Firlere benzememe ve islam toplumunu koruma

6.BÖLÜM

FİRLERE BENZEMEME VE İSLÂM TOPLUMUNU KESİNLİKLE KORUMA

islâm dini sadece insanın muhteva olarak seçkin olmasıyla yetinmez. İslâm, kendi şahsında müslüman, genel plânda müslüman ve yine umumi hatları itibariyle de İslâm toplumu için vardır. İşte onun seçkinliği kendisini bu noktalardan da gösterir. Bunun içindir ki, İslâm'da kâfirlere benzememekten nehyedilmesi, inancımız ve akidemiz gereği Rabbani sorumlulukların biridir.

Nitekim Kitap ve Sünnet bu mesele ile ilgili olarak bir hayli delil ile dopdolu bulunmaktadır. Zira dış görünüm itibariyle kâfirlere benzemek, bir süre sonra insana, onlann.akide ve inançlarını da benzetir, onların akidelerine de benzeyiş itibariyle yönelmeye başlar, veya onlara sevgi beslemeye, onlar gibi hareket etmeye, onların arzu ve istekleri doğrultusunda, onlarla uyum göstermeye gidebilir. Kısaca müslümanı hep hayatı ve yaşayışı itibariyle başkasına meyleden bir hale getirir. Öyle ki müslümanı her çağıran sese eğilmeye götürür.

Kaldı ki ALLAH (c.c), müslüman için izzet, şeref ve üstünlük istemektedir, asil olmasını dilemektedir. Eğer biz Kur'an'ın eğitim ve terbiyesine eğilecek olursak, şu gerçeği görmüş olacağız. İslâm, öncelikle uzun bir süre, müslümanları en sağlam ve doğru bir akide üzerinde eğitip terbiye etmiştir. Yani henüz îslâmî teklif ve yükümlülükler gelmezden önce, İslâm kendi bağlıları olan müslümanları, sağlam bir akide ve iman temeli üzerine oturtmuştur. Ne zamanki bu mübarek ağacın tohumlan ruhlar üzerinde etkinliğini gösterdi, kalplere iyice yerleşti, bundan böyle sorumluluklar da birer birer geldi. İşte bu iman ve İslâm terbiyesiyle müslüman eğitile eğitile en yüksek tepe noktasına tırmandırılmış olunmaktadır.

İşte bu eğitimin bir devamı olarak Medine döneminde kâfirlere benzeme ile ilgili yasaklama gelmiş bulunmaktadır. Bu yasaklamanın da cihad hükmünden sonra geldiğini görmekteyiz. Bunun sebebi islâm toplumunu her türlü yabancı unsurlardan arındırılmasını sağlamak, yabancı bir unsurun İslâm toplumuna girmesini önlemektir.

Aynı zamanda İslâm, örnek bir İslâmî şahsiyetin veya kişiliğin gelişmesine de çok özen gösterir, bu noktada buna düşkün ve haristir. Kaldı ki İslâm, akidesi, muhtevası, özü itibariyle de bir tektir, eşsizdir. İslâm aynı zamanda yapısı ve görünümüyle de böyledir. İşte bütün bu sebeplerden dolayı İslâm'a bağlı olan kimselerin de, İslâm, seçkin olmasını ister. Çünkü ALLAH (c.c), onları zulmün karanlıklarından İslâm aydınlığına çıkarmıştır.

Halbuki günümüz dünyasındaki müslümanlar, her konuda körü körüne başkalarına tabi olmaları sebebiyle helâl olmuşlardır. Bu tabi oluş ve kâfir batılıya kendisini benzetmesi, imanlarının zayıf olmasından kaynaklanmaktadır. İman zayıf olunca da, ilericiliğin bir simgesi olarak kendilerini kâfir batılıya benzetmekte buluyorlar.

Bu konuda Prof.Muhammed Esed diyor ki:"...Bu insanların çok sathî ve yüzeysel planda düşündüklerini gösterir. Onlar herhangi bir medeniyet veya uygarlığı taklid edebileceklerini, hayatın dış görünümü itibariyle bunu uygulayabileceklerini ve fakat bu uygulamanın aynı zamanda ruhlarında ve özlerinde herhangi bir etkilerinin olmayacağına inanırlar. Derler ki, biz özde değişmedikçe şekli bir değişikliğin bizim inancımız ve itikadımız üzerinde herhangi bir etkisi olmayacaktır.

"Esasen uygarlık öyle şekli anlamda boş bir şey ifade etmez. Fakat herhangi bir medeniyet, aynı zamanda canlı bir hayat demektir. Biz o medeniyeti aldığımız andan itibaren, şeklini kabullenmekle, onun beraberinde getirmiş olduğu etkin faktörleri de aynen kabul etmiş oluruz, demektir. Çünkü bu, içimize etki eden ve gerçekten önemli bir rol oynayan faktördür. Medeniyeti şekil itibariyle almakla, giderek bu şekil yönü bizim akıl ve düşüncemiz üzerinde de etken olacak, en azından sağlıklı düşüncemizi önleyecektir, hem de bu konuda hiçbir mülahazaya varmaksızın, akıl üzerinde bir yavaşlık gösterecektir.

"Hz. Peygamber (s.a.v.): "Kim kendisini bir kavme (topluma) benzetirse o da onlardandır.”[131] hadisini söylediği zaman, zaten bu benzemece"" benzetmenin ölçüsünü takdir buyurmuşlardır. Hz. Peygamber (s.a.v.)'in bu hadisi, meşhur bir hadistir. İşte bu meşhur hadis, işin sadece edebiyat yönünü ifade etmek için değildir. Bu, kesinlikle uyulması gereken bir hükmü ifade eden bir tabirdir. Bu, şunu göstermektedir. Müslümanlar bir başka medeniyet veya uygarlığı taklid etmek suretiyle o medeniyetin içinde eriyip gitmesinler.

"İşte işin bu yönü itibariyle, toplumsal hayat noktasından bizim, (önemli olan) ile (önemli olmayan) arasında bir fark görmememiz mümkün değildir. Bu dış yön itibariyle benzeme, "sadece büyük bir hatadır" demek değildir. Meselâ giyim itibariyle onlara benzesek de, "ne var ki, bu sadece dış görünüşü ilgilendiren bir konudur" diye farzetsek ve böylece yola çıksak, bu, yanlış olur. "Bu dış benzeyiş yönünden müslümanın hayatından endişeye yer yoktur, zira aklî ve ruhî yönünü ilgilendirmemektedir, demek doğru değildir.

Genel olarak medeniyet veya uygarlıklar, uzun bir süre bir toplumu etki altına alırsa, bu belirli bir yönden olsa bile, yine bazı yönlerden ruh ve öz üzerinde etkisi olur. Meselâ herhangi bir medeniyeti ele aldığımızı düşünelim, bu, giderek kişilerin, milletlerin ve toplumların bediî olan idrakine ve eğilimlerine tesir eder. İlk önce belli bir tarafını benimseyerek başlar ve bu giderek, devamlı olması halinde, bu devamlılık ve süreklilik müddetince o toplumun düşünce ve inançları üzerinde belli yönlerden etki eder, eğilimlerinde farklılık olmasına götürür. Kişiye Avrupalılık giysi-sini°giydirdin mi, bundan böyle müslüman, düşünce bakımından kendisi ile bir Avrupalı arasında herhangi bir farkın olmadığını, kendisinin de onun gibi düşünmeye başladığını görür, buna uyum da gösterir. Şekil bakımından bu benzerlik sonunda düşünce alanını da^tesir^altma alır. Kişi böylece yepyeni bir elbise giymiştir, yaptıkları ile düşündükleri arasında da bir uyum meydana gelir, böylece de müslüman okluğunu, ifade eder. Halbuki kendisini bağlı bulunduğu toplumun kültürel imkânlarından soyutlamıştır, kendi toplumunu taklid etme zevkinden kopmuştur. Akla kul olma elbisesini giymiştir. Ona bu yeni elbiseyi giydiren ise, yabancısı olduğu batı uygarlığı olmuştur.

"Müslüman Avrupalıyı giyimde, kuşamda,adet ve törelerinde,hayat tarzlarında taklid etmeye başlayınca,kendisi her ne kadar benim davam,ve amacım budur,demiş olsa bile o bizzat fiilen Avrupa uygarlığını tercih ettiğini açıklamış olmaktadır. Çünkü davranışları ve düşünceleri,bunu yanıtmakadır. Bir kimse medeniyet ve uygarlık olarak batıyı tasvip edecek, yabancı kültürleri üstün görecek, bunu, onun bediî akıl ve düşüncesine göre, amaçlarına uygun olarak sürdürecek, sonra da kalkıp, "bunun benim özüm ve ruhum üzerinde bir etkisi olamaz" diyecek, bu, yanlıştır. Kişi, kendi dininin temeline ruh ve özde aykırı bir uygarlığı düşünecek, tatbik edecek, sonra da "ben tam bir müslümanım" diyebilecek, işte bu mümkün değildir.

"Aslında yabancı bir medeniyete karşı eğilim göstermek, şuur ve düşünce yapısı itibariyle, bir eksikliğin sonucudur, başka bir şey değildir. Bugün müslümanların başına her ne gelmiş ise hepsi batı uygarlığını taklid etmekten kaynaklanmaktadır."[132]

“ALLAH (c.c), bu işten, Muhammed (s.a.v.) için bir şeriat var etmiş ve bunu onun için uyulması gereken bir yasa yapmıştır. Bu yasaya (şeriata) uymayı da ona emir buyurmuştur. Aynı zamanda Hz. Muhammed (s.a.v.)'i, bilmeyenlerin heva, istek ve tutkularına uymasını da yasaklayıp menetmiştir. Burada: "Bilmeyenler" ifadesine şeriata karşı olan ve muhalefet eden tüm unsurlar dahildirler. Bunların hevaları ise akıllarının estiği gibi davranmaları, müşrik unsurların yapageldikleri şeylerdir. Bunlar görünürde ne gibi davranışlara sahipseler, bunların tamamını kapsar. Çünkü bunların batıl dinleri ve bu manadaki şeyler bu tür yanlış ve İslama aykırı şeyleri gerektirir. O halde onların görünürde yapageldiklerini işlemek, bu konuda onlara muvafakat edip, onlarla uyum sağlamaktır. Bu da onların arzu ve isteklerine uymak anlamındadır. Nitekim bunun içindir ki, bazı hususlarda müslümanların kendilerini taklid etmeleri, onlara muvafakatlan sebebiyle, kâfirleri sevindirir, bu gibi şeylerden ötürü onları mutlu kılar.

Yapılan iş veya hareket ve davranış onların heva ve isteklerine tabi olmak ve boyun eğmek anlamına gelmediğini farzetsek bile, şurası kesinlikle unutulmamalıdır ki, onların sundukları bir şeyde, onlara muhalefette bulunmak meselesi, "Onların heva istek ve arzularına uyma" meselesini kökünden kazıyıp silecek ve o işi terketme bakımından da ALLAH'ın rızasını ve hoşnudluğunu kazanma bakımından çok daha büyük bir yarar ve yardım getirecektir.[133]

Bir. başka delil. Yüce Rabbimiz şöyle buyuruyor:"Sen onların milletine (dinlerine) uymadıkça, yahudi ve Hıristiyanlar senden kesinlikle hoşnut olacak değillerdir. De ki: 'Kuşkusuz doğru yol, Allah'ın gösterdiği dosdoğru yoldur/ Eğer sana gelen bunca ilimden sonra onların heva (arzu ve tutku) larına uyacak olursan, senin için ALLAH'tan ne bir dost vardır, ne de bir yardımcı." (Bakara, 2/120)

Şimdi bu ayete dikkat edecek olursak, Rabbim burada "Onların milleti yani dini" durumunu belirtirken, peşinden de "Onların nevalarına" uyma yasaklığı gündeme getirilmiş olmaktadır. Çünkü küfür toplumu, kesinlikle, bir toplum onların dinlerine girmedikçe, onların arzulan doğrultusunda hareket etmedikçe bundan hoşnud kalamazlar. Mutlak bir şekilde onların dinlerine uyulmalıdır ki, senden hoşnud kalabilsinler, ister az ve ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın

Onlar da: "Ey Eba'l-Kasım! (Peygamberimizi kasdederek, künyesiyle çağırdılar) sen tebliğ ettin, dediler. Hz. Peygamber (s.a.v.) yine kendilerine dedi ki: "Ben bunu istiyordum" yine devamla buyurdu ki: "Müslüman olun ki, kurtulun." Onlar da: "Ey Eba'l-Kasım, sen tebliğ ettin" diye cevapladılar. Hz.Peygamber de, istediğim bu idi, buyurdu. Sonra Rasûlüllah (s.a.v.) onlara karşı sözünü üçüncü kez tekrarladı da şöyle buyurdu:

"Şurasını iyi bilin ki, topraklar (arz) Allah ve Rasûlüne aittir. Ben sizi bu topraklardan sürmek istiyorum, sizi bu topraklardan çıkaracağım. Kim malımdan bir şeyler bulmak (almak) istiyorsa, onu satsın. Yoksa şu hususu iyi bilmelisiniz ki, toprak (arz) Allah ve Rasûlüne aittir."[176]

Yine Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuşlardır: "Müşrikleri Arap yarımadasından çıkarın."[177]

Yine Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyuruyor:"Yahudileri ve hıristiyanları kesinlikle Arap yarımadasından çıkaracağım. Orada yalnızca müslümanlar kalıncaya kadar onlardan bir tek kimse koymayıp çıkaracağım."[178]

Sunduğumuz bu açık ve seçik deliller, nasslar ve daha başkaları, İslâmın kendi ümmetini ne derece korumaya itina ettiğini, titiz davrandığını göstermektedir. Müslümanların kâfirlerden gelebilecek tehlikelerden arındırılmasını, onlarla beraber yaşamaktan doğabilecek tehlikelerden korunmalarını ortaya koymaktadır. Zira onlarla beraber olmak, onlara sevgi göstermeye, velayet vermeye kadar işi götürür ki Allah (c.c.) bunu menetmiştir.

İmam Şafiî (rh) der ki: Müşrik ve kâfirler Hicaz bölgesinden men olunurlar. Buraları da Mekke, Medine, Yemame ve bunlara bağlı köylerdir. Hicazın harem dışındaki bölgelerine ise, ehl-i kitap olsun veya başka kâfir ve müşrikler olsun, bunların hicaz bölgesini vatan edinmelerine ve ikametlerine izin verilmez, bundan menedilirler. Ancak İmamın yani devlet başkanının izniyle herhangi bir maslahat ve iş gereği girişleri mümkün olabilir. Meselâ elçilik görevini yerine getirmeleri veya müslümanların ihtiyaç duydukları eşyayı oralara taşımaları gibi.

Şayet o bölgeye fazlaca bir ihtiyaç duyulmayan bir ticaret için girilecekse, sadece o ticareti için alabileceğini alacak kadar izin verilir. Üç günden fazla da orada kalınmasına izin verilmez.[179]

İmam Şafiî'nin sözüne İbn Kayyım şunları ilave ediyor: "Mekke'nin haremine gelince, buraya hiçbir şekilde girmelerine izin verilmez. Meselâ buraya herhangi bir elçi de gelse, İmamın (devlet başkanının) buraya giriş

izni vermesi caiz olamaz. Ancak gelen elçiyle ilgili durumu vali veya kendisine güvendiği biri tarafından bildirilir. Medine haremine gelince, buraya bir elçilik, ticaret veya herhangi bîr metaın taşınmasıyla ilgili olarak giriş izni için bir engel yoktur, buraya girmesine bu sebeplerden ötürü mani olunmaz, izin verilir.[180]

Bîr İtiraz Ve Bir Cevap

Denilebilir ki: Her şeyden münezzeh olan Allah (cc.) müşrikleri Mescid-i Haram'dan, buraya yaklaşmaktan menetmiştır. Kitap ehlini buradan menetmiş değildir. Nitekim Hacc-ı Ekber gününde, Hz. Peygamber (s.a.v.)'in müezzini şöyle seslenmiştir:"Artık bu yıldan sonra hiçbir müşrik haccetmeyecektir." O gün hacceden müşrikler, puta tapanlardı. Kitap ehli değillerdi.[181]

Buna verilecek cevap şöyledir: Bu hususta iki görüş ileri sürülmektedir. Kitap ehli de müşrik lâfzı içinde yer alır mı, almaz mı? Evet bu hususta iki görüş vardır.

Abdullah b. Ömer (r.a.) ve başkaları şöyle diyorlar: "Kitap ehli de müşriklerdendirler." Abdullah b. Ömer (ra.) bu hususta der ki: "Mesîh İsa Allah'ın oğludur ve Üzeyir de Allah'ın oğludur, demekten daha büyük bir şirk bilmemekteyim. Zira Allah (c.c), bunlar için şöyle buyurmaktadır:

"Onlar, hahamlarını, papazlarını ve Meryemoğlu İsa Mesih'i, Allah'dan başka Rab-ler edindiler. Halbuki onlar, ancak 'bir tek' olan ve kendisinden başka ilâh olmayan Allah'a ibadet etmekle emrolun m uslardı. Allah, onların koştukları ortaklardan münezzehtir." (Tevbe 9/31)

İkinci görüş ise: Kitap ehli, müşrik lâfzı içinde düşünülemezler. Çünkü Allah (c.c), aşağıdaki âyetinde onları müşriklerden saymamaktadır. Rab-bim şöyle buyurmaktadır:"Şüphesiz îman edenler, yahudiler, hırisîiyanlar ve sabi-îlerden Allah'a, iman edenler."(Bakara, 2/62)

İbn Teymiyye diyor ki: Gerçek olan şu ki, bunların dinlerinin asıl ve temeli tevhid dinidir. Bunlar asıl itibariyle müşriklerden değiller. Şirk, sonradan buna dahil edilmiştir. Dolayısıyla bu sonradan olma durum sebebiyle bunlar müşriklerdendirler, yoksa dinlerinin aslı ve temeli itibariyle bunlar müşrik değillerdir. Bunun âyetin lâfzına dahil olmadığı takdir ed: lip düşünülse bile, mana itibariyle umumu bakımından dahil olduğu gerülür. Çünkü bunlar necistirler. Dolayısıyla illetinin, yani sebebinin umış mi olması bakımından, hüküm de umum, yani genel olmuş olur.

"Bütün sahabe ve müctehid imamlar: "Bu yıllarından sonra onlaj Mescid-i Haram'a yaklaşmasınlar." (Tevbe, 9/28) âyetine dayanarak diyorlar ki, bundan maksad Mekke'nin tümü haremdir. Yoksa bunlarda sadece birine tahsis edilmek değildir. Yani bizzat tavaf olunan mescid manasına değildir. Bu âyet nazil olduğu sırada, yahudiler Hayber'de ve çevresinde yaşıyorlardı. Bunlar Medine'ye sokulmaktan menedilmiyorlardı.[182]

[131] Sünen, Ebu Davud Libas, H.4031, Müsned, 7/142.

[132] Ömer Ferrh "Yolların Ayrılışında İslâm" s.81-83. II

[133] Agk. s.14.

[134] Agk. s.15.

[135] Agk. s.16.

[136] Agk. s.16.

[137] Sünen Ebû Davud, Libas, H.4O31. Ahmed b. Hanbel, Müsned, 7/142, H.51I4. Ah-med Şakır, Hadisin isnadının sahih olduğunu belirtiyor. Elbanî de sahih olduğunu bildirmektedir. "Sahîhu'1-Cami", 5/270, H.6025.

[138] İbn Teymiyye, "İktizau's-Sırat." s.83. îbn Teymiyye bu eserinin 200. sayfasında bu ifadenin sahih- olduğunu bildirmektedir.

[139] agk. s.82-83.

[140] Buharî, İ'tisam, H.7320. Müslim, İlim, H.2669. Lafız Buharî'nindir.

[141] Müslim, 4/2285 H.2981.

[142] Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/218. Hadis isnad yönünden sahihtir. Hadis ricali de sahihin ricalidir.

[143] İbn Teynıiyye, agk. s.314

[144] Buharı, Enbiya, H.3462. Hz. İsa'nın nüzulü. Müslim, 3/1663, H.21O3

[145] Müslim, Libas, 80. Ebu Davud, Salat, H. 652. Sahîhu'1-Cami, 3/106. H.3205. Elbanî, sahihtiv-diyor.

[146] Tirmizî, 7/335, H.2696. isnadının zayıf olduğunu belirtmiş ve fakat Elbanî hasen olduğunu bildirmiştir. Sahihu'1-Cami, 5/101, H.5310.

[147] İbn Kayyım, t'lamu'l-Muvakkun, 3/140.

[148] İbn Teymiyye, İktiza, s.176-177.

[149] İbn Kayyım, "el-Cevabu'I-Kafî", s.167.

[150] Bedaiu'l-Fevaid, 2/262.

[151] İbn Teymiyye İktiza, s.178-179.

[152] İbn Teymiyye, tktizau's-Sirat, s.11-12.

[153] Agk, s.12.

[154] Agk. İbn Teymiyye, gönüllere şifa veren bilgiyi sunmuştur. Oraya bakın.

[155] Agk. s.181.

[156] Hadisi Ebû Davud rivayet etmiştir. Salât, H. 1134. îbn Teymiyye, agk. s.184. Bu hadisi ayrıca Nesâî ve Ahmed b. Hanbel Müslim'in şartlarına uygun olarak rivayet etmişlerdir.

[157] A.g.k. s.184-186.

[158] A.g.k. s.182-199. Bunu Ebu'ş-Şeyh el-Isbahanî rivayet ettiği gibi, Beyhakî de Ha-sen bir isnad ile rivayet etmiştir.

[159] A.g.k. s.208.

[160] A.g.k. s.209.

[161] A.g.k. S.216.

[162] Buharı, 13/111, H.7I38, Ahkâm. Müslim, İmaret, H.1829.

[163] İbn Teymiyve, İktizau's-Sırat, s.122-124.

[164] İbn Kayyım, Ahkamu ehli'z-Zimme, 2/661-662, 668.

[165] İbn Kayyım, agk. 2/663

[166] İbn Teymiyye, "es-Sarimu'l-MeslûI Alâ Şatimi'r-Rasûl", s.5-26.

[167] Bak. Önceki kaynak.

[168] Ebû Davud, sünen, Hudûd, H. 4362- Darekutnî, Hudûd, 3/112, H.102. Hafız "Bülûğulmeram" da, ravilerinin sika olduğunu belirtiyor. Bk. Muğnî'nin taliki, 3/112.

Hadisi îbn Batta da Sünen'inde zikretmiştir. Hadis muttasıl bir hadistir. Çünkü Şa'bî, Hz. Ali'yi görmüştür. Kendisi Hz. Ali zamanında yaklaşık yirmi yıl bulunmuştur. Öte taraftan şayet hadis mürsel bir hadis ise -çünkü Şa'bî'nin Hz. Ali'den duyması uzak bir ihtimaldir- bu, yine de bir hüccet ve delil sayılmaktadır. Hem de uygun olan bir hüccet. Çünkü bunlara göre Şa'bî'nin mürselleri sahihtir. Zira Şa'bî yoluyla bilinen ne kadar mürsel varsa, hepsi de sahih olarak gelmiştir. Bak. İbn Teymİyye, "es-Sarim", s.61.

[169] Ebû Davud, Sünen, Hudûd, 4361. Nesaî, Sebbünnebiy, 7/108. Hadisin isnadı hasendir.

[170] Buharı, Meğazî, 4037, Müslim, Cihad, H.1801.

[171] Muhacir b. Ebû Ümeyye b. Abdullah b. Amr b. Mahzûm Kareyşî olup mahzum kabilesindendir. Peygamberimizin hanımı annemiz Ummü Seleme'nin erkek kardeşidir. Zübeyr diyor ki: Müşriklerle birlikte Bedir savaşına katılmıştır. Hz. Peygamber (s.a.v.), kendisini Sana'daki sadakalar üzerinde vali olarak görevlendirdi. Sonra da Hz. Ebû Bekir kendini vali olarak atadı. (el-İsabe, 3/465).

[172] İbn Teymiyye, "es-Sarim..." s.200.

[173] Avf b. Malik el-Eşcaî için Vakıdi der ki: Hayber senesinde müslüman olmuştur. Humus'a gelmiştir. Başkası da şunları söylüyor: Mekke'nin fethine şahit olmuş, fetihte bulunmuş ve Eşcaîlerin sancağını taşımıştır. İbn Sa'd ise şunları söylüyor: Hz. Peygamber (s.a.v.) bununla Ebû Derdâ'yi kardeş yapmıştır. H.73'te Abduime-lik'in hilâfeti döneminde vefat etmiştir. (el-İsabe, 3/43).

[174] Ebû Ubeyd, "el-Emval", s.235-236.

[175] İbn Teyfmyye, "es-Sarim..." s.206-209.

[1...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın