Servet İntikalinin Şartları

SERVET İNTİKALİNİN ŞARTLARI

İslâmda bir ferd tarafından servetin başkalarına intikal etmesinin ancak üç şekli vardır: 1. Veraset. 2. Hibe 3. Kazanma. (Ticaret ve alış veriş gibi.)

Veraset o zaman muteber olur ki, herhangi bir malın meşru sahibinden onun varislerine ser'î kaidelerle mal intikal eder.

Hibe ise, —atiye de denebilir — herhangi bir malın, şer'î mâliki ve sahibi tarafından kendi gönül rızası ile şer'î kaidelere bağlı olarak verilmesidir,

Atiye eğer hükümet tarafından verilecek olursa, o zaman alan şahsın bunu hak edecek şekilde hizmet etmiş olmasına mukabil verilmiş olmalıdır. Yahut da hükümete büyük bir iyilik yaptığı için böyle kimseler devlet mallarından mükâfatlandırılır. Hükümet de vermiş olduğu bu atiyeyi meşru bir şekilde kendisine intikal etmiş bulunan mallardan vermelidir. Bundan başka, atiye vermek hakkına malik bulunan hükümet de şer'i kanun gereğince müşavere ve şûra ile yürütülen hükümet olmalıdır. Bu hükümetin sarfettiği ve harcadığı paralardan, halkın her zaman hesap sorması imkânı bulunan bir hükümet olması gerekir.

Kazanmak (İktisab), çalışıp hak kazanmak demektir. İslâmda çalışıp hak kazanmanın da yolları tayin edilmiştir. Haram bir şekilde ele geçmiş şeyi kazanmak haram olur ve caiz sayılmaz. Haram işlerden kazanılmış kazançlar da haramdır. Meselâ, hırsızlık, gasb, ölçüde ve tartıda alış veriş yaparken eksiklik ve fazlalık yapmak, hıyanet, rüşvet, aldatma, fahişelik, ihtikâr, tefecilik, murabahacılık, kumar oynatmak, uydurma alış veriş, dolandırıcılık sarhoş edici maddelerin ticareti ve imalatı, fuhuş için aracılık ve buna benzer bazı işler. İslâmda helâl iktisâb sayılmaz. Bu gibi adî ve iğrenç kazançların dışında, herhangi bir meşru yolla çalışılıp kazanılmış bulunan ve iktisâb edilen servet caiz ve helâl servettir. Çok olması veya azlığı söz konusu değildir. Böyle bir şekilde yani meşru yollardan elde edilmiş bulunan servetin ölçüsü ve hududu yoktur İstenildiğinden çok da olabilir, istenildiğinden daha da az olabilir. Az olduğu zaman diğerlerinden kırpıştırmak hakkı tanınmadığı gibi, çok olduğu zaman da bu kazançtan zorla alınarak başkasına verilmek suretiyle bu servetin azaltılması cihetine gidilmez.

Fakat bu serveti kazanmanın şekli caiz ve meşru usullerin dışına çıkınca o zaman müslümanlar için, bu servetin sahibine, "Min eyne leke hazâ?: Sen bunları nereden getirdin?" diye sual sormak hakkı tanınmıştır.

İşte bu, servet hususunda tahkik edilecek ilk kanunî haktır. O zaman servet sahibi, elde etmiş bulunduğu servetin meşru yollarını ispat edebilirse, mesele kalmaz. Fakat ispat edemediği takdirde, yine o zaman İslâm hükümetine bu mallara el koymak hakkı da tanınmıştır.

Serveti harcamak hususunda mesuliyetler:

Meşru şekilde ve kanunî yollardan ellerine servet ve mal geçirmiş bulunanlar da tamamen unutulmuş ve kendi başlarına bırakılmış değillerdir. Bunların da bazı mesuliyetleri ve bağlı bulunacakları hususlar vardır. Fert olarak her kim servet sahibi olursa, bu serveti harcamak hususunda, camianın bundan zarar görmeyeceği şekilde hareket edecektir. Yahut da servetini harcadığı zaman ahlakına ve dinine halel getirmemelidir. İslâmda şahsî serveti kimse fısk ve fücur yolunda sarfedemez. İçki içmenin ve kumar oynamanın kapıları kapatılmıştır. Zina ve fuhşun ve buna benzer ahlaksızlıkların da önüne set çekilmiştir. Aynı şekilde, hür bir insanı yakalayıp köle yapmak veya hür bir kadını tutupta cariye kılmak, bunları alıp satmak da yasaklanmıştır. Zengin kimselerin, fakir çocuklarını satın alarak köle ve cariye haline getirmelerine de müsaade edilemez. Para harcamanın da bir ölçüsü ortaya konmuştur. İsrafın Önüne geçilmiştir. Servet sahibi bir kimsenin refahı içinde bol nimetle yaşayıp da komşusunun aç yatmasına iyi nazarla bakılmamıştır. İslâmda servetten de ancak meşru ve maruf (iyi) bir şekilde faydalanması caiz sayılmıştır. Bir kimsenin servetinden servet doğması da helâl ölçüler üzerindedir. Buna da bir usul ve hudut konmuştur. Şeriatın koyduğu bu usul ve hududu geçmemek lâzımdır.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın