Resulullah a.s mın Ceyfer ve Abd’e gönderdiği mektub

Resulullah (AS)’ın Umân Melikleri Ceyfer ve Abd’e Gönderdiği Mektubun Aslı

702/1. Resulullah’ın Umân’da birlikte hükümdarlık yapan iki krala gönderdiği mektubun aslı kısa bir süre önce ortaya çıkarıldı. Burada sadece, bazı problemler taşıyan belgeyle ilgili giriş niteliğinde bir inceleme söz konusu olacaktır.

702/2. Herkesin pek iyi bildiği gibi, İslam Peygamberi, cemaatini sadece ahiretle ilgili işlerde –inanç, ibadet, tasavvuf vb.- değil, aynı zamanda dünya ve siyasi işler konusunda da idare etmekteydi. Diğer bilginlerin yanı sıra, Resulullah’ın hayat hikayesini yazan siyer bilginleri, O’nun çeşitli şahsiyetlere gönderdiği çok sayıda mektuptan bahsetmişlerdir. Vesâ’iku’s-Siyâsiyye adlı eserimde bunlardan üçyüzü aşkın örnek yer almaktadır.

702/3. 1854’den günümüze kadar geçen süre içinde bunlardan orijinali bulunanlar aşağıda sıralanmıştır:

1. el-Mukavkıs’a gönderilen mektup, bk. Journal Asiatique, Paris, 1854, s. 482-518, yukarıda geçen § 531-541.

2. el-Münzir bin Sâve’ye gönderilen mektup, bk. ZDMG, Berlin, 1863, s. 385-386, yukarıda geçen § 646-652.

3. Necâşî’ye gönderilen mektup, bk. JRAS, Londra, 1940, s. 54-60, yukarıda geçen § 516-524.

4. Kisrâ’ya gönderilen mektup, bk. RSO, 1965, s. 57-59, yukarıda geçen § 612-624.

5. Herakliyus’a gönderilen mektup, bk. el-İttihâd, Abu Dabi, 5/8/1974, yukarıda geçen § 574-587.

702/4. Bunlardan yakında ortaya çıkarılan altıncısı ise, Umân hükümdarı Culandâ’nın iki oğlu Ceyfer ve Abd’e gönderilen mektuptur. Burada bu mektuptan bahsedebildiğim için bahtiyarım.

Mektubun Ortaya Çıkış Öyküsü

702/5. 1980 yılında, Paris yakınlarında bir işçi yurdunda bulunuyordum. Kendileriyle birlikte namaz kıldığım sırada, işçilerden biri, bana yaklaşıp, adı ve tarihi belirsiz Arapça bir gazete kupürünü elime tutuşturdu. Haberde, Resulullah’ın iki kişiye, Culanda’nın oğulları Ceyfer ve Abd’e ortaklaşa gönderdiği bir mektup söz konusu ediliyordu. Ondan, fotokopi etmek üzere belgeyi bana ödünç vermesini istemeye cesaret edemedim. Daha sonra, kendisinden söz konusu gazetenin Tunus’ta çıkan ve 1975 yılına ait es-Sabah olduğunu öğrenebildim. Bunun üzerine, gazeteyi bulmak için Tunus’taki dostlarımla temas kurdum ama, ulaşacağımdan ümidimi kesince, bu iyilik sever işçiden kupürü emaneten alıp, işbu inceleme için fotokopisini çektirdim. Ve bunun Tunus’ta değil de Umân’da çıkan bir gazete olduğuna kanaat getirdim. Zira gazetede söz konusu edilen Şeyh el-Halilî, Paris’teki Umân büyükelçisinin verdiği bilgiye göre, Umân’ın baş müftüsü idi.

702/6. Bu, beş sütun üzerine ve muhtemelen gazetenin ilk sayfasında yer alan, 25x20 cm boyutlarında bir metindi. Beş sütun üzerine iki satır halinde şu satırlar göze çarpıyordu:

“Günümüz İslam tarihçileri, Resulullah Muhammed (AS)’ın Umân’da birlikte hükmeden ve Culanda’nın iki oğlu olan Ceyfer ve Abd’e gönderdiği mektubun elyazması aslını buldular.”

Daha sonra, sol tarafta, üç sütun üzerine belgenin resmi ve bunun her iki yanında noktalı ve harekeli modern yazıyla, Uman ve belki de Lübnan’da yaygın olan harflerle, mektubun metni yer almaktaydı. Belgenin hemen altında, Resulullah’ın mührünün hemen yanında şu kelimeler göze çarpıyordu: “Resulullah’ın mübarek mührü.” Sayfanın sağında, iki sütun halinde, mektubun matbaa harfleriyle yazılı metninin yanı sıra, gazetenin yazı kurulunun bir notu vardı. Yazı kurulunun bu notunu tercüme etmekte bir sakınca görmüyorum: Bu çeviri iki sütun halinde, 21 ve 22 satır halinde, yine iki satırdan oluşan bir başlıkla verilmişti. İşte benim çevirim:

* Elyazmasının yaşı: 1390 yıl.

* İslam tarihi üzerine araştırma yapan bilginler, Resulullah Muhammed (AS)’ın, Umân’da birlikte hükümdarlık yapan, Culandâ’nın iki oğlu Ceyfer ve Abd’e gönderdiği mektubun elyazması aslını keşfetmiş bulunuyorlar. Mektubu teslim etmekle görevli kişi, seçkin sahabe Amr ibnu’l-As idi.

* Bu keşif olayı, İran’daki Uman eski büyükelçisi Prof. İsmail er-Rasasî’nin bir Arap ülkesine seyahati sırasında meydana geldi. Kendisi, elyazması orijinali, amatör bir antikacı olan Lübnan asıllı bir kişinin topladığı eşyalar arasında bulmuştur.

* Kaynaklar, söz konusu şahsın elyazmasını büyükelçiye satmayı reddettiğini, ancak resmini çekmesine izin verdiğini belirtmektedirler. Biz de, belgenin resmini, görüşünü belirtmesi için, Şeyh Ahmed ibn Hamad el-Halili Hazretlerine takdim ettik. Kabul buyurup, şu cevabı verdi:

“Elyazması belge, en önemlileri aşağıda sıralanan esaslı nedenlerden dolayı, aslına uygun ve gerçektir:

a) Elyazmasının tam metni zaten çok iyi bilinmektedir ve benim de bildiğim kadarıyla, Resulullah (AS)’a nispet edilen metnin tamamen aynıdır.

b) Belgede yer alan harfler üzerinde ayırt edici noktalama işaretlerinin olmaması, Resulullah (AS) döneminde yaygın bir uygulamadır. Zira harfleri noktalama sistemi daha sonraki dönemlerde ortaya çıkmıştır.

c) Bugünkü uygulamalardan farklı olarak, harfler oyuk (içi boş) bir görünümdedir.

d) Bu belgenin yaşı 1390 yıldan daha fazladır. Zira, H. 7 yılında, yani Elçiler Yılı’nda yazılmıştır. İslam bilginleri Resulullah (AS)’ın aynı mesajı içeren ve yine İslam’a davet amacıyla yazılmış olan, Bizans hükümdarı Herakliyus’a gönderdiğine benzer bir belgenin aslını yakın zaman önce ortaya çıkarmışlardır.

Mektubun Türkçe çevirisi

“Esirgeyen ve Bağışlayan Allah’ın adıyla. Allah’ın Elçisi Muhammed’den, el-Culandâ’nın iki oğlu Ceyfer ve Abd’e:

Selam, hakikat yoluna tabi olanlar üzerine olsun!

Sizin her ikinizi İslam’ın davetine çağırıyorum. İslam’a tabi olun ki kurtuluşa eresiniz. Zira ben, Allah’ın tüm canlıları uyarmak üzere ve vaadini kafirler üzerinde tamamlaması için tüm insanlığa gönderdiği Elçisiyim. İmdi, eğer her ikiniz de İslam’ı kabul edecek olursanız, her ikinizi de iş başında tutacağım. Ancak, her ikiniz de aksine İslam’ı kabul etmeyi reddederseniz, bu durumda ikinizin de krallığı sizden uzaklara yok olup gidecektir. Süvarilerim ülkenizde karargâh kuracaklar ve benim Peygamberlik vasfım her ikinizin krallığına galip gelecektir.”

Mühür: (Aşağıdan yukarıya doğru okunmak üzere)

Allah

Resulü

Muhammed’den

Bazı Gözlemlerimiz:

702/7. Bu belgenin tarihçesi, içeriği ve diğer özellikleriyle ilgilenmeden önce, onun, aslından değil de, İslam tarihini temel alarak yapılmış Fransızca çevirisinin Corpus des documents adlı eserimin 63 no’lu bölümünde ve Documents sur la diplomatie musulmane à l’époque du Prophète et des Khalifes orthodoxes (Paris 1935) adlı kitabımın 77. sayfasında, bu mektupla ilgili kısa bir incelemenin bulunduğuna dikkat çekelim. Mektubun Arapça metni de, el-Vesâ’iku’s-Siyâsiyye (Beyrut 1983) adlı eserimin 76 no’lu belgesi olarak yayınlanmıştır. Eserin 6. baskısında, aşağıdaki kaynaklardan yararlanılmıştır:

- İbn Tûlûn, İ’lâmu’s-Sâ’ilîn an kütüb-i Seyyidi’l-Mürselîn, No 10/a.

- Kastalânî, el-Mevâhibu’l-Leduniyye, I, 294.

- İbnu’l-Kayyım, Zâd el-Me’âd, III, 62

- Kalkaşandî, Subhu’l-‘Işâ, VI, 380.

- Abdu’l-Mun’im Hân, Risâletu’n-Nebeviyye, No 35.

- Ferîdûn, Münşe’âtü’s-Selâtîn, I, 33.

- Zurkânî, Şerhu Mevâhibu’l-Leduniyye, II, 353.

- Halebî, Şerhu’s-Sîre, III, 350.

Şerhler:

- İbn Sa’d, Tabakâ.

- Belazurî, Fütûhu’l-Buldân.

- İbn el Cevzî, Vefâ.

Ayrıca bk. Sprenger, Das Leben und die Lehre des Mohammed, III, 382-83.

- Son olarak ve özellikle bk. Six Originaux des Lettres diplomatiques du Prophète de l’Islam. Paris, 1986.833

Mektubun Arapça Aslının Dökümü

(Satır numaraları tarafımdan eklenmiştir)

Orijinal Belge İle İlgili Özellikler

702/8. 1. Orijinal mektubun bulunduğu haberini yayınlayan Arapça gazetenin editörü Şeyh Ahmed ibn Hamad el-Halîlî’nin de belirttiği gibi, bu el yazmasının yazıldığı kalemin bir değil, iki ucu vardı. Böylece, satırların alt ve üst kısmında beyaz bir boşluk kalıyordu. Bu usul, Resulullah (AS)’ın mektubu olarak bilinen diğer beş orijinalin hiç birinde bulunmamaktadır. Bu durum, kâtibin ve kullandığı yazı takımının farklı olmasıyla açıklanabilir. Dahomeyli bir dostum Fassasi Obaorin, ikiye yarılmış kamış ya da bambudan yapılan bu iki uçlu kalem türünün, bugün hala Dahomeyli ve Nijer-Nijerya’lı Müslümanlarca kullanıldığını, hatta okuyucuya daha net bir yazı sunduğu için oralarda pek tutulduğunu ifade etmişti. Yeri gelmişken, el-Hatt’da (Bahreyn-Uman) imal edilen mızrak ve okların, Arap edebiyatında pek ünlü olduğunu da hatırlatalım. Çünkü bu bölgede yetişen kamış ve bambular, diğer bölgelerdekine göre daha sağlam ve dayanıklıdır.834

2. Şeddeli Te harfi konusunda (4. satırda yerine ve 13. satırda yerine tahminim odur ki, bu, Resulullah döneminde yaygın bir kullanılış idi. Zira bugün hala, Kur’an’ın Zâriyât Sûresi 47. ayetinde yerine yazılmakta; elimizde orijinali mevcut olan, Resulullah (AS)’ın Münzir ibn Sâve’ye gönderdiği mektupta da, yâ (È) harfi için, yüzyıllardır süregelen bir uygulamanın sonucu olarak, yerine kelimesi bulunmaktadır. Aynı şey Tâ harfi için de geçerlidir. Tâ ve Yâ aynı biçimde yazılırlar. Bunları birbirinden ayırt eden noktalar Resulullah döneminde k...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın