> Forum > ๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ > İslam Kültürü > İslam Kavramları M-Z > Tazminat
Sayfa: [1]   Aşağı git
  Yazdır  
Gönderen Konu: Tazminat  (Okunma Sayısı 620 defa)
31 Mart 2010, 12:15:10
ღAşkullahღ
Muhabbetullah
Admin
*
Çevrimdışı Çevrimdışı

Cinsiyet: Bay
Mesaj Sayısı: 25.839


Site
« : 31 Mart 2010, 12:15:10 »




TAZMİNÂT




Arapça "da-me-ne" kökünden "tef´îl" babında bir mastar olan "tazmîn" kelimesinin çoğuludur. Sözlükte kefil olmak, borçlanmak, garanti vermek, tazmin yükümlülüğü altına girmek ve korumak anlamlarına gelir. Zararın yükümlü tarafından karşılanması anlamında "tazmîn" veya bunun yerine "damân" sözcüğü kullanılır. Damân terim olarak "tazminât" ve "keffâret" anlamlarında olmak üzere iki ayrı anlamda kullanılır. İlk anlamı Hanefîler tercih ederken, Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelîler kefâlet anlamını tercih etmişlerdir.

İslâm hukukunda tazminat şöyle tarif edilmiştir:

"Helâk olan şey mislî ise mislini, kıyemî ise kıymetini vermekten ibarettir" (bk. Mecelle, Madde, 416). el-Gazzâlî´nin (ö. 505/1111) tarifi şöyledir: "Bir şeyi geri vermek veya telef olmuş ise mislini ya da değerini bedel olarak vermektir" (el-Gazzâlî, el-Vecîz, Mısır, 1317/1899, l, 205). Kısaca tazminat, tazmini gereken şey mislî ise mislini, kıyemî ise değerini zarar görene vermektir.

Hanefîler dışındaki fakihlere göre damân ve kefâlet eş anlamlı kelimeler olup şöyle tanımlanır: Damân bir kimsenin zimmetinin başkasına ait bir borçla meşgul olmasıdır (ed-Düsûkî, Hâşiye, Dâru´l-Fıkr t.y., III, 330). Ancak bu hukukçulardan "damân" kelimesini "tazminat" anlamında kullananlar da olmuştur. Bazı kaynaklarda "Damânü´l-Gâsıb (Gasbedilenin tazmin yükümlülüğü)", "Damânü´l-Müşterî (Alıcının tazmin yükümlülüğü)", gibi bakışlar bunu gösterir (İbn Receb, el-Kavâid, Ezher 1392/1972, 6).

Tazminâtın Delilleri

Başkasına verilen zarar mala, cana veya bedene yönelik olur. Bu şekillerden birisi ile ortaya çıkan zararın tazmin edilmesi gerektiği Kitap, sünnet, icmâ ve akıl delillerine dayanır.

1- Kitap: Kur´an-ı Kerim´de zarara zararla karşılık verme veya zararı giderme genel prensip olarak şöyle belirlenmiştir: "Kim size saldırırsa, siz de tıpkı size saldırdıkları gibi, ona saldırın" (el-Bakara, 2/194). "Eğer ceza vermek isterseniz, size yapılanın aynı ile karşılık verin" (en-Nahl, 16/126). "Kötülüğün karşılığı da ona denk bir kötülüktür" (eş-Şuarâ, 42/40). Bu ayetlerden anlaşıldığına göre, başkasına verilen zarar mislî ise misli, kıyemî ise değeri bakımından ne eksik ne de fazla olmaksızın, denk bir biçimde karşılanmalıdır.

2- Sünnet: İslâm hukukunda zararı tazmin ettirmenin meşru olduğunu gösteren birçok hadis vardır. Birkaçı şunlardır: "Zarar vermek ve zarara zararla karşılık vermek yoktur" (İbn Mâce, Ahkâm, 17; Ahmed b. Hanbel, V, 327; Mâlik, Muvatta, Akdıye, 31). "Başkasına ait bir malı alan, onu sahibine geri verinceye kadar ondan sorumludur" (Ebû Dâvud, Büyû´, 90; Tirmizî, Büyû´, 39; İbn Mâce, Sadakât, 5). Buna göre, başkasına ait malı haksız olarak elinde bulunduran kimse, mal mevcutsa, bunu aynen, telef olmuşsa, mislî ise mislî ile, kıyemî ise değeri bakımdan tazmin etmelidir.

Cana veya bedene verilen zararın tazmini bir hadiste topluca şöyle belirlenir: "Bir canı öldürmenin diyeti yüz devedir. Burun, dil, dudaklar, husyeler, erkeklik organı ve sırt omurgasının diyeti yine tam diyettir. Me´mûme ve câize yaranın tazminatı üçte bir diyettir. Muhakkıle yaranın tazminatı 15 deve, el ve ayak parmaklarının her bir parmağın tazminatı 10 deve, bir dişin tazminatı ise 5 devedir" (en-Nesâî, Kasâme, 46; Mâlik, Muvatta´, Akdıye, 1).

Hayvanın vereceği zararın da tazmin edilmesi gerektiği bir hadiste şöyle belirtilir: "Bahçe sahipleri bahçelerini gündüz korurlar. Hayvanların gece verecekleri zararı ise sahipleri tazmin eder" (Ebû Dâvud, Büyû, 92; Muvatta´, Akdıye, 18; Ahmed b. Hanbel, V, 426).

3- İcmâ: Başkasının malına, canına veya bedenine haksız olarak verilecek zararın tazmin edileceği bütün İslâm âlimlerince üzerinde görüş birliği bulunan bir husustur.

Tazminât Sebepleri

Tazminât ödemeyi gerekli kılacak bir zarar meydana getiren fiil veya olaya "Tazminât sebebi" denir. Başlıca tazminât sebepleri akit, telef etme, el koyma, tasarrufu engelleme (haylûlet) ve aldatma olmak üzere beş tanedir.

1- Akit: Mecelle akdi şöyle tarif eder: "Tarafların bir hususu iltizam ve taahhüt etmeleridir ki icap ve kabulün irtibatından ibarettir" (Mecelle, Mad. 103). Akde Türkçe´de, "sözleşme" denilmektedir. Akdin tazminat sebebi olduğu ayet ve hadislerle sabittir. Kur´an-ı Kerîm´de: "Ey iman edenler, akitleri yerine getirin? (el-Mâide, 5/1). "Sözleştiğiniz zaman Allah´a verdiğiniz sözü tutun. Allah´ı kefil göstererek sağlamlaştırdığınız yeminlerinizi bozmayın" (en-Nahl, 16/91). "Sözünüzü tutunuz. Çünkü verilen sözde sorumluluk vardır" (el-İsrâ, 17/34) buyurulur. Diğer yandan Müslümanlar kendi koydukları şartlara da uygun hareket etmelidir. Hadiste şöyle buyrulur: "Müslümanlar kendi aralarında belirledikleri şartlara uyarlar. Ancak helali haram, haramı da helal kılan şart bundan müstesnadır" (Buhârî, İcâre, 14; Ebû Dâvud, İcâre, 12; Tirmizî, Ahkâm, 17).

2- Telef etme: İtlaf yok etme, bozma ve öldürme gibi anlamlara gelir. Bir fıkıh terimi olarak ise; bir malı veya eşyayı kullanılmaz ve işe yaramaz hale getirmektir. (el-Kâsânî, Bedûyiu´s-Sanâyî, VII, 164). İnsanı yaralama, öldürme ve organlarına zarar verme de telef etme kapsamına girer. "Size saldırana karşı, tıpkı saldıran gibi siz de ona saldırın" (el-Bakara, 2/194) ayetine göre, başkasına ait bir malı telef eden kimse bu mal mislî ise mislî ile, kıyemî ise değeri ile ödemek zorundadır (el-Cassâs, Ahkâmü´l-Kur´an, thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî, Beyrut, 1405/1985, l, 326; el-Kurtûbî, el-Câmi´li Ahkâmi´l-Kur´an, Mısır 1935/1950. II, 357).

Başkasının malını telef etmenin tazmin sorumlulugunu gerektirdigi şu hadiste belirlenir: "Zarar vermek, zarara zararla karşılık vermek yoktur" (İbn Mâce, Ahkâm, 17; Ahmed b. Hanbel, V, 327).

Eşyanın telef edilmesinde, telef edenin kasıtlı veya hatalı olması arasında bir fark yoktur. İnsanın telef edilmesinde ise kasıtla hata farklı sonuç doğurur. Şöyle ki, kasten bir insanı öldürene veya yaralayana kısas uygulanırken, hata ile bir insanı öldüren diyetle yükümlü olur (es-Serahsî, el-Mebsût, XI, 87; el-Kâsânî, Bedâyiu´s Sanayi: VII, 165; eş-Şerâzî, el-Mühezzeb, I, 368).

3- El Koyma: Başkasına ait bir malı hukukî bir sebebe dayanmaksızın elde bulundurmaktır. Bu eyleme "vaz´u´l-yed" veya "gasb" denir. Böyle bir malı elinde bulunduran onu sahibine vermekle, mal telef olmuşsa bedelini tazmin etmekle yükümlü bulunur. Delili şu hadistir: "Başkasına ait bir malı alan, sahibine ödeyinceye kadar ondan sorumludur" (Ebû Dâvud, Büyû 88; Tirmizî, Büyû 39; İbn Mâce, Sadakât, 5). Hanefîlere göre el konulan malın menkul olması şarttır. Gayri menkuller gasba elverişli değildir. Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelîlere göre ise gayri menkulün gasbı da mümkündür (es-Serahsî, el-Mebsût, XI, 73; İbn Receb, el-Kavâid, thk. Tâhâ Abdurraûf Sa´d, Kahire, 1391/1971, 221)

Başkasının malını elinde bulundurma tazminata konu olup olmaması bakımından ikiye ayrılır: "Yed-i emânet" ve "Yed-i damân".

Emanet eli (Yed-i emânet), bir malı sahibinin veya nass (ayet-hadis)in izni ile elde bulundurmaktır. Bir emâneti elinde bulunduran ise onun telefinden yalnız kasıt, kusur veya ihmali bulunduğu takdirde sorumlu olur. Kendiliğinden veya semavî bir âfet sonucu telef halinde tazmin yükümlülüğü bulunmaz (İbn Receb, a.g.e, 60).

İslâm hukukuna göre emânet hükmüne tabi bulunan mallar şunlardır:

1- Emânet bakımından eşya (vedîa*)

2- Kullanılmak üzere verilen mal (âriyet*)

3- Rehin olarak bırakılan mal.

4- Vekilin elinde, müvekkile ait mallar.

5- Şirket malları.

6- Kiracının elinde bulunan menkul ve gayri menkuller.

7- Vasinin veya velinin elinde bulunan çocuğa veya kısıtlıya ait mallar.

8- İşçinin elinde bulunan işverene ait mallar.

9- Devlet memurlarının elinde bulunan, topluma ait menkul ve gayri menkuller.

10- Serbest meslek sahiplerinin elinde bulunan sipariş verene veya müşteriye ait mallar (bk. es-Serahsî, a.g.e, XI, 114, 157, XV, 103; el-Kâsânî, Bedâyiu´s-Sanâyi´, VI, 208, 217, IV, 174, 210, V, 64; İbnü´l-Hümâm, Fethu´l-Kadîr, Beyrut 1315/1897, VI, 468; İbn Rüşd, Bidâyetü´l-Müctehid, İstanbul 1985, II, 193, 214, 254, 260; ez-Zeylaî, Tebyînü´l-Hakâik, Beyrut, 1315/1897, III, 320, IV, 256; eş-Şîrâzî, el-Mühezzeb, Mısır, t.y., 4, 316, 337, 359, 408).

Tazminat eli (yed-i damân), bir malı malik olma veya yararlanma amacıyla izinsiz olarak elde bulundurmaktır. Gasbedilen veya çalınan mal bu niteliktedir. Böyle bir malın telef olması halinde telefte kasıt, kusur veya ihmal bulunmasa da tazmin yükümlülüğü doğar (ez-Zühaylî, Nazariyyetü´d-Damân ve Ahkâmü´l-Mes´ûliyyeti´l-Medeniyye, Dımaşk 1402/1982, 175; eş-Şîrâzî, a.g.e, 1, 296).

Gasb veya hırsızlık yoluyla elde bulundurulmadığı halde şu mallar da telefte kasıt veya kusur olmasa da tazmine konu olur. Satılan mal veya bunun bedeli (el-Kâsânı, a.g.e, V, 238), sulh bedeli (el-Kâsânî, a.g.e, V, 238), hisseli olup paylaşılan mal (el-Kâsânî, VII, 24; İbnü´l-Hümâm, a.g.e, VIII, 350).

4. Tasarrufu engelleme: İslâm hukukunda mal ile sahibinin arasına girerek, malikin maldan yararlanmasına engel olmak da tazminat sebebidir. Bir kimsenin emânet olarak aldığı malı inkâr etmesi veya gâsıbın gasbettiği malı başka bir beldeye gõndermesi tasarrufu engellemeye örnek verilebilir. Hanefîlere göre bu durumda tazminatın gerekmesi için fiilin mala yönelik olması gerekir. Hanefîler mal ile sahibi arasına girmeye "mânen telef etme" ifadesini kullanırlar (es-Serahsî, a.g.e, XI, 74, 97; el-Kâsânî, a.g.e., VII, 165). Delil "Zarar vermek ve zarara zararla karşılık vermek yoktur" (İbn Mâce, Ahkâm, 17; Ahmed b. Hanbel, III, 348) hadisidir.

5- Aldatma: "ga-re-re" kökünden "gurûr" mastarı aldatmak ve gafil avlamak demektir. B...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

Müslüman
Anahtar Kelime
*****
Offline Pasif

Mesajlar: 132.042


View Profile
Re: Tazminat
« Posted on: 29 Mart 2024, 05:21:33 »

 
      uyari
Allah-ın (c.c) Selamı Rahmeti ve Ruhu Revani Nuru Muhammed (a.s.v) Efendimizin şefaati Siz Din Kardeşlerimizin Üzerine Olsun.İlimdünyamıza hoşgeldiniz. Ben din kardeşiniz olarak ilim & bilim sitemizden sınırsız bir şekilde yararlanebilmeniz için sitemize üye olmanızı ve bu 3 günlük dünyada ilimdaş kardeşlerinize sitemize üye olarak destek olmanızı tavsiye ederim. Neden sizde bu ilim feyzinden nasibinizi almayasınız ki ? Haydi din kardeşim sende üye ol !.

giris  kayit
Anahtar Kelimeler: Tazminat rüya tabiri,Tazminat mekke canlı, Tazminat kabe canlı yayın, Tazminat Üç boyutlu kuran oku Tazminat kuran ı kerim, Tazminat peygamber kıssaları,Tazminat ilitam ders soruları, Tazminatönlisans arapça,
Logged
Sayfa: [1]   Yukarı git
  Yazdır  
 
Gitmek istediğiniz yer:  

TinyPortal v1.0 beta 4 © Bloc
|harita|Site Map|Sitemap|Arşiv|Wap|Wap2|Wap Forum|urllist.txt|XML|urllist.php|Rss|GoogleTagged|
|Sitemap1|Sitema2|Sitemap3|Sitema4|Sitema5|urllist|
Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2009, Simple Machines
islami Theme By Tema Alıntı değildir Renkli Theme tabanı kullanılmıştır burak kardeşime teşekkürler... &
Enes