|
Konu Başlığı: Ünite 8 Soru-Cevap Ders Özetleri Gönderen: Safiye Gül üzerinde 15 Nisan 2014, 11:52:49 ÜNİTE 8 İSLÂM BORÇLAR HUKUKU-I (AKİT TEORİSİ) S. HUKUK TARİHİNDE MÜLKİYETİN SEBEPLERİ NELERDİR? C. Mülkiyetin sebepleri: 1. Sahipsiz mala el koyma 2. Akit S. KUR'AN-I KERİMDEKİ AKİT TERİMİNİN KAPSAMI NEDİR? C. Hem Allah ile kullar arasında hem de kulların kendi aralarında yaptıkları tüm akitler. S. KUR'AN- KERİMDE MÜDAYENE AYETİ HANGİ SUREDEDİR? C. Bakara 282 S. AKDİN ORTAK TARİFİ NEDİR? C. Akit: Tarafeynin bir hususu iltizam ve teahhüt etmeleridir ki icab ve kabul irtibatından ibarettir. S. TARİFLERE GÖRE AKİTLE İLGİLİ SONUÇLAR NELERDİR? C. Tariflere göre akitle ilgili sonuçlar: a. Hukuki sonuç doğurmak üzere izhar edilen ve birbirine uygun olan her karşılıklı irade ( iki irade) akittir. b. Tek taraflı irade akit değildir. S. KAVAİD KİTAPLARI İLE USUL KİTAPLARININ HÜKÜM BAHSİNDE AKİT VE TASARRUFLAR ÇEŞİTLİ YÖNLERDEN TASNİF VE TAKSİME TABİ TUTULMUŞLARDIR. BUNLAR NELERDİR? C. Akit Çeşitleri: * Meşruiyet bakımından * Sıhhat Bakımından * Ayn'a bağlılık bakımından * Geçerlilik bakımından * Bağlayıcılık bakımından * Mevzuun karşılığı bakımından * Ödeme ( tazmin) sorumluluğu bakımından * Gayesi bakımından * Süreklilik bakımından * Şekil bakımından * Şekil bakımından * İsimli ve sınırlı olma bakımından S. MEŞRUİYET BAKIMINDAN AKİTLER? C. Meşruiyet bakımından Akitler: • Meşru Akitler: Şeriatın uygun gördüğü nesneler üzerinde usülüne uygun yapılan akitler. • Gayr-i Meşru Akitler: Kanunun yasakladığı, cevaz vermediği akitler (doğmamış hayvan ticareti. vb.) S. SIHHAT BAKIMINDAN AKİTLER? C. Sıhhat Bakımından Akitler: • Sahih Akitler: Unsurları ve bunlara ait şart ve vasıfları kanuna uygun akitler. • Fasit Akitler: Aslı veya vasfı kanuna uygun bulunmayan akitler. Hanefiler bunları da ikiye ayırıyorlar. Unsurlarda ve bunlara ait şartlarda eksikliği bulunan akitlere batıl, diğer vasıf ve detaylarda eksiği bulunanlara ise fasit demişler. S. AYN'A BAĞLILIK BAKIMINDAN AKİTLER? C. Ayn'a bağlılık bakımından: • Ayni akitler: Ariyet, vedia, karz, hibe ve rehineden ibaret olan beş nevi akitler. Konuları olan malın teslimi ile tamam oldukları için bu isimle anılır. • Ayni olmayan akitler: Malın teslimine bağlı olmayan yanlızca icab kabul ile tamamlanan akitlerdir. S. GEÇERLİLİK BAKIMINDAN AKİTLER? C. Geçerlilik bakımından: • Nafiz akitler: Yapıldığı andan itibaren geçerli olur çünkü aktin taraflarında geçerliliği engelleyen bir vasıf bulunmadığı gibi üçüncü bir hak sahibinin rızasına da ihtiyaç yoktur. • Mevkuf akitler: Hak sahibinin serbest olarak irade ve rızasının alınamadığı akitlerdir. S. BAĞLAYICILIK BAKIMINDAN AKİTLER? C. Bağlayıcılık bakımından: • Tarafları bağlayıcı / İptali olmayan: Taraflar için bağlayıcı olup karşılıklı anlaşma ile geriye dönük olarak iptali mümkün olmayan akitlerdir. Örn. Evlenme. Akdi. • Tarafları bağlayıcı / İptali olan: Taraflar için bağlayıcı olmakla beraber karşılıklı rıza ile feshi mümkün olan akitler. • Taraflardan biri için bağlayıcı olan: Rehin akdi rehin vereni bağlar. • Her iki taraf için de bağlayıcı olmayan: Vekâlet, ariyet, vedia akitleri S. MEVZUUN KARŞILIĞI BAKIMINDAN AKİTLER? C. Mevzuun karşılığı bakımından: • İvazlı akitler: Bunlar satım kira gibi mevzuun karşılığı bulunan akitlerdir. • İvazsız akitler: Bunlarda mevzuun karşılığı yoktur. Hibe ve ariyet gibi • Başı ve sonu farklı olanlar: Borç aktinde ödeme talebine kadar ıvazsız, ödeme talebinden itibaren ıvazlı akit özelliği vardır. S. ÖDEME ( TAZMİN) SORUMLULUĞU BAKIMINDAN AKİTLER? C. Ödeme ( tazmin) sorumluluğu bakımından: • Ödeme sorumluluğu getiren akitler: (Ukudu'd -Daman) Mal karşılığında sulh, karz gibi akitler. • Emanet Akitleri: (Ukudu'l- Emanat) Vedia, ariyet, şirket gibi akitler. Mal emanet hükmündedir. • Çifte vasıflı akitler: Malın zararında tazmin gerekmez ancak malı kullanan da menfaatinden olur. Mesela kira. S. GAYESİ BAKIMINDAN AKİTLER? C. Gayesi bakımından: • Temlik Akdi: Mal veya menfaat mülkiyetinin el değiştirmesi için yapılan akitler. • Şirket Akdi: Ortaklık gayesine yönelik akitler. • Teminat Akdi: Alacağı garanti altına almak için yapılan akitler. • Temsil Akdi: Fiil ve tasarrufta birinin yerini diğerinin alması için yapılan akitler. • Muhafaza Akdi: Mevzuu korumaya yönelik akitler. S. SÜREKLİLİK BAKIMINDAN AKİTLER? C. Süreklilik bakımından: • Müddetli Akitler: Yapıldığı anda sona ermeyip, ifası zaman aldığı için müddet gerektiren akitler.Kira gibi akitler ise müddetlidir çünkü ifası zaman alır. • Müddetsiz Akitler: Yapıldığı anda ifa edilen ve son son bulması için müddet gerektirmeyen akitler. Müddetsiz akde örnek satım gibi akitlerdir. İfası ile son bulur. S. ŞEKİL BAKIMINDAN AKİTLER? C. Şekil bakımından: • Şekli Akitler: Akdin şekil şartları ve varsa merasim ilan vb. Şartıdır. Örneğin evlenme akdinde ilan şartı, şahit şartı. Mülkiyet irtifak vb. Akitlerde de tapuya tescil şartı bu türdendir. • Rızai Akitler: Bunlarda şekil şartları sözkonusu olmayıp karşılıklı rıza yeterli görülmektedir. İslam hukukunda akitler genellikle şekil şartlarından sıyrılmıştır. S. İSİMLİ VE SINIRLI OLMA BAKIMINDAN AKİTLER? C. İsimli ve sınırlı olma bakımından: • İsimli Akitler: Tüm akit türlerinin mevzu ve gayelerine uygun biçimde kanun tarafından isimlendirilmiş olması durumudur. Böyle bir durumda kanun sayılmamış akitleri kabul etmiyor ve dolayısıyla o akitler hukuki sonuç doğurmuyorsa böyle bir sistemde akit hürriyeti yoktur. • İsimsiz Akitler: Yanlızca akit mukavele anlaşma gibi genel isimlerle anılan hukuki tasarruflardır. Eskilerde isticrar, icarateyn, bey ul vefa akitleri, günümüzde ise telif hakkı sözleşmesi, teahhüt sözleşmeleri, birden fazla hizmet veren büyük otellerde kalma sözleşmeleri örnektir. AKİT HÜRRİYETİ S. İSLAM HUKUKUNDA AKİT MÜESSESESİNİN GENEL KARAKTERİSTİĞİ NEDİR? C. Çoğu batılı hukukçuların ve bazı azınlık islam fıkıhçılarının aksine İslam fıkhında çoğunluğun görüşü “ Nassların, Kıyas ve İcma’nın yasakladığı haller, caiz görmediği akitler dışında akit yapmak serbesttir” şeklindedir. S. İBN TEYMİYYE'YE GÖRE DÖRT MEZHEB İÇİNDE AKİT VE ŞART HÜRRİYETİNE EN GENİŞ YERİ VEREN KİMDİR? C. Ahmed B. Hanbel. S. İBN TEYMİYYE; “KANUN KOYUCUNUN MAKSADINA VE AKDİ YAPANLARIN MAKSATLARINA AYKIRI DÜŞMEYEN HER AKDİN YAPILABİLECEĞİNİN VE HER ŞARTIN İLERİ SÜRÜLEBİLECEĞİ” DÜŞÜNCESİNİ HANGİ DELİLLERE DAYANDIRMIŞDIR? C. İbn Teymiye bu düşüncesini şu delillere dayandırmıştır: a. Cahilliye devrinde yapılmış akitler İslam’dan sonra haram unsur ihtiva etmiyorsa muteber sayılmıştır. b. Bütün fukaha nasslara göre caiz olup olmadığını bilmeden bir akit yapan kişilerin tasarruflarını yasak bir unsur taşımıyorsa geçerli saymışlardır. c. Allah Teala bir kayıt ve sınır koymadan akitlere riayet etmeyi emretmiştir. İfa akdin gayesi ve maksadıdır. Bunu emretmek ve istemek prensip olarak akit yapmayı serbest bırakmaktır. AKDİN KURULUŞU S. BİR AKDİN KURULUŞ ŞARTLARI İÇİN HANEFİLER İLE DİĞER MEZHEPLERİN GÖRÜŞLERİ NEDİR? C. Bir akdin kuruluş şartları için: * Hanefilere göre icab-kabul, taraflar, mevzuu unsurları bir akdin kuruluş şartları; diğer şartlar ise akdin sıhhat şartlarıdır. Unsur veya kuruluş şartlarının bulunmaması halinde akit batıl olur. Bir akit olarak hukuki sonuç doğurmaz. * Diğer mezheplere göre ise icab-kabul, taraflar, mevzu ve bunlara ait vazgeçilmez vasıf ve şartlar da akdin unsurlarıdır. Butün bunların bulunmaması yahut birinin eksik bulunması halinde akid batıl olur. S. AKDİN UNSURLARI NELERDİR? C. Akdin unsurları: * İcab kabul: karşılıklı irade beyanıdır. Teferruatta ictihat farkları bulunmakla birlikte genellikle akit maksadını ifade eden her söz yazı ve davranış irade beyanı olarak kabul edilmiştir. İcab kabulun karşılıklı rızaya delalet edebilmesi için birbirine uygun olması ve aynı mecliste gerçekleşmesi üzerine durulmuştur. Hanefiler ve malikilere göre akit meclisi, akdin kuruluşu ile ilgili fiil ve davranışlar bütünüdür. İcab ile başlar, kabul ile biter. Diğer müctehitlere göre akit meclisi kavramı maddidir. Akdin yapıldığı yer ve akdi yapanların fizirk varlığı ile de ilgilidir. İcab kabulden somra başlar tarafların meclisi terketmelerine kadar devam eder. Birinci ictihada göre akit, kabul ile kesinleşirken, ikinci ictihada göre tarafların akit meclisi sona erinceye kadar tek taraflı olarak rücu etme hakları vardı. * Taraflar: akitte taraf olan şahısların hukuki ehliyete sahip olması gerekir. * Akdin mevzuu: akde konu olan şeyin mevcut, belirlenmiş ve akde konu olmaya elverişli olması hali. AKDİN KONUSU S. AKDİN KONUSU NE DEMEKTİR? C. Akdin Konusu: Üzerine akit yapılan ve akdin netice ve hükümlerinin üzerinde görüldüğü şeye akdin konusu denir. S. AKDİN KONUSU İSLAM HUKUKU ESERLERİNDE HANGİ İFADELERLE DİLE GETİRİLMEKTERDİR? C. Mahallü'l akd, el-ma'kud aleyh, el- mevdu. S. AKDİN SIHHATİ BAKIMINDAN TAŞIMASI GEREKLİ ŞARTLAR NELERDİR? C. Akdin sıhhati bakımından taşıması gerekli şartlar: 1. Akid konusunun mevcut olması. 2. Akid konusunun mümkün olması. 3. Akid konusunun malum olması. 4. Akid konusunun meşru olması. AKDİN BUTLAN VE FESAD HALLERİ BATIL; Mükellefin, belirlenmiş şart ve rükûnlardan birindeki eksiklik nedeniyle Şari’in emrine uygun olmayan fiil yapması. Hüküm gerçekleşmez. FASİT; Mükellefin şart ve rükûnlar tamam iken başladığı bir fiilin, fiil işlenmesi esnasında şart veya rükunlardan herhangi birinde eksiklik oluşması nedeniyle, yapılan fiilin geçersizliği. İbadetlerde ( Batıl ile Fasit aynı anlamda kullanılır. ) S. AKDİN BUTLAN VE FESAT HALLERİ NELERDİR? C. Akdin Butlan ve fesat halleri: * Hanefiler: Akid şartlarından unsur ile kuruluş şartlarının bulunmaması halinde butlandan diğer şart ve vasıfların bulunmaması halinde fesaddan bahsetmişler, * Diğer Müctehitler ise: bu iki terimi aynı sonuç için kullanmışlardır. Yani hanefiler için fesad olan butlan olmayan durumlar diğer müctehitler için tümden butlandır. S. FESAD VE BUTLAN NEDENLERİ ARASINDA EN ÖNEMLİ GÖRÜLENLERİ NELERDİR? C. Fesat ( çoğunluğa göre butlan) nedenleri arasında hata, hile, İkrah, zarar, garar, cehalet, fasit şart ve riba önemli görülmektedir. AKİTLERDE TEMSİL S. İSLAM HUKUKUNA VE MECELLEYE GÖRE AKİTLERDE TEMSİL MÜESSESESİ NEDİR? C. Roma hukukunun aksine islam hukuku başınden beri temsil olunan şahıs namına hukuki sonuçlar doğuran bunun için ikinci bir işleme ihtiyaç bırakmayan temsil müessesesini tanımış, hukuki temsilciyi haberci ve aracıdan ayrı mütaalea etmiştir. Mecelle: vekalet bir kimsenin işini başkasına ısmarlaması ve o işte onu, kendi yerine koymasıdır der. S. MECELLEYE GÖRE ARACILIK VE EMİR ALMANIN FARKI NEDİR? C. Haberci ve aracı manasına gelen resul’de, borç ve hak meydana getiren temsil selahiyeti yoktur. Emir terimi ise bazen yalnızca habercilik ve aracılık, bazen de vekâlet selahiyetini ifade eder. S. HUKUKİ TEMSİLCİYE TEMSİL SELAHİYETİ VEREN KAYNAKLAR NELERDİR? C. Hukuki temsilciye temsil selahiyeti veren kaynaklar: 1. Kanun, 2. Hâkim, 3. Anlaşma. S. TEMSİL ÇEŞİTLERİ NELERDİR? C. Temsil çeşitleri: * Kanuni Temsil: Bir velinin kısıtlı şahısların temsilcisi olması durumu Keza hâkim bazı kısıtlıların kanuni temsilcisidir. * Kazai Temsil: Hâkimin gerektiğinde veli, vasi ve kayyim tayin etmesi. * Anlaşmaya Bağlı Temsil: Vekâlet verenin iradesiyle vekil olma durumu. Vekâlet akdi ile kaimdir. AKDİN HUKUKİ SONUCU S. AKDİN SONUÇLARI HANGİ AÇILARDAN DEĞERLENDİRİLMİŞTİR? C. Akdin sonuçları şu açılardan değerlendirilmiştir: * Akdin kimin için sonuç doğurduğu, * Sonucun kimi ilgilendirdiği * Bu sonuçların neden ibaret olduğu S. İSLAM HUKUKUNA GÖRE AKDİN SONUCUNA MUHATAP KİMLERDİR? C. Akdin sonucuna göre Muhatap: * Akdin tarafları, * Akit temsil yoluyla yapılmış ise temsilciler, * Temsilcilerin külli ve cüz'i halefleri, * Alacaklılar * Bazı hallerde üçüncü şahıslar S. AKDİN HÜKMÜ VE HUKUKU NE DEMEKTİR? C. Akdin Hükmü: tarafların kastettiği ve akdin nev’ine göre meydana getirdiği asıl sonuçtur. Akdin Hukuku: Adi koruyan, tamamlayan ve asıl sonuçları güçlendiren ikinci derecedeki( hükme tabi olan) borç ve haklardır. S. MEVZU BAKIMINDAN AKDİN HÜKÜMLERİ NELERDİR? C. Mevzu bakımından akdin hükümleri: * Akdin tefsiri, * Akit sınırlarının tesbiti * Akdin ifası S. AKDİN TEFSİRİ, SINIRLARININ TESBİTİ VE İFASI NEDİR? C. Akdin tefsiri fıkıh kitaplarında ele alınmıştır. Akdin taraflar açısından tefsir ve sınırlama yapıldıktan sonra sıra akdin ifasına gelir. Batı hukununda tüm akitlerle ilgili bir ifa nazariyesi vardır. İslam fıkhı ise akitleri teker teker ele alarak nasıl ifa edilecekleri detaylandırılmıştır. S. AKİDDEN DOĞAN BORÇLARIN YERİNE GETİRİLMEMESİ HALİNDE SÖZ KONUSU OLAN SORUMLULUK ÇEŞİTLERİ NELERDİR? C. Akidden doğan borçların yerine getirilmemesi halinde söz konusu olan sorumluluk çeşitleri: * Bedelli veya bedelsiçz olarak mal mülkiyetinin nakli. * Bedelli veya bedelsiz olarak menfaat mülkiyetinin nakli * Zimmet borcu yüklemek * İş ve hizmet borcu yüklemek * Borçları garanti altına almak S. BORÇLA İLGİLİ İFA KAİDELERİ NELERDİR? C. Borçla ilgili ifa kaideleri: * Mülkiyetin nakli hükmü ile ilgili olanlar: İslam hukukunda akid malın nakli borcunu doğurmaz, mülkiyeti nakleden akdin kendisidir. * Menfaatin nakli ile ilgili kaideler: bedelsiz menfaat temliklerinde menfaat şahsidir, istifade hakkı başkasına devredilemez. Bedelli menfaat temliklerinde menfaat maliki, bunu başkasına devredebilir. * Zimmet Borcu Yükleme Hükmü ile ilgili kaideler: zimmet borcu mevzuu nakit veya misli eşya olan borçtur. Zimmet borcunda ödemeyi bizzat borçlunun yahut temsilcisinin yapması gerekir. * İş, hizmet ve teminat hükmü getiren ile ilgili kaideler: bu nevi hukuki sonuçlar doğuran akitlerde ifa da, bu akitlerin tabiat ve maksatlarına uygun olarak yapılır. S. AKDİ MESULİYET NEDİR? C. Akdi Mesuliyet: Akdin mevzuunun yerine getirilmemesi, geç getirilmesi durumlarında alacaklı tarafın zarara uğraması söz konusudur. (genellikle tazminat ) S. AKDİ SORUMLULUĞUN UNSURLARI NELERDİR? C. Akdi sorumluluğun unsurları: → Geçerli bir akdi ifa etmeme şeklinde ortaya çıkan “ kusur” → Karşı tarafın bundan dolayı uğradığı zarar → Zararın bu kusurdan meydana gelmiş bulunması manasında “illiyet rabıtası” S. İSLAM HUKUKUNA GÖRE ZARARA UĞRAYAN NESNENİN TAZMİN ŞARTLARI NELERDİR? C. İslam hukukuna göre zarara uğrayan nesnenin tazmin şartları: * Zarara uğrayan nesnenin tazmin olabilmesi için dini – hukuki açıdan değer taşıması ve ( bazı mezheplere göre) kendi başına var olabilmesi gerekir. * Haram mallar tazmin konusu olmaz. * Bir maldan( ev, dükkan, hayvan , araba) elde edilen menfaat de kendi başına var olmadığı için tazmin konusu olup olamayacağı tartışmalıdır. AKDİN SONA ERMESİ S. AKDİN SONA ERME ŞEKİLLERİ NELERDİR? C. Akdin sona erme şekilleri: 1. Akit tam olarak ifa edilir sona erer. 2. Batıl ve fasid akitler iptal edilir. 3. Sağlam olarak doğmuş bir akit henüz tam olarak ifa edilmeden geriye dönük olarak bozulur ve hükümsüz hale getirilir. S. SAĞLAM OLARAK DOĞMUŞ BİR AKİT HENÜZ TAM OLARAK İFA EDİLMEDEN GERİYE DÖNÜK OLARAK BOZULUP, HÜKÜMSÜZ HALE GETİRİLMESİ NASIL OLMAKTADIR? C. Sağlam olarak doğmuş bir akit henüz tam olarak ifa edilmeden geriye dönük olarak bozulup, hükümsüz hale getirilmesi: • Böyle bir akdin sona ermesi, ortadan kalkması ya bağlayıcı olmayan akitlerin, bağlı olmayan tarafça bozulması, ya feshedilmesi yahut da ikale yoluyla gerçekleşmektedir. S. İSLAM HUKUKUNA GÖRE AKDİN FESİH HALLERİ NASIL ELE ALINIR? C. İslam Hukukuna göre akdin fesih halleri: * İslam hukukuna göre tarafların bağlı olmamaları ya akdin özelliğinden gelir. Vedia, ariyet, vekalet, karz , hibe gibi. * Yahut da muhayyerlikten kaynaklanır; görme, kusurlu çıkma, hile, fahiş fiyat, vasıf muhayyerliklerine dayalı bozmalara örnektir. * Bunun dışında yani akdin özellik ve tabiatından gelen yahut muhayyerliklere dayanan fesih hakkı haricinde prensip olarak fesih hakkı verilmemiş akdin doğurduğu borcun ifa edilmemesini feshe sebep kılmamıştır. Fesih sınırının geniş tutulması hukuk düzeni bakımından sakıncalı olabilir. S. İKALE NEDİR: C. İkale: Sağlam olarak doğmuş, fakat henüz tam olarak ifa edilmemiş bir akdi tarafların karşılıklı anlaşmaya vararak bozmalarıdır. İkale yoluyla akdin bozulması için tarafların icab ve kabulu gerekir. S. İKALE'NİN MUTEBER OLMASI İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR NELERDİR? C. İkale'nin muteber olması için gerekli şartlar: * Tarafların serbest olarak ikaleye razı olmaları, * İcab ile kabuluün aynı mecliste olması, * Para değişimi, akdi bozuluyorsa bedellerin aynı mecliste iade edilmesi, * Akit ve ikale konusu malın bu sırada mevcut bulunmasıdır. Konu Başlığı: Ynt: Ünite 8 Soru-Cevap Ders Özetleri Gönderen: Kader 7/C üzerinde 15 Nisan 2014, 17:51:31 Paylaşımlarınızdan ALLAH Razı olur İNŞALLAH sizlerden..
|