|
Konu Başlığı: Âdetlerde Yaygın Olan Gönderen: Ekvan üzerinde 17 Ağustos 2011, 13:37:40 Âdetlerde Yaygın Olan Ve En Yaygın Olanı Esas Alma Bunun çeşitli örnekleri vardır: • Bir kimse mütekavvim bir malı telef etse, beldede geçerli para birimi üzerinden malın değerini tazmin etmesi gerekir. Beldede birkaç para birimi varsa yaygın para birimi üzerinden, bazısı bazısından yaygın olan birkaç para birimi varsa en yaygın para birimi üzerinden tazmin eder. • Bir kimse beş deveye sahip olduğunda beldede yaygın koyun türünden bir koyunu zekat olarak vermesi gerekli olur. • Fıtır sadakası beldede yaygın azık üzerinden vacip olur. • Farklı sebepler ile sözlü tasarruf hakkına sahip olan kişiden bu sebeplerden her birine dayandırılmaya elverişli bir tasarruf sadır olduğunda, tasarruf sebeplerin en yaygınına hamledilir. Hz. Peygamberin (s.a.v.) fetva, hüküm, devlet başkanlığı sıfatlarıyla tasarrufta bulunması buna Örnek olarak verilebilir. O, ümmetin imamıdır. Ondan bir tasarruf meydana geldiğinde bu tasarruf kendisinin en yaygın tasarruflarına hamledilir. Bu da fetva vermedir. Ancak bunun hilafına bir delil olduğunda o zaman durum farklı olur. Bunun çeşitli örnekleri vardır: 1- Ebu Süfyan'ın karısı Hind'in, kocasının kendisine eli sıkı ve cimri davranmasını şikayet etmesi üzerine Hz. Peygamber'in (s.a.v.) ona söylediği: "Örfe göre sana ve çocuklarına yetecek kadar al"[29] sözü böyledir. Bu sözün fetva olması da kazaî bir hüküm olması da mümkündür. Bazı alimler bunu hüküm olarak kabul etmişlerse de en doğrusu bunun fetva sayılmasıdır. Çünkü Hz. Peygamber'in fetva vermesi onun hükümleri içinde en yaygın olanıdır. Ayrıca bu söz hüküm şartlarını da tam olarak taşımamaktadır. 2- Hz. Peygamber'in (s.a.v.): "Bir kimseyi öldüren, onun üzerinden çıkana sahip olur" sözü. Bu söz de fetvaya hamledilir. Çünkü Hz. Peygamber'in fetva tasarrufu, hakimlik ve devlet başkanlığı tasarruflarından daha yaygındır. 3- Hz. Peygamber'in (s.a.v.): "Ölü arazi, onu diriltene aittir" sözü. Ebu Hanife bunu devlet başkanlığı tasarrufuna hamletmiştir. Çünkü ölü araziyi diriltmek ancak devlet başkanının izni ile caiz olur. imam Şafiî ise bunu fetva tasarrufuna hamletmiştir. Çünkü Hz. Peygamber'in tasarruflarında yaygın olan budur. İmam Şafiî "Bu konuda -yani ölü araziyi ihya konusunda- Hz. Peygamber'in izni yeterlidir" demiştir. Yaygın duruma hamledilen konulardan biri de vekil, mudarib, vasi, genel ve özel velinin tasarruflarıdır. Buna göre veliler emsal bedel ile kendileri ve velayet altındaki kişiler için satın almaya elverişli bir şeysahn alsalar bu tasarruf kendileri adına geçerli olur. Çünkü onların tasarruflarında yaygın olan durum tasarrufu kendileri için yapmalarıdır. Tasarruf ile velayetleri altındaki kişileri veya bunların bir kısmını kastetmedikçe tasarruf onlara mahsus olarak kalır; Bunlar, velayet altındaki kişinin malı ile mutlak olarak bir şey satın alsalar bu tasarruf velayet altındaki kişi için geçerli olur, başka ihtimal söz konüsu; olmaz. Çünkü bunda tereddüt yoktur. |