Hâmân

HÂMÂN

Kur´ân-ı Kerim´de Fir´âvn´un yardımcılarından biri olarak adı geçen kişi. Hâmândan şöyle söz edilir:

"Biz, yeryüzünde mustaz´âflara iyilikte bulunmak, onları önderler yapmak ve vârisler kılmak ve yeryüzünde yerleştirmek; Fir´âvn´a, Hâmân´a ve askerlerine korkmakta oldukları şeyleri göstermek istiyorduk" (el-Kasas, 28/5-6).

"Fir´âvn, "ey ileri gelenler, sizin benden başka bir tanrınız olduğunu bilmiyorum. Ey Hâmân, çamura ateş yak (tuğla hazırlayıp) benim için yüksek bir kule yap; (çıkayım da) belki Musa´nın ilahına muttali olayım. Doğrusu ben onu yalancılardan sanıyorum´ dedi" (el-Kasas, 28/38).

"Andolsun ki, biz, Musa´yı mucizelerimizle ve apaçık bir hüccetle Fir´âvn´a Hâmân´â ve Karun â gönderdik de, onlar, "bu çok yalancı bir sihirbazdır´ dediler" (el-Mü´min, 40/23-24).

"Fir´âvn, ey Hâman, bana yüksek bir kule yap; olur ki o yollara, göklerin yollarına erişirim de, Musa´nın tanrısına muttali olurum. Doğrusu ben, onu yalancı sanıyorum´ dedi. İşte böylece Fir´âvn´ın kötü ameli kendisine süslendirildi ve (doğru) yoldan alıkonuldu; Fir´âvn´ın hilesi, ancak bir hüsrandır" (el Mü´min, 40/36-37).

Ayetlere bakıldığında ilk göze çarpan nokta, Hâmân´ın Fir´âvn ve Karun ile birlikte anılmış olmasıdır. Bu, onların birlikte hareket eden ve dolayısıyla da aynı yer ve zamanda yaşamış kimseler olduklarını gösterir.

Fir´âvn´ın Hâmân´a doğrudan doğruya emir vermesi Hâmân´ın Fir´âvn´ın buyruğu altında bulunan bir kimse olduğunu göstermektedir. Ayrıca ona doğrudan doğruya emir verilmiş olması, geniş yetkilerle donatılmış olduğuna delalet eder. Aynı zamanda âyette geçen "Fir´âvn´a, Hâmân´a ve onların askerlerine" ifadesi ise, Hâmân´ın güçlü ve üst düzeyde bir kimse olduğunun alametidir.

Bu yüzden, Hâmân´ın Fir´avn´ın vezirlerinden biri olduğu kanaatine varılmış ve Hâmân ve Karun, Fir´âvn´ın vezirleri olarak anılmışlardır. Şu var ki, Karun´la ilgili âyetlerde bu şahsın İsrailoğullarından olduğunun açıkça ifade edilmiş olması ve haber verilen olaylar, onun devlet görevlisi bir "vezir´ olmaktan çok, Fir´âvn´ın İsrailoğulları içindeki işbirlikçisi olduğunun bir delilidir. Halkını Fir´âvn´ın boyunduruğu altında tutan bir işbirlikçi. Hâmân için ise, gerek "asker sahibi´ oluşu, gerekse doğrudan ve açıkça buyruk alışı gözönünde tutulunca, "vezir´ veya benzeri üst düzey yöneticisi yahut kumandan olması muhtemeldir.

İlk andığımız âyet meâli, Hazreti Musa´nın doğumunu ve suya bırakılışını anlatan âyetlerle bir aradadır. Buna bakarak, Fir´âvn´ın İsrailoğullarından doğan erkek çocukları öldürtme-karar ve buyruğunda Hâman´ın da payının bulunduğu düşünülebilir. Böyle bir kararda pay sahibi olduğu içindir ki, "korktuğuna uğratılması" sözkonusu edilmiş olsa gerekir.

Ayrıca, Fir´âvn´ın "inkâr" için kanıt aramak üzere kule yaptırma girişiminde özellikle Hâman´a güvenmiş olması da, onun küfür ve inkârının devam ettiğini, bu doğrultuda Fir´âvn´la tam bir görüş birliği içinde bulunduğunu gösterir.

Hâman´ın adı, Kitab-ı Mukaddes´te de geçer. Tevrat´ın Ester Kitabı´nın üçüncü Babından itibaren, İran´daki yahudilerin gördüğü zulüm, Hamam adlı vezirin bundaki payı, Ester adlı Yahudi kızının Kral Ahaşveroş´un sarayına girerek hükümdarı etkileyişi, sonuçta Hâman´ı, on oğlunu ve on binlerce İranlıyı öldürterek Yahudileri kurtarışı uzun uzadıya anlatılır.

Anlaşılıyor ki, halen halkımızın zalim kimseleri "firavun, nemrut" gibi adlarla nitelemesinde olduğu gibi, Yahudiler de Mısır´daki Hâman´ın adını bir türlü unutamamış, onu hafızalarda bir "zalim vezir" olarak muhafaza etmiş ve İran´daki olaylar sırasında da, hafızalarındaki bu adı karşılaştıkları zalim vezire iliştirerek, onu Hâman diye anmış, Ester kitabına da öylece kaydetmişlerdir. Tevrat´ın sonradan hahamlarca elden geçirilip yeniden yazılış sırasında Mısırlı Hâmân´ın İran´daki zalim vezirle karıştırılarak böyle bir duruma yol açılmış olması da muhtemeldir. Bir başka ihtimal de her iki vezirin adının da Hâmân olmasıdır. Nitekim, Hz. Harun´un Hz. Musa´nın kardeşi olduğu Kur´an´ın haberleriyle sabit olduğu gibi, Hz. Meryem´in kardeşinin de aynı adı taşıdığı yine Kur´ân-ı Kerîm´den anlaşılmaktadır. Aynı adı taşıyan iki ayrı tarihî kişiliğin Hâmân için de düşünülmesi niçin mümkün olmasın? Kuvvetli ihtimal ise, değindiğimiz üzere, Tevrat´ın hahamlarca elden geçirilişi sırasında bir karışıklık yapılmış olmasıdır. Bunun sonucunda da Mısırlı Hâmân, İran´daki olayların kahramanıyla karıştırılmıştır. Veya benzer tutumları dolayısıyla iki vezir, Yahudinin hafızasında, özdeşleştiğinden kayıtlara da öylece geçilmiştir.

Ayrıca Hâmân´ın özel isim mi, yoksa işgal ettiği makamın ismi mi olduğu hususu da kat´i değildir (Abdulvehhâb Neccâr, Kasasu´l-Enbiyâ, 5.187).

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın