak için cezayı uygula-mayabilirler.

Hırsızlık haddi, dünya ve ahiret maslahatlarına ulaştıran, harcanmasıyla Allah'a yaklaşmayı sağlayan malların kaybedilmesi mefsedeti için caydırıcıdır. Din hırsızlık haddinin uygulanmasını da malı çalman kişiye bırakmamıştır. Zira insanların çoğunun hırsızlara acıdığı görülmektedir. Şayet had-din uygulanması mal sahiplerine bırakılsaydı onlara acıdıklarından, şefkat ve merhametlerinden cezayı uygulamazlardı.

Şöyle bir soru sorulabilir: Diyeti 50 deve veya 500 dinar olan bîr el, nasıl olur da bir dinarın dörtte birinin ya da Ebu Hanife'ye göre on dirhemin çalınmasına karşılık kesilir?

Buna şöyle cevap veririz: Buradaki ceza, çalman şeyin mukabili değildir. Ceza herhangi bir koruyucusu olmayan birçok malın kaybedilmesine yol açan hırsızlık suçunun tekrarlanmasına engel olmaya yöneliktir. Şayet din hırsızlık cezası için büyük bir malın çalınmasını şart koşsaydı, bu maldan az olup fakirlere ait olan birçok mal çalınırdı. Bu da fakirler için genel bir mef-sedettir.

îçki haddi, çok içildiği zaman yaratılmışların en şereflilerinden olan aklı gideren içki içme hususunda caydırıcıdır. Basit bir şeyin bile ifsad edilmesini istemeyen Allah (cc) her şeyden daha önemli olan aklın ifsad edilmesine göz yumar mı? Bundan dolayı çok içmeye vesile olduğu için az içki içmeye bile had cezası koymuştur.

îçki dışında baz otu gibi aklı giderici bir başka şeyle aklî melekesini kaybeden kimseye had cezası gerekir mi? sorusuna şöyle cevap veririz: Bu şekilde aklî melekeyi kaybetme çok nadir bir durumdur. Çünkü bu tür şeylerde, onları içmeye teşvik edecek insanı mutlu kılan, coşturan bir özellik yoktur, içki ve nebiz ise böyle değildir. Çünkü bunların insanı mutlu kılması, coşturması insanları içmeye teşvik eder. Dolayısıyla bunların mefsedeti yaygındır. Bundan ötürü bunları içene had cezası uygulanır. Buna mukabil daha önce zikrettiğimiz üzere mefsedeti nadir olması hasebiyle baz otu ve benzeri şeylerden ötürü had gerekmez.

Yol kesip eşkıyalık yapma suçu için uygulanan had, mala el konulması hususunda el ve kolun kesilmesi şeklinde, insanların öldürülmesi veya uzuvlarının kesilmesi hususunda kısas şeklinde caydırıcıdır. Bunun da zina haddi gibi kesin olmasının sebebi şudur: Bu kişiler işledikleri cinayete, yoldan gelip geçenleri korkutmayı da eklemişlerdir. Bir insanı gizlice öldüren ya da birinin malını gizlice çalan kimse böyle değildir.

Zina iftirası haddi, zina ya da homoseksüellik isnadıyla insanların iffetlerine gölge düşürme hususunda caydırıcıdır. Bu cezada da Allah hakkı mevcuttur. Zira mağdurun affetmesiyle cezanın uygulanmaması söz konusu olmaz. Bu iftiradan ötürü kişinin utancının izale edilmesi açısından bu cezada kul hakkı da vardır. Bazı alimler Allah hakkını baskın görüp mağdurun affetmesiyle cezanın düşmeyeceğini söylerken tmam Şafii kul hakkım baskın görmüş ve kısas cezasında olduğu gibi. mağdurun cezayı düşürebileceğini belirtmiştir.

Zina eden evli kimsenin recmedilmesini gerektiren mefsedeti bilmiyorum. Bu konuda benim katılmadığım bazı şeyler söylenmiştir. Yine faizin büyük günah kabul edilmesini gerektiren ve benzeri durumları da büyük günah kılan bir mefsedet de bilmiyorum. Çünkü bir şeyin yiyecek olması, mallar için kıymet ölçüsü olması veya ölçülebilir olması büyük günah olmayı gerektirecek bir mefsedet ortaya çıkarmaz. Bu özelliğe sahip olan şeylerin üstünlüğünden ötürü fazlalık ve tehir faizi haram kılınmıştır, şeklinde bir açıklama da doğru değildir. Zira bin dinarı bir dirheme satmak geçerlidir. Ama bir kur arpayı bin kur buğdaya, bir müd arpayı bin müd buğdaya, bir müd buğdayı bir müd buğdaya, bir dinarı bir dinara, bir dirhemi bir dirheme satıp bedellerden birinin ödenmesi kısa bir süre bile geciktirilse satış geçersiz olur. Halbuki bu gibi durumlarda esas alınıp itimad edilecek bir illet de görünmemektedir.

Aynı şekilde kişinin mahremi olan yakın akrabasıyla evlenmesini haram kılan mefsedeti de bilmiyorum. Çünkü ihtiyaçların giderilmesi iyilik ve güzelliktir, sevgi ve merhamet doğurur. Amca, hala, teyze ve dayı çocuklarının evlenmesi caiz olduğu gibi insanların ihtiyaçlarım giderecek, onların iyiliğine olan daha yakın akraba evliliği niye caiz olmasın? Nitekim Adem (as) zamanında mecburiyetten ötürü kardeşlerin birbirleriyle evlenmeleri caizdi. Bizim böyle bir şeyi son derece çirkin görmemiz yetiştiğimiz ortamda bunun haram oluşunun yaygmhğmdandır. Nitekim insan fıtratında içkiye meyil olmakla birlikte dinen haram olduğu" için ondan nefret ediyoruz.

Süt emmeden doğan yasaklarla ilgili-mefsedeti de bilmiyorum. Özellikle süt emzirenin çocukla ilişkisi çok enteresandır. Çünkü çocuk süt emdiği anneden herhangi bir cüz almış değildir. Çocuğun öz ana babası ise böyle değildir, çocuk onların döl ve yumurtasından ve her birinin bir parçasından yaratılmıştır.

Tazir cezalan ise had ve kefaret cezası konulmamış suçlar için caydırıcıdırlar. Tazir cezalan suçun kötülüğü ve karşı tarafa verdiği eziyet oranında farklılık arzeder. Bazı alimler Hz. Peygamberin şu hadisine dayanarak en fazla tazir cezasının on sopa olabileceğini belirtmişlerdir: "Allah'ın koyduğu had cezaları hariç Allah'a ve ahiret gününe inanan mümin kula on sopadan fazla ceza vermek helal olmaz."[100] Bu konuda en az had cezasını ölçü alanlar olduğu gibi daha farklı miktar belirleyenler de vardır.

Yalan yere yemin eden kimseye, kefaret cezasına ilaveten tazir cezası uygulanır mı? Bu soruya şöyle cevap veririz: Rabbine karşı işlediği cüretten ötürü ayrıca tazir cezasına çarptırılır. Kefaret cezası ise yemin edenin bu cüreti sebebiyle değil mubah ya da mendup bir şey olsa bile edilen yeminin gereği yerine getirilmediği içindir. Nitekim isyan söz konusu olmayan durumlarda bile kefaretin gerekli olması bunu göstermektedir.

Meydana getirdiği mefsedet genel olup, bunu sürdürmede inat eden güçlü bir kimse on sopayla nasıl caydırılır? Bu soruya da şöyle cevap veririz: Böyle kimseler on sopaya ilaveten mefsedetlerine engel olunabileceği umulan uzun bir süre hapsedilir. Hatta devlet başkanı caydırıcılıkta ileri giderek onu bir müddet asılı tutabilir.

Şöyle bir soru sorulabilir: Bir müslümana herhangi bir şekilde eziyet eden kimse hem Allah'a itaatsizlik etmiş olur, hem de dokunulmazlığına halel getirmek suretiyle müslümana eziyet etmiş olur. Mağdur olan müslüman kendisine karşı işlenen suçun had ya da sair cezasını affederse, Allah'a itaatsizlik sebebiyle maruz kalacağı ceza da düşer mi?

Buna şöyle cevap veririz: Bu ihtilaf edilen bir meseledir. Bazıları kul hakkının düşmesiyle birlikte bu cezanın da düşeceğini söylerken, bazıları Allah'ın yasaklarını çiğneme cüretine engel olmak için cezanın düşmeyeceğini söylemektedirler.

Hataen adam öldürme suçunda uygulanan kefaret cezası Allah hakkının, diyet cezası ise kul hakkının ihlal edilmesi hususunda caydırıcıdır.

Kasten adam öldürme suçunda kısasın vacip olması, kul hakkının ihlaline engel olmak ve hayatın devamlılığını sağlamak içindir. Nitekim Allah (cc) şöyle buyurmuştur: "Sizin için kısasta hayat vardır."[101] Yani kısas cezasından korkmanızda sizin için hayat vardır, çünkü birisini öldürecek kişi buna mukabil kendisinin de öldürüleceğini bilirse korkar ve öldürmekten vazgeçer. Böylece hem kendi hayatı hem de öldüreceği kişinin hayatı devam eder. Şafii'ye göre kasten adam öldürmede ayrıca kefaret gerekmesi, Allah hakkının ihlalini engellemeye yöneliktir.

[100] Buhari, Hudud, 12/175

[101] Bakara 179

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın