Dokuzuncu Bölüm

DOKUZUNCU BÖLÜM

LÜGATÇE

ABDÜL-KAHİR BAĞDADİ : Abdü'I-Kahİr b, Tahir b. Muhammed. Bağdad'da doğmuş ve yetişmiş, hicrî 427'de îsfcrâyin'dc vefat etmiştir. «Nefyü Halkı'I-Kur'an», «El-Mİ-lcl vc'n-Nihal», «Fedaihu'l-Mu'tezüe» gibi eserleri vardır.

İMAM AHMED İBNÜ HANBEL : Dört büyük İmamın dördüncüsüdür. Bağdad'da yetişmiş, islâm âleminin önemli merkezlerini dolaşmıştır, imam Şafiî, Süfyan Ibnü Uyey-ne, İbrahim Ibnü Sa'd, Cerîr İbnü Abdiîhamit, İmam Ebu Yusuf, Yahya'l-Kattan, El-Velid Ibnü Müslim, Veki', Yezid ibnü Harun; İsmail Ibnü Ulcyye ve Abdürrezzak gibi büyük âlimlerden hadis ve fıkıh okumuştur. Kendisinden de İmam Buharı, İmam Müslim, Ebu Davud, Ebu Hatim Râ-zİ, Hascn îbnü Musa, Bağavî, Ibnü Ebi'd-Dünya, Ebu Zür'-atc'r-Râzi, Osman îbnü Saîdi'd-Dârimî gibi meşhur zatlar ve kendi oğullan Salih ile Abdullah rivayette bulunmuşlardır.

İmam Ahmed îbnü Hanbeİ, hem büyük bîr müfessir, hem de yüksek bir muhaddistir. Kendi zamanına kadar toplanmış olan bütün hadisleri tetkik etmiş, bunlardan binlercesini ezberlemiş ve «Müsncd» isimli kitabım yazmıştır. Bu kitaba 700.000 hadis arasından seçtiği 30.000 hadis-i şerifi almıştır.

İmam Ahmcd b. Hanbeİ, fıkhî hükümlerde azimet yolunu seçmişti. İçtihatlarını Kur'an'a, sahih ve merfu hadislere, sahabenin fikirlerine istinat ettirmiştir. İmam Ah-nıcd b. Hanbeİ, dört büyük mezhepten «Hanbclî» mezhebinin kurucusudur. Onun ne kadar büyük ve kudretli bir miiçtchid olduğunu anlamak için, «El-Muğnî» İsimli esere bakmak kâfidir.

imam Ahmcd, abid, zahid. yüksek bir seciyeye ve çok temiz bir yaşayışa sahip idi. Hicrî 164 senesinde doğmuş ve 241 senesinde Bağdat'ta vefat etmiştir.

ALİYYÜ'L-KARİ : Hanefî fakihlerinden, ilmî kudreti

yüksek ve fazilet sahibi bir zattır. Ebuihaseni'l-Bekrî ve Ahmcd b. Haceri'l Mekkî gibi âlimlerden ders okumuştur, Hcratta doğmuş, Hicrî İU14 tarihinde Mekke'de vefat etmiştir. Mühim eserlerinden bazıları şunlardır: «Şerhü Miş-kât», «Şerhü'ş-Şifa», «Şerhü'ş-Şemail», «Şerhü'l-Ekber», «Şerhü Muvatta-i Muhammed», «Şerhü Emalî», «El-Masnû' fi Ma'rifctİ'I-Mevzû.»

ÂLÜSÎ : Ebu's-Sena Şihabü'd-Din Mahmud Efendi. Hicrî 1217 senesinde Bağdad'da doğmuş ve 1270'de vefat etmiştir. Bir ilim ailesi olan.ÂIûsî ailesine mensuptur. Daha genç yaşta eser yazmaya başlamış, birçok medreselerde hocalık etmiştir. «Ruhu'l-Meânî» isimli tefsir kitabı pek meşhurdur. Bu tefsirinin ilk kısmım Osmanlı padişahı Sultan Mahmud'a, ikinci kısmını Sultan Mecid'e İthaf etmiş, son üç cildini ise bizzat İstanbul'a getirmiştir. Bu seyahati hakkında «Neşvetü'ş-Şümûl fi' s-Seferi ile'l-lslâmbol» isimli bir de eser yazmıştır.

İMAM ÂMİDİ : Seyfüddin Ebu'l-Hasen Ali b. Ebi Befcr. Bağdad'da Ebu'1-Feth Naşr Hanbelî'den ders almış, daha sonra Şam'a giderek aklî ve nakli ilimlerle meşgul olmuştur. Hicrî 551 tarihinde doğup, 631 senesinde vefat eden imamın, «El-Ihkâm Fî-UsûIi'I-Ahkâm», «Müntehe's-Süûl» gibi eserleri vardır.

EBU BEKR MUHAMMED EL BAKILLANÎ: Vefat tarihi, milâdî 1013'tür. Kelâmcılar arasında «El-Kadî» unvanı ile anılır. İslâm'ın çok zekî ve kabiliyetli bir kclâmcısı-dır. Tahsilini Basra Mektebi âlimlerinden tamamlanmış, bilhassa İmam Eş'arî'nin talebeleri ibnü Mücahid et-Taî, Ebu İshak îsfcrayînî'den ve Ebu Bekr b. Fevrek'ten deis okumuştur. Daha sonra Bağdad'a giderek meşhur muhad-dislerden ders almıştır. Bakıllânî'nin en şöhretli olduğu saha, Kelâm'dır. Bundan sonra şöhreti, bilhassa Usûl-i Fı-kıh'ta idi.

BATINİYYE : Mülhid (dinden çıkmış)lerden olan Ba-tmiyye; «Şeriat ve dinimizin her zahirinin bir batım vardır, bu da başkalarına üstün olan kimselerce bilinir» derler. İleri sürdük!" her iddianın peşine şunu ilâve eder-ler: «Bu öyle bir ilimdir ki, ancak masum olan imam anlatabilir.»

Batınîlerce; zahirin batma nisbeti; bir meyvenin kabuğunun, özüne nisbeti gibidir. Batmiyye fırkası, hakikatte, gayr-i îslâmî unsurların tesiriyle vücut bulmuştur. Bat-nîliğin doğmasına sebep olan bu unsurlar arasında Mecû* sî, Sâbiî, Yeni Eflatuncu ve Pythagorculann rolü mühimdir.

HAFIZÜDDİN BEZZAZİ : Muhammed b. Muhammedi'l-Kederî, Hanefî fakihlerinden, Harzemli muhterem bir âlimdir. Bir ara Kırım'a gidip orada iki sene kalmış, sonra vatanına dönmüş, daha sonra da Osmanlı ülkesine gelerek Molla Fenârî ile mübnhesede bulunmuştur. Hicrî 827'de vefat etmiştir. «Bezzazİyye» adındaki fetva kitabı, çok meşhurdur. Ayrıca «Menâkibü'1-îmam Ebu Hanîfe» adında bir eseri daha vardır.

ÎMAM BİRGİVÎ : Birgili Muhammed b. Pîr Ali. Şöhreti halka kadar yayılmış bir Türk âlimi olup, milâdı 1522 tarihinde Balıkesir'de doğmuş ve !573 senesinde Bİrgİ'de vefat etmiştir. Babasının yanında tahsiline başlamış, bilahare İstanbul'a gelerek önce Ahîzridc Mehmcd Efcndi'ye, daha sonra da Kazasker Abdurrahman Efcndi'ye intisap etmiştir. Tahsilini tamamladıktan sonra İstanbul medreselerinde ders vermiştir.

Birgivî'nin ilmî kudretini takdir «den hemşerisi ve aynı zamanda II. Sclim'İn hocası Atâtıllah Efendi, Birgi'de yaptırdığı medresenin müderrisliğini Mehmet Efcndi'yc vermiş, o da Birgi'de tedris, te'lif ve va'z ile meşgul olmuştur. Birgivi, dini korumak İçin her bid'atin şiddetle aleyhinde bulunmuş, mevki hatırı için dine karşı olan hareketlere güz yummamış, hatta son zamanlarda, müşahede cttijti yolsuzluktan ıslah maksadıyla, Birgi'tlcn istanbul'a kadar gelerek Sadrazam Mehmet Faşa'ya nasihat etmiştir. Dinî meselelerde son derece titiz ve dikatlî olnn Birgivi, İslâm'dan kıl kadar İnhirafa bile tahammül edemezdi.

Birgivî'nin eserleri arasında, bugüne katlar yaşayan şöhretini temin edeni «Vasiyetname» adı ile anılan, Türkçe llmühalidir. «îzhar» ve «Avamil» İsimli nahiv kitapları da Birgivî'nin olup, Arapça tahsilini, devrin usullerine nisbetle, hayli kolaylaştırmıştır. İmam Birgivî'nin va'z ve irşatlarım ihtiva eden «Et-Tarikatü'1-Muhammedİye isimli Arapça eseri, âlimler arasında büyük bir rağbete mazhar olmuş, Hadimü Muhammcd Efendi ile Abdülgani En-Nablusî tarafından da şerhedilmiştir. Meşhur âlim AHyyülkari, uzun bir kaside i!e Birgivî'nin İslâm âlimleri arasındaki mevkiini belirtmiştir.

İMAM BUHARÎ : Ebu Abdillâh b. İsmail b. İbrahim tbni'l-Muğîrcti'l Cûfî. Muhaddİslcrin en büyüklerintlcndir. Küçük yaşta Kur'an-i Kerim-i ve İbnü'l-Mübarek'in eserlerinİ ezberlemiş, daha sonra îslâm âlemini gezerek pek çok âlimlerle görüşmüş ve istifade etmiştir. Hicrî 210 senesinden İtibaren, hadis bilgisini genişletmek ve hadıs-i şerif toplamak için binden fazla filimle tanışmış ve kendilerinden hadis öğrenmiştir. Bu arada sekiz defa Bağdad'a gidip gelmiş ve her defasında İmam Ahmed b. Hanbel ile konuşmuştur.

İmam Buharî, 100.000 sahih ve 200.000 sahih olmayan hadis ezberlemiştir. «El-CâmiüTs-Sahih» isimli hadis kita. bım, 600.000 hadis arasından seçtiği 7.275 hadis ile 16 senede vücuda getirmiştir. Bu hadislerdcki mükerrerler sayılmazsa Buharî'nin kitabındaki hadislerin sayısı 4.000'dir. Zevnüddîn Ahmed Zebîdî, bu 4.000 hadîsi şerifi alarak «Sahifıü Buharî Muhtasarı» olan «Tecridi Sarih» adındaki eseri yazmıştır. İmam Buharî'nin eseri, İslâm âleminde, Kur'an-ı Kerim'den sonra en muteber kaynak kitap kabul edilir. Meşhur hadis kitaplarının birincisidir.

îmam Buharî, hicrî 194 senesinde Buhara'da doğmuş, 256'da Semerkand'ın Hartcnk köyünde vefat etmiştir.

ABDÜLAZİZ BUHARÎ : Amcası Muhammed'den ve ayrıca Muhammedü'l-Buharî'den fıkıh Öğrenmiştir. Kudretli Usül-i Fıkıh âlimlerinden olup, bu konuda «Gâyetü't-Tah-kîk» adında bir eseri vardır. «Keşfü'l-Esrar» adındaki ese-d, Usûl-i Pezdcvî'nin en kıymetli şerhler İndendir. Hicrî 730 tarihinde vefat etmiştir.

CEBRİYYE : Bunlara Mü.rcİe ve Neccariyye de denilir. İddialarının aslî şudur: Kulun fiili yoktur. Kula fiil izafe etmek, cansızlara izafe etmek, yani; 'duvar eğrildi, nehir aktı. rüzgâr esti1 demek gibidir. Bu, doğru yoldan sapmışların İddialarına göre; Allah (C.C.), bir kulu, yaptığı günah sebebiyle cezai andı nrsa, Aîlah (C.C.) onu kendi fitlinden dolayı cezalandırmış olur, çünkü kulun fiili yoktur. Sevap için de durura aynıdır. İnsanın, kendi yaptığı işlcrde hiç bir İradesi yoktur. Bu gayri Islâmî düşünceleri ilk defa ortaya atan şahıs Cehrn bin Safvan olduğu için; bu fırkaya «Celımîyye» de denilir.

CELÂLÜDDİN ÎBNÜ'L — BELKAYNİ : Abdurrahman b'. Ömer E!-Askalâni. Mısır'da yetişmiş büyük muhaddis-lcrdendir. Hicrî 763-824 tarihleri arasında yaşamıştır. «ı'it-Tefsir», «El-Fikıh», «Mecâlîsü'1-Va'z» ve «Eİ-îfham» gibi eserleri vardır.

DAABBETÜ'L-ARZ: Ccnâb-ı Hak, en-Ncml Suresinin 82, âyet-i kerimesinde şöyle buyurur: «O söz kendilerinin aleyhinde vukua geldiği (ve kıyamet yaklaştığı) zaman, yerden bunlar için bir Daabbe çıkarız ki, bu, onlara, hamlamı âyetlerimize kat'î bir kanaat beslemezler idilini söyler.» Tirmizî, tbnü Mâce, A. b. Hanbel ve 'daha bir çok muhaddislerin Ebu Hürcyre (R.A.)'den tahric ettikleri bîr Ha. disde Resulüllah (S.A.S.), buyurmuşlardır ki:

«Daabbetü'1-Arz, Musa'nın asası ve Süleyman'ın müîı-rü beraberinde olarak çıkacak. Mühür ile mü'minin yüzünü parlatacak; asa ile kâfirin burnunu kıracak; insanlar sofraya toplanacak, mü'min ve kâfir tanınacak.»

Bu hadis'e nazaran Daabbe, mnddî ve manevî harikulade bir kuvvet ve .saltanat ile zuhur edip, büyük bir İs-Inm devletî teşkil edecek hır insan olmuş oluyor. Ona Daabbe ismi verilmesinin sebebi; Kâfirlere karşı haşin olacağını ve Allahü Teâl;Vya nazaran, onun çıkarılmasının ?.or bir sey değil, yerden âdi bir yaratık çıkarmak gibi kolay olduğunu nnlatmak içindir.

İslâm alimlerinden birçokları, bu aroda îbnü Ömer (R.A.); «Dnabbc'nin çıknınsı, emrü hi!-ma'ruf ve neyhü anil-miinke...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın