Ezeli

EZELİ

Başlangıcı olmayan. Ezeli ve ebedi olan yalnız Allah´tır.

Allah´a iman, O´nun zâtına, kemal sıfatlarına inanmayı ve vasfedilmekten münezzeh bulunduğu noksan sıfatlarını icmâli ve tafsîli olarak bilmeyi gerektirir (İ. Hakkı İzmirli, Yeni İlmi Kelâm, II, 87).

Allah´ın sıfatlan ezelidir, zatı ile kâimdir, ne ayrıdır ne gayrıdır. O´nun ezeli sıfatları; ilim, kudret, hayat, kuvvet, semi, basar, irade ve maşiyet, fiil ve kelâmdır. İslâm tarihinde özellikle kelâm sıfatı etrafında Hz. Peygamber´den sonraki devrede yoğun münâkaşalar olmuştur. Allah´ın ezeli sıfatlarını reddeden Cehm b. Safvan (128/745)´ın ortaya çıkmasıyla, Ehl-i Sünnet de Allah´tan başka varlıkların ezeli olduğunun söylenmesini küfür olarak nitelemiştir (Teftazâni, Şerhu´l Mekâsid, II, 269). Sünnet ehlinin inancı tamamen Kur´an ve Sünnet´e dayanır. Kelâm, Allah´ın ezeli sıfatıdır ve buna nazm denir. Bu nazm, kelimelerden mürekkeb olan Kur´an´ın ismidir. Kelâm, harf ve ses cinsinden değildir. Allah kendisinin sıfatı olan bir kelâmla mütekellimdir; kelâm, zatı ile kâim sükût ve afete aykırı bir sıfattır ve Allah, kelâmıyla emredici, nehyedici ve haber vericidir. Allah´ın kelâmı olan Kur´an-ı Kerîm, mahlûk değildir (Taftazanî, a.g.e., 167).

Allah´ın isimleri vardır. Bunlar ister ismi fail olsun, ister sıfatı müşebbehe olsun, ister mastardan menkul surette olsun, hepsinde vasıf anlamı gözetildiğinden bunlara sıfat denilir (Metin Yurdagür, Allah´ın Sıfatları Esmaû´l-Hüsnâ, İstanbul 1984, 46). Allah´ın isimleri mahlûkatıyla kıyas edilemez, onun isimleri aynı zamanda sıfatlarıdır ve bunlar tetâbuk halindedirler. Onun isimleri ezelîdir, hâdis (sonradan olma) değildir. Allahu Teâla, vâcibü´l vücûddur. Âlemin yaratıcısıdır, muhdis ve mucide ancak hâdis olanlar muhtaçtır; o hiçbir şeye benzemez; hiçbir şey O´nun ilminin, kudretinin dışında olamaz; O kadım, ezeli ve bakidir; O, başlangıçsız ve sonsuz kadım, ezelî ve ebedidir, hem evveldir, hem âhirdir (el-Hadıd, 57/3).

nsanlar Allah´ı ilmen ihâta edemezler (Tâhâ, 20/110). Ancak O´nun nimetlerini ve kudretinin eserlerini düşünmeye takâtleri yeter, O´nun zatının mahiyetini bilemezler (Cürcani, Şerhu´l-Mevakıf, II, 337 vd.). Teklife muhatap olan insanlar O´nu isimleri, sıfatları ve eserleri yoluyla idrak ederler.

Kelâm ilminde Allah´ın selbî sıfatlarından kıdem sıfatıyla muttasıf olarak O´nun ezeli, kadîm olduğu anlatılır. Âlem, bütün parçalarıyla mahluk, hadis ve muhdestir. Varlıklar ya a´yandır ya a´râzdır, ya kadîmdir ya muhdestir. A´yân, bizâtihi ve kendi başına kâimdir. Kendi kendine kâîm olan da ya mürekkebtir yahut cevherdir. Allah´ın zatı ve sıfatları dışında bütün varlıklar muhdestir. A´raz, bizâtihi ve kendi kendine kâîm olmayan şeydir. Cisim ve cevherler hâdis olur; renkler, oluşumlar, tatlar, kokular böyledir. Âlemin muhdisi, mûcidi, mübdii, muhterii, sânii, hâliki Allahu Teâlâ´dır (Taftazanî, Şerhu´l-Akâid, Haz. Süleyman Uludağ, İstanbul 1980, 123-124). Allah; a´raz, cisim,cevher, sûret, sonlu, çoklu, bölümlü, parçalı, mürekkeb, olmaktan münezzehtir. O´na mâhiyet ve maîyet, keyfiyet ve kemîyet izâfe edilemez. Mekân, yön, cihet, zamanlılık mahlûkâta mahsustur.

Ehl-i Sünnet kelâmında Mâtûridîye ile Eş´ariye arasında fer´i meselelerde birtakım görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Ezelîlik ile ilgili olarak Mâtûridîye; ezelde yok olana ilâhı hitap taalluk etmez, Allah ezelde mütekellim değildir derken; Eş´ariye, ilâhi hitabın ezelde yok olana taalluk edeceğini, Allah´ın ezelde mütekellim olduğunu savunmuştur.

Şamil İA

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın