|
Konu Başlığı: İctihat için Gereken Vasıflar Gönderen: Ekvan üzerinde 25 Eylül 2010, 09:21:08 İCTİHAD İÇİN GEREKEN VASIFLAR İctihaddan maksad, Kanuni İlâhiyi, insanî kanunla değiştirmek demek değildir. Kanun hakikatini anlamak ve bunun ışığı altında, bunun rehberliği ile İslâmın kanun ve nizamlarını, zamanın ilerlemesine koşut olarak harekete geçirmektir. Sahih bir içtihadın olabilmesi için, kanun vazeden kimselerde veya kurullarda veyahut da ictihadda bulunanlarda aşağıda sıralayacağımız vasıflar bulunmalıdır. 1. Şeriati İlâhiyeye iman etmiş bulunmak. Bu Şeriatın hak olduğuna inanmış olmak. Bu Şeriate iyi niyetle bağlanmak. Bu Şeriatten kurtulmak, fikir maksadına katiyen sahip bulunmamak. Herhangi bir usulde ve ölçüde Allah Şeriatından başka bir usul ve ölçüyü dikkate almayı düşünmemek. 2. Arap lisanına, bu lisanın kaidelerine, gramerine, edebî ölçülerine, teşbih ve istiarelerine mükemmel bir şekilde vakıf olmak lâzımdır. Çünkü Kur'an-ı Kerim bu lisanda nazil kılınmıştır. Sünnet de bu dilde olduğundan bu ikisini anlamak ve bunlardan hüküm çıkarmak ancak bu dile tam bir bilgi ile mümkün olabilir. 3. Kur'an-ı Kerimi ve Sünneti Seniyeyi iyi bilmek.Yalnız bir kimse bunu bilmekle ve ahkâmın mevkilerini anlamakla da olmaz. Belki Şeriatın külliyatını da bunun maksatlarını da iyi bir şekilde anlamalıdır. Bir taraftan da şunu ortaya koyabilmelidir ki, Şeriat insan yaşayışının ıslahı için ne gibi toplu bir nizam kurmak istemiştir. Diğer taraftan şunu da bilmeli ve anlamalıdır ki, bu toplu nizamın şubeleri ve dalları nelerdir ve nelere şâmil olur. Şeriat bu toplu nizamın tarihini hangi çizgilerle çizmiştir. Nizamı ıslah etmekte ne gibi maksadlar gözönünde bulundurmuştur Başka bir tabirle söyliyelim ki, ıçtihad, Şeriatın tâ içine kadar işlemiş bulunan Kur'an ve Sünnet'e ait ruhu bulmanın ve ortaya koymanın ilmidir.. 4. Müctehiler, ümmetin işlerinde vukuf sahibi olduklarından dolayı ictihadlar ortaya koydular. Bunlar sadece bir tertiplemeden ibaret değildir. Belki bunlar kanunda ilerlemenin zincirleme (continuity) suretiyle devamıdır. İctihaddan maksad herhalde şu da değildir ki, her nesil bir evvelki neslin koyduğu usulleri değiştirip yahut da bırakıp veya bunlara yeni şeyler ilâve etsin. 5. Amelî yaşayış meselelerinde ve karşılaşılan ahvalde, bu mesele ve bu ahvali, durumun icabına göre, Şeriatın hükümleri ve usulü üzerinde tertipleyebilmek. 6. İslâmî ahlâk ölçüsüne göre, kendi şahsî durumlarını tanzim etmiş bulunmak. Nitekim böyle olmazsa, ictihad makamında bulunan kimseye halk itimad etmez. Böyle şahısların verdiği hükümlere ve ileri sürülen kanunlara da hürmet gösterilmez ve dinlenmez. Ve halk bunları salâhiyet (yetkinlik) sahibi olmayan kimseler yapmıştır fikrine kapılır. Bu vasıfları beyan etmekten maksadımız, içtihada kalkacak bir kimsenin, ictihada başlamadan önce, bu vasıfların kendisinde mevcut olduğunu ispat etmesi değildir. Belki maksadımız şudur ki, İctihad ile İslâmî kanun ve nizamların geliştirilmesi için bu sahih noktalar gözönünde bulundurulursa, ancak o zaman kanunî yollardan yürümek mümkün olur. Bunun içindir ki, bu vazifeyi yerine getirecek olan ilim ehlinin yetiştirildiği zaman bu vasıfların mevcut olup olmayacağı da dikkate alınmalıdır. Bunlar olmaksızın, yapılacak olan kanunlar ne bir İslâmî kanun ve nizam mahiyetini taşır, ne de İslâm camiası bu kanun ve nizamları benimsemeye tahammül eder. |