Allah Haklarından Bîrinin Tercih Edilmesi

Aynı Anda Yerine Getirilmeleri Mümkün Olmayan Veya Mümkün Olduğu Halde Maslahatlarının Dereceleri Farkli Olan Allah Haklarından Bîrinin Tercih Edilmesi

Misaller:

- Farz namazların nafile namazlara tercih edilmesi.

- Fan: olan ibadetlerin vaktin sonunda mendup olan ibadetlerden önce eda edilmesi.

- Aşırı sıcaklarda öğle namazının hava serinleyinceye kadar bir müddet tehir edilmesi.

- Vakit namazının kılınması İçin yeterli zaman kalacaksa, kaza namazının önce kılınması.

- Vakit namazının kılınması için yeterli zaman kalmayacaksa, îmam Şafii'ye göre vakit namazı kazadan önce kılınır. Böylece her iki namazın vaktinde kılınmasından elde edilecek maslahat kaçınlmamış olur.

- Kazaya kalan namazların sırayla kılınması.

- Cemaatle kılınmaları gereken bayram ve güneş tutulması namazı gibi nafile namazların sair nafile namazlara tercih edilmesi.

- Belli zamanda belli şekilde yapılan nafile ibadetlerin sair nafilelere tercih edilmesi.

- Vitir namazı ve sabah namazının sünnetinin diğer namazların sünnetlerinden üstün olması. En doğru görüşe göre vitir namazı, sabah namazının sünnetinden de üstündür.

- Zekatın, nafile olarak verilen sadakalardan üstün olması.

- Farz olan Ramazan orucunun nafile oruçlardan üstün olması.

- Farz olan hac ve umrenin, nafile hac ve umreden üstün olması.

- Bazılarına göre ifrad haccının kıran haccmdan, bazılarına göre temettü haccınm ifrad haccmdan ve bazılarına göre de kıran haccının her ikisinden üstün olması.

- Arafat'ta cem-i takdim yapılması (ikindi namazının öğle vaktinde öğle namazıyla birlikte kılınması).

- Müzdelife'de cem-i tehir yapılması (akşam namazının yatsı vaktinde yatsı namazıyla birlikte kılınması).

- Son şeytan taşlamanın güneşin doğuşundan sonra yapılması.

- Birinci ve ikinci şeytan taşlamanın zeval vaktinden sonra yapılması.

- Bir görüşe göre akşam namazının sonraya bırakılması.

- Uç günlük mesafeden daha kısa yolculuklarda namazı tam kılma.

- Oruç tutma kendisi için zararlı olan kimsenin orucu kazaya bırakması. Namaza sonradan yetişen kimsenin; imama uymadan önce namaz rükünlerinin tertibini yapması konusunda iki görüş vardır.

- Mirasın yeterli olmaması halinde kefaret borçlarının nafile vasiyetlerden Önce Ödenmesi.

- Yolculukta olup abdest için su bulamayan kimsenin vaktin sonlarında su bulacağını bilmesi halinde, namazını vaktin sonuna ertelemesi, teyemmüm alarak hemen kılmasından daha faziletlidir. Burada birlikte yapılması mümkün olmayan iki fazilet söz konusudur. Biz namazın sonraya bırakılmasını tercih ettik. Zira bu durumda abdest alma şartına riayet edilmiş olacaktır. Şart ve rükünlerin yerine getirilmesiyle ilgili olan şeyler, sünnet ve adabın yerine getirilmesiyle ilgili olanlardan daha üstündür.

Su bulma imkanı olmayan kimsenin teyemmüm alarak namazını hemen kılmak ya da sonraya bırakmak arasında tercih hakkına sahip olması da bunu gösterir. Su bulma imkanı olan kimse abdestin teyemmümden daha üstün olması nedeniyle teyemmüm alarak hemen kılmak ya da sonraya bırakmak arasında tercih hakkına sahip değildir, namazı sonraya bırakıp, abdest alarak kılmalıdır.

Su bulacağından emin olmamakla birlikte bulabileceğini zannediyorsa İki farklı görüş söz konusudur. Birincisine göre yukarıda söylediklerimiz doğrultusunda namazı sonraya bırakır, ikincisine göre teyemmümle hemen kılar. Çünkü bu durumda namazı vakit girer girmez kılmak gerçekleşmesi kesin olan bir fazilettir. Dolayısıyla gerçekleşmesi zanna dayanan bir faziletten Ötürü namaz sonraya bırakılmaz.

Kişi su bulabileceğini zannetmiyorsa teyemmüm alarak namazını hemen kılmasının daha faziletli olduğunda ihtilaf yoktur. Çünkü bu durumda namazı vaktinde kılma faziletiyle çakışan bir başka fazilet söz konusu değildir. Namazı vakit girer girmez tek başına kılmak, namazı vaktin sonuna bırakıp cemaatle kılmaktan daha faziletlidir. Çünkü cemaatle kılmak şart değildir. Sünnetin zahirine uyan görüş budur. Ancak bazı İraklılar cemaati bekleyip beklememe hususunda iki ayrı görüş vardır demişlerdir.

- Sınırlı miktarda su varsa suyun ölünün yıkanmasında kullanılması, cü-nüp ve hayızlı kimseye gusül için verilmesinden daha faziletlidir. Çünkü bu, ölünün yıkanabileceği son vakittir. Cünüp ve hayızlı kimse ise su buluncaya kadar sabreder. Maddî bir pisliğin giderilmesi cünüplük ve hayızîıktan kurtulmak için gusül almaya tercih edilir. Bu durum iki maslahatın birlikte elde edilmesine yakındır. Zira maddî pislikten kurtulmanın başka bir yolu yoktur. Halbuki cünüplük ve hayız halinden kurtulmak için su bulunmayınca teyemmüm alma imkanı vardır.

Ölünün yıkanmasıyla maddi pisliğin giderilmesi arasında tercih söz konusu olduğunda meseleye iki açıdan bakılabilir: Birincisi ölünün yıkanması tercih edilir, çünkü ölünün yıkanabileceği son vakittir. İkincisi maddî pislik giderilir, zira onu giderecek başka yol yoktur. Halbuki ölüye teyemmüm yapılabilir.

Cünüplükten kurtulma ile hayızdan kurtulma için gusül almaktan birinin tercihi söz konusu olunca meseleye üç açıdan bakılabilir. Bunların üçüncüsü her iki durumun da denk olduğu ve aralarında kura çekileceğidir. Şayet taraflardan biri suyun bölünmesini İster, diğeri kura çekilmesini isterse hangisinin talebinin kabul edileceği konusunda da iki ayrı görüş vardır.

- Cuma namazı için gusletme ve cenazeyi yıkama diğer mendup olan gu-süllere tercih edilir. Cuma namazı için gusletmenin mi yoksa cenazeyi yıkamanın mı daha önemli olduğu konusunda iki farklı görüş vardır.

- Elbise bulamayıp çıplak olma cemaate gitmemek için bir özür olmakla birlikte namazın sıhhatine engel değildir. Bu durumda İmam Şafii'nin sonraki görüşüne göre yalnız başına kılma cemaatle kılmaktan efdaldir.

Yeterli miktarda elbise olmayınca ön ve arka avret yerlerinin örtülmesi baldırların örtülmesine tercih edilir. Elbise avret mahallinden sadece birini örtmeye yetecek kadarsa hangisinin tercih edileceği ihtilaflıdır. Daha büyük mefsedetleri defetmek için kadınların örtünmesi erkeklerin örtünmesine tercih edilir.

Namaz kılanın elbisesi yırtılır veya rüzgar elbisesini kaldırır ve avret mahalli görünürse şayet hemen kapatma imkanı olmazsa namazı bozulur. Zira bu, nadir meydana gelen bir durumdur ve büyük bir mefsedettir. Ama kısa sürede avret mahallini kapatırsa namazı bozulmaz.

Namaz kılan kişinin avret mahalli açılır veya yönü kıbleden başka tarafa kayar ya da üzerine kuru bir pislik bulaşırsa, şayet bunlar kendi kastıyla olmuşsa namazı batıl olur. Kendi kastıyla olmamışsa uzun bir süre geçmemesi şartıyla namazı bozulmaz.

İbadetlerin rükün ve şartlan maslahat ve fazilet açısından denk midirler, sorusuna şöyle cevap veririz: İbadetlerin rükün ve şartları; üstün, daha üstün ve birbirine denk olanlar şeklinde kısımlara ayrılır. Bu ayırım ibadetlerin maksatlarına bağlı olarak yapılmıştır. İlgili ibadetin maksadına ulaşmaya en çok vesile olan rükün ya da şart diğerlerinden daha üstündür. Mesela namazda rüku ve secde; Allah'ı yüceltme, O'na boyun eğme ve O'nun karşısında huşu duyup alçalmaya en çok vesile olan rükünlerdir. Hatta secde, bu hususlara rükudan daha fazla vesile olduğu için daha üstündür. Hz. Peygamber (sav) de şöyle buyurmuştur: "Kulun Allah'a en yakın olduğu zaman secde anıdır." [88]

Kıyamda fatiha okumak dua ve zikirlerden, zikirler de dualardan daha faziletlidir. Özel olarak belli zamanlarda yapılan dualar ise zikirlerden daha faziletlidir. Mesela iki secde arasında yapılan dua zikirlerden daha üstündür. Yine rüku ve secdedeki zikirler, rüku ve secdede okunacak Kur'andan daha faziletlidir. Yine tahiyyattaki şehadet tahiyyattaki teşbihlerden ve Kur'an okumadan daha faziletlidir.

Hac tavafı; Safa ile Merve arasında sa'y yapma, Arafat'ta vakfe ve şeytan taşlamaktan daha faziletlidir. Çünkü Allah'ı yüceltme; gece gündüz hangi saatte olursa olsun hac tavafında, şeytan taşlama, sa'y ve Arafat vakfesinden daha büyük ve açıktır. Allah'ı yüceltme Arafat vakfesinde, tavaftaki kadar bariz değildir.

Burada şöyle bir soru sorulabilir: Arafat vakfesi yapılmayınca hac geçersiz olur, dolayısıyla vakfe tavaftan daha faziletli değil midir? Buna şöyle cevap veririz: Haccm geçersiz oluşu, bizatihi Arafat vakfesinin öneminden değil haccm vaktinde eda edilmemiş olmasındandır. Vakfe ve tavaf; kaza ile telafi edilme, bozulduktan sonra da hacca devam etme, bozulan hacda umre fiillerini yapma konusunda birbirine eşittir.

Oruç tutulan saatler yeme içmeyi terk etme açısından denktir. Ancak o saatlerin fazileti katlanılan meşakkatin farklılığına göre farklılık arzeder. Orucun gündüzün ikinci yarısındaki kısmı ilk yarısmdakinden daha zordur.

Hac ve umrenin sevap derecesi de hacıların İhrama girdikleri yerin yakınlık ve uzaklığına göre farklılık arzeder. Hacıların ihrama girecekleri yerlerin belirlenmesi, farklı farklı olmaları insanın akledemeyeceği taabbudî konulardandır.

îtikafta geçirilen vakit aynıdır. Ancak itikaf süresini uyanık halde geçirmek uyuyarak geçirmekten daha faziletlidir.

Namazda secde aralarındaki oturuşlar birbirine denktir, farklı değildir. Namazı ayakta kılmak oturarak kılmaktan daha faziletlidir. Çünkü oturarak kılman namaz ayakta kılmanın yarısı mesabesindedir. Oturarak namaz kılmak da yatarak namaz kılmaktan daha faziletlidir. Çünkü Allah'ı yüceltme, oturarak kılman namazda yatarak kılmana oranla daha açıktır.

Allah'a övgü, Allah'ın zatıyla ilgili olduğu için duadan daha faziletlidir. Bundan dolayı Fatiha'da övgü duadan önc...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın